Opinie 13 december 2012

Zoetgevooisd mea culpa en andere zaken

De AFM heft het rapport inzake de controle van woningcorporaties openbaar gemaakt. 'Een rapport dat er niet om liegt', zegt een realist. 'Een rapport dat laat zien dat accountants hun leven beteren', zegt een opportunist.

Ik ben een realist. Daarom kan ik geen vrolijkheid uitstralen over het rapport. En hetgeen AFM-directeur Gerben Everts daaromheen ter berde heeft gebracht. Krachtige taal gisteren op Radio 1. Maar ook in interviews in het FD en het NRC.

Zo spreekt Everts in het FD bijvoorbeeld over een ‘explosief mengsel'. Waarmee hij doelt op het feit dat de Nederlandse boekhoudregels corporaties toestaan om derivaten buiten de balans te houden en gebleken is dat accountants dat als argument gebruiken om de derivatenposities niet te controleren. In zijn letterlijke woorden: "Het gevolg is dat er goedkeurende verklaringen zijn afgegeven voor controles van derivaten die lichtzinnig of zelfs helemaal niet zijn uitgevoerd."

Dergelijke quotes en de feitelijke bevindingen in het AFM-rapport (ontoereikende risicoanalyses, onvoldoende controle-informatie, tekortkomingen in jaarrekeningen, te hoog materialiteitsniveau, onvoldoende inzet deskundigen, onvoldoende betrokkenheid externe accountant, ontoereikende dossiervorming) kregen op deze site minder aandacht dan het goede nieuws: accountants hebben hun leven gebeterd.

Zo kopt de NBA-reactie: 'Kwaliteit controle bij corporaties groeit'. Ja, dat staat óók in het rapport.

Bemoedigend is dat KPMG, dat zwaar onder vuur wordt genomen in de niet in het AFM-rapport meegenomen Vestia-affaire, zich liet horen en een reactie gaf op het rapport. Ik lees in de woorden van bestuursvoorzitter Jurgen van Breukelen - die stelt zich te herkennen in de aandachtspunten en aanbevelingen van de AFM én die te onderschrijven - een voorzichtig en daarmee zoetgevooisd mea culpa.

Een stapje in de goede richting. Immers: je kunt de toekomst pas veranderen als je wilt leren van gemaakte fouten in het verleden.

In het FD-interview met Gerben Everts en in andere berichtgeving kwam ook de budgetdruk weer eens om de hoek kijken. Everts: "Als budgetdruk leidt tot lagere kwaliteit, dan komen we langs. Als het niet uit kan, dan moet je de opdracht maar weigeren". En: "Zeker gezien de slechte economische situatie is het niet erg dat de partners van de grote kantoren collectief een duit in het zakje moeten doen."

In dat verband verwijs ik ook naar het redactioneel commentaar in het FD van heden: 'Kwaliteitscontrole kost geld. Tegelijk dwingen klanten de kantoren tot lagere controletarieven. Dat zet druk op de winst van de grote kantoren en daarmee op het partnerinkomen. Is dat erg? Niet echt. Wil de accountant zijn legitimiteit behouden, dan moet zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid voorrang hebben op zijn inkomen.'

Het is in deze citaten de spijker op de kop. Hetgeen al vér voor het uitkomen van dit AFM-rapport menigmaal op deze site en elders is betoogd.

Daarin schuilt mijn realisme. Die signalen zijn immers niet of onvoldoende opgepakt. Er waren incidenten, maatschappelijke en politieke verontwaardiging en AFM-rapporten nodig - sterker: de knoet van de AFM en tuchtrechter - om het morele verval van het accountantsberoep te stuiten. Daar kan geen PKI-cursusje tegenop.

Tot slot een geheel ander punt waar ik mee worstel: maandag aanstaande is de ledenvergadering van het NIVRA (en van de NOvAA) en worden nieuwe bestuursleden gekozen. Alhoewel: gekozen? Er is een voordracht. En de praktijk leert dat deze wordt gevolgd. Zo zal het nu ook weer gaan.

Maar weten wij als leden van de beroepsorganisatie wel waar de nieuwe bestuursleden voor staan? Wat is de marsroute van hen en het nieuwe bestuur als het gaat om het toevoegen van nieuwe dimensies aan het inmiddels te revitaliseren Plan van Aanpak van de NBA?

Wat is hun visie op de AFM-rapporten en de lering die daaruit moet worden getrokken? Hebben zij voldoende gevoel voor wat er leeft onder jongere accountants en hoe zij hun toekomst binnen het beroep zien? Gaan zij dezelfde stevige taal spreken die scheidend voorzitter Ruud Dekkers - die ik bij deze bedank voor zijn voorzitterschap - in zijn periode menigmaal heeft gesproken?

Kortom: waar ‘kiezen' de leden maandag eigenlijk voor? Is het nog wel van deze tijd om blind de bestuursvoordracht te volgen? Ik denk van niet.