Opinie 20 november 2014

Grootste bedreiging voor accountantsberoep

Vele accountants en een groeiende groep niet-accountants discussiëren over de toekomst van het "mooiste beroep". De beschikbaarheid van goede medewerkers zou wel eens de grootste bedreiging kunnen worden.

Er zijn diverse voorstellen vanuit de NBA werkgroep Toekomst accountantsberoep en suggesties vanuit de AFM voor verbetering van de kwaliteit van de werkzaamheden van accountants. Er is echter één aspect dat in het debat over de toekomst van de accountantsfunctie weinig aandacht heeft gekregen.

Wat is de grootste bedreiging van het accountantsberoep? Budgetdruk? Complexer wordende regelgeving (voor zover daar sprake van is)? Een strenge of (volgens sommigen) doorslaande toezichthouder? Reputatieschade? Of een meer compliance georiënteerde werkomgeving? Wij voorspellen dat één of meer van deze factoren leidentot het moeten oplossen van de grootste bedreiging: wie wil er straks dit mooiste beroep nog uitoefenen?

De beschikbaarheid van goede medewerkers in alle lagen van de accountantsorganisatie zou wel eens het grootste probleem van ons beroep kunnen worden. Verschillende oorzaken kunnen hier aan ten grondslag liggen:

1. Er moet meer tijd worden besteed aan controles. Dit kost menskracht.
2. Een onvoldoende krijgen van de AFM (al dan niet terecht), werkt niet motiverend. Soms leidt een onvoldoende tot een carrièreswitch die beter is voor de beroepsgroep. Maar ook accountants die juist een verrijking van het beroep zijn, kunnen kiezen voor een dergelijke carrièreswitch.
3. Dalende winstgevendheid bij accountantskantoren werkt niet aanjagend in de aanname van nieuw personeel.
4. Drukte bij controleleiders en managers gaat ten koste van training en begeleiding on the job. Dit vertaalt zich vroeg of laat in een minder grote (kwantitatieve en kwalitatieve) ontwikkeling van goede accountants.

Personeelsschaarste zou ook zo maar eens tot stijgende salarissen van de medewerkers kunnen leiden. Voorstanders van een verlaging van de partnerbeloningen krijgen dan mogelijk vanzelf hun zin. Maar stijgende loonkosten kunnen ook leiden tot stijgende kosten van de controle, die (al dan niet gedeeltelijk) bij klanten worden neergelegd. Klanten gaan meer betalen om de loonkosten te compenseren. En klanten gaan nog meer betalen, indien aanvullend ook sprake is van een toename van bestede uren. Dit zal de relatie klant-accountant niet ten goede komen. Wat doet dit met de motivatie voor de accountants?

De overall vraag is vervolgens: komt deze ontwikkeling de kwaliteit van de werkzaamheden van de accountant ten goede? Of zal hierdoor het aantal onvoldoende dossiers dat de AFM constateert eerder toenemen?

Personeelsschaarste zal de werkdruk ook niet ten goede komen. Uit het model van Nelson (herinnert u zich dit model nog uit de PKI-training?) volgt dat een toenemende werkdruk kan leiden tot een bedreiging van de kwaliteit. Verhoogde stressniveaus bij medewerkers kunnen leiden tot verminderde collegialiteit en werksfeer. Dit werkt door in de hele organisatie en zal vroeg of laat ook het stelsel van kwaliteitsbeheersing negatief beïnvloeden. En dan zijn we overall na enkele jaren per saldo slechter af.

Voorspellen is moeilijk. Wellicht is het hier geschetste doemscenario verre van reëel. Laten we het hopen! Maar laten we in de tussentijd er wel op bedacht zijn dat dit scenario, of onderdelen daarvan, zich kan voordoen. En die problemen zouden wel eens veel moeilijker op te lossen kunnen zijn dan de uitdagingen waar het beroep vandaag de dag mee worstelt.

Deze bijdrage is eerder geplaatst als blog op de website van V&A accountants-adviseurs.