Opinie 03 oktober 2012

AFM-toezicht dé echte kwaliteitsprikkel

Enkele jaren geleden is de Wet toezicht accountantsorganisaties (Wta) aangenomen. Door 150 (dat getal komt zo nog terug) Tweede Kamerleden. De AFM kreeg er daarmee een toezichtstaak bij, die langzaam gaat renderen. De AFM oefent dat toezicht uitstekend uit: het is dé kwaliteitsimpuls die het beroep nodig heeft.

Het meest recente voorbeeld is het deze week gepubliceerde besluit tot oplegging van een bestuurlijke boete aan Ernst & Young. De maximale boete voor het geconstateerde: € 217.810, ofwel een kleine duizend euro per partner. Gelijk aan een keertje heel goed uit eten en dure wijn drinken met het accountantsgezin. Zo bezien valt het mee.

De boete is opgelegd omdat de accountantsorganisatie - kort gezegd - de compliance-functie, in de persoon van de compliance officer en diens plaatsvervanger, niet goed heeft ingevuld.

Het AFM-toezicht bracht dit aan het licht. Ondanks een stevig maar verloren bezwaar - op alle punten die zijn ingebracht - tegen de boete, erkent Ernst & Young inmiddels dat het niet goed zat en dat er verbeteringen in de compliance-functie zijn aangebracht.

In het eveneens deze week uitgebrachte transparantieverslag wijst de accountantsorganisatie erop dat de feiten drie jaar geleden speelden, in 2009 (feitelijk betrof het ook nog een deel van 2010). Een jaar - mijn toevoeging  - waarin Ernst & Young werd geconfronteerd met het faillissement van drie grote klanten: bankier DSB, autohandelaar Kroymans en beurshandelaar Van der Moolen.

Juist in zo'n jaar is er werk aan de winkel voor een compliance officer (en diens plaatsvervanger). Juist naar aanleiding van dergelijke gebeurtenissen bij klanten komt de vraag op of de accountant het goed heeft gedaan. Juist dan speelt de vraag - het wezen van de compliance functie - of de externe accountants hebben voldaan aan de verordeningen en nadere voorschriften inzake vakbekwaamheid, onafhankelijkheid, objectiviteit en integriteit.
En zo niet, of er schendingen of incidenten aan de AFM moeten worden gemeld.

De accountant van DSB staat voor de tuchtrechter. De curator van Kroymans stelt een onderzoek in naar de rol van de accountant. De curator van Van der Moolen maakte kritische opmerkingen in de richting van de accountant, de AFM kwam met een vragenlijst van 23 pagina's over de jaarrekening 2008.

De AFM stelt in zijn boetebesluit onder meer het volgende vast: 'Doordat EY de functie van compliance officer onvoldoende materieel heeft ingevuld, wekt dit bij de AFM de indruk dat het aanstellen van de compliance officer slechts een formaliteit was om te voldoen aan artikel 23 Bta. In de praktijk stelde de functie van compliance officer immers vrij weinig voor.'

Onvoldoende materieel. Slechts een formaliteit. Stelde vrij weinig voor.

Het zijn woorden die blijven hangen. Dan kan je als accountantsorganisatie nog met allerhande juridische bezwaren - ondersteund door een hoogleraar die feiten volgens de AFM overigens selectief weergeeft - komen, maar dat heeft geen enkele zin indien de eigen reflectie de volgende quote oplevert: 'Rol als Compliance officer kan nog beter ingevuld worden als meer tijd besteed wordt aan het daadwerkelijk opvolgen van issues en het aanbrengen van meer structuur in de activiteiten en het jaarplan.'
En ook: 'Compliance officer AABS kan echter beter ingevuld worden, hier zit ik naar mijn gevoel nog te veel op de achtergrond. Dit blijft een uitdaging voor de komende jaren.'

Ook deze woorden resoneren. Vooral het 'daadwerkelijk'.

Prima dus dat AFM-toezicht. Prima dat daardoor de compliancefunctie thans - naar we aannemen - wel goed wordt ingevuld. In de woorden van Ernst & Young: 'Our firm has changed since then and we agree with AFM that certain aspects should have been in place in 2009 also.' Overigens werd wel tot in 2012 gestreden tegen het AFM-besluit en de openbaarmaking daarvan. Het inzicht is dus niet zonder meer gekomen.

Prima gemotiveerd boetebesluit van de AFM en een dito beslissing op bezwaar waarin de oorspronkelijke stellingname ondanks formele en materiële verweren overeind is gebleven.

Het gaat wel om een deels geanonimiseerd besluit en beslissing. Enkele cruciale dingen zijn weggelakt. Onder meer het aantal uren dat de compliance officer aan de compliance-functie heeft besteed.

Op dit punt maakte de AFM echter een foutje met het weglakken. Het enige. Op pagina 29 van de beslissing op bezwaar lezen we: 'Bij EY, als één van de grootste accountantsorganisaties in Nederland, moet bij een redelijke inschatting van benodigde compliance taken en activiteiten gedurende een dergelijke periode, een urenbesteding van 150 uur per jaar voor de functie van compliance officer als volstrekt ontoereikend worden geacht.'

Weer die resonantie: 150 uur per jaar. Op zoveel klanten, op zoveel medewerkers, op zoveel wettelijke controles, op zoveel externe accountants. Op zoveel lastige dossiers.