Opinie 06 februari 2014

Boekhoudregels banken: eenvoud is groot goed

Eind vorig jaar heeft de IASB de invoeringsdatum voor nieuwe boekhoudregels voor financiële instrumenten (IFRS 9) geschrapt en voorlopig geen nieuwe datum vastgesteld. Dat biedt kansen voor verbetering.

Het schrappen van de beoogde invoeringsdatum (1 januari 2015) is vooral relevant omdat het hier gaat om voorstellen die de kern van de kritiek raken uit de kredietcrisis namelijk dat banken geen voorzieningen hadden voor verwachte verliezen. Buffers waren onvoldoende: too little too late. 

Het is zeer teleurstellend dat het zo lang moet duren om met nieuwe regels te komen. Eén van de redenen is de moeizame afstemming met de Amerikaanse regelgever. De vertraging bevestigt dat het om complexe materie gaat en de voorstellen niet onomstreden zijn. 

Het voorstel dat nu al enige tijd voorligt is om het incurred loss model te vervangen voor een expected loss model waarbij voorzieningen niet alleen voor bestaande maar ook voor verwachte kredietverliezen moeten worden getroffen. Hierdoor zullen voorzieningenniveaus toenemen. 

Het uitstel geeft ruimte om nog eens op de voorstellen te reflecteren en te bezien of de beoogde verbeteringen wel worden gerealiseerd. We hebben een aantal observaties en suggesties. 

Ten eerste is het voorstel ons inziens nodeloos complex. Dit wordt bevestigd door partijen die bezig zijn met de voorbereidingen voor de invoering van de standaard. Banken kunnen veel eenvoudiger de al aanwezige Basel 2/3-berekeningen hanteren. Dat scheelt ingewikkelde aanpassing van processen en systemen. Ook is buffervorming voor gewone ondernemingen volstrekt onnodig. De IASB doet er goed aan om deze categorie niet te belasten met de nieuwe regels.

Verder stellen wij vast dat het voorstel onvoldoende tegemoetkomt aan de wens tot buffervorming (too little too late). Het nieuwe model is net als het bestaande systeem procyclisch. Bij een abrupte kredietverslechtering zullen ook onder het nieuwe model aanvullende voorzieningen nodig zijn. 

Daarnaast rijst nog een algemenere vraag. Hoort buffervorming voor banken eigenlijk wel in de boekhoudregels? Wij vinden van niet. Voor banken zijn de eisen voor buffervorming immers al verankerd in de genoemde toezichtregelgeving (Basel 2/3). De jaarrekening vervult een veel bredere functie in de informatievoorziening over vermogen en resultaat ten behoeve van een grotere groep stakeholders. Wat ons betreft kan het huidige systeem voor banken ongewijzigd blijven, omdat buffervorming al is geregeld via het toezicht. 

Mocht buffervorming in de jaarrekening niettemin politiek wenselijk blijven, dan stellen wij voor dat eenvoudiger in te richten. Wij brengen hierbij in herinnering dat de voorzieningensystematiek voor het Nederlandse bankwezen in het verleden een goed werkend buffermechanisme kende: de voorziening voor algemene risico's - de VAR. 

Destijds was dat een geheime post omdat de hoogte van de buffer niet behoefde te worden toegelicht. Bij behoefte aan buffervorming in de jaarrekening kan wat ons betreft de VAR terugkomen, maar dan niet als geheime reserve maar geheel transparant. Zo kan werkelijke buffervorming worden gerealiseerd. 

Dit kan worden ingericht naast het bestaande systeem van specifieke voorzieningen. Eenvoudig en transparant. Nu heeft de IASB de tijd om hier aan te werken. De invoeringsdatum van 1 januari 2015 is immers van de baan.

Dick Korf en Erik Hoogcarspel (op persoonlijke titel)