Opinie 13 april 2012

De accountant levert slechte kwaliteit?

Om te weten of het slecht is gesteld met het accountantsberoep, moeten we beschikken over cijfers waarin het aantal fouten wordt gerelateerd aan het aantal controles.

Journalisten en politici duikelen over elkaar heen om de kwaliteit van de accountancy ter discussie te stellen. In aansluiting op de maatschappelijke verontwaardiging discussiëren we op deze site driftig mee over het gebrek aan kwaliteit van het werk van de accountant. 

Is de Nederlandse accountant overmoedig en baseren kranten en politici hun aantijgingen slechts op incidenten? Of is het inderdaad zo slecht is gesteld met de accountancy in Nederland en Europa? Om dit vast te stellen zou ik graag de geconstateerde fouten willen relateren aan het aantal controles dat is uitgevoerd. 

Het beroep in Nederland en daarbuiten zou ermee geholpen zijn als werd uitgezocht hoe het staat met auditkwaliteit. In 2004 bracht Jere Francis een aantal onderzoeken samen naar auditkwaliteit in de Verenigde Staten. Hij bekeek kwaliteit op drie dimensies: aanklachten tegen accountants, onverwachte faillissementen en onderzoeken door de beursautoriteiten tegen accountants. 

Rechtszaken. Francis rapporteert dat per jaar gemiddeld 28 rechtszaken tegen accountants werden gevoerd op 10.000 gecontroleerde bedrijven. Dat is 0,28 procent van het aantal gecontroleerde bedrijven. In de helft van deze zaken wordt de accountant daadwerkelijk als schuldige aangewezen. 

Faillissementen. Francis documenteert dat gemiddeld per jaar 40 van de 10.000 gecontroleerde bedrijven failliet gaan terwijl de accountant geen continuïteitsvoorbehoud maakte. In 10 van deze gevallen werd de accountant aangesproken op nalatigheid. Dat betekent dat de accountant naar het oordeel van belanghebbenden in 0,10 procent van de gevallen nalatigheid kan worden verweten. 

Beursautoriteiten. Het onderzoek laat ook zien dat beursautoriteiten (SEC) in 1,5 procent van de 10.000 gecontroleerde bedrijven verplicht tot een herziening van de jaarrekening. Dat getal is fors. Echter, slechts in een beperkt aantal gevallen verwijt de SEC dit aan de accountant. Vaak zijn zaken verborgen gehouden voor de accountant. Zo werd om te beginnen de noodzaak tot herziening in 25 procent van de gevallen door de account zelf geïnitieerd. Dat kunnen we toch moeilijk aanmerken als een gebrek aan kwaliteit. 

Op basis van bovengenoemde onderzoeken kunnen we niet vaststellen dat de kwaliteit van accountants ernstig in gevaar is. Echter, deze onderzoeken dateren van voor de crisis en ze zijn verricht in de USA. Ze zeggen dus niets over de Nederlandse of Europese kwaliteit. De beroepsgroep zou zichzelf een dienst bewijzen door een onafhankelijke partij opdracht te geven een dergelijk onderzoek in Europa uit te voeren. We zouden in Nederland kunnen beginnen. Wellicht kunnen we dan politici en de samenleving van repliek dienen. Niet om aan te geven dat het altijd goed gaat, wel om aan te geven wat de omvang is van gemaakte fouten. 

Vooralsnog kan niemand zeggen of het goed of slecht is gesteld met het accountantsberoep. Voorbeelden leveren geen bewijs. Zo lieten Tom Peters en Robert Waterman in 1982 hun boek 'In search of excellence' aan de hand van succesvolle bedrijven zien 'waarom' deze succesvol waren. Vervolgens ging van de opgevoerde bedrijven een groter aantal failliet dan vergelijkbare bedrijven. Voorbeelden geven geen beeld van de sector maar van een fragment uit de sector! 

Ook AFM-rapporten hebben geen betrekking op de sector maar op een steekproef. Sommigen zullen nu zeggen: evenals een arts, mag een accountant geen fouten maken. Aan hen zou ik willen zeggen dat zelfs goede artsen fouten maken.