Opinie 31 juli 2014

Accountants zijn verzeild geraakt in een discussie die ze niet kunnen winnen

Het accountantsberoep moet in september met voorstellen komen om het eigen functioneren te verbeteren. Ik heb het graag mis, maar ik voorspel nu al wat de teneur van de reacties zal zijn: 'too little, too late'.

Misschien komt de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA) met een halfbakken voorstel, maar ik denk eerder dat de accountants verzeild zijn geraakt in een debat dat ze niet meer kunnen winnen. Dat is natuurlijk jammer voor de accountants. Het is ook jammer voor lezers van het FD die artikelen over accountants langzamerhand mogelijk beu zijn. Maar het is vooral jammer voor de maatschappij, want het is de maatschappij die een probleem heeft. Accountants kunnen dat probleem hanteerbaar maken, maar ze kunnen het niet wegnemen. In het huidige debat lijkt het echter of de accountants de kern van het probleem zijn, en dat kan alleen maar op teleurstelling uitlopen.

Het probleem is niet nieuw: onze complexe economie is niet vanzelf transparant. Er is voortdurend financiële informatie nodig om organisaties inzichtelijk te maken en te beheersen. Die financiële informatie is kwetsbaar: voor slordigheid, voor onkunde, voor misplaatst optimisme, voor belangenverstrengeling, voor fraude. We nemen maatregelen om die kwetsbaarheid te beperken, en accountantscontrole is er één van. Maar ook accountantscontrole is kwetsbaar: slordigheid, onkunde, misplaatst optimisme, belangenverstrengeling en fraude liggen ook hier op de loer.

Daarom verwacht ik dat, wat de NBA ook zal voorstellen, het makkelijk zal zijn om te wijzen op de blijvende kwetsbaarheid van de accountantscontrole. Het zal makkelijk zijn om te beweren dat die voorstellen geen einde zullen maken aan het veelgeciteerde rijtje van Ahold, Imtech, Vestia, SBM, enzovoorts. De conclusie ligt dan voor de hand dat 'het accountantsberoep er niet in slaagt zelf orde op zaken te stellen'. Vervolgens kan iedereen weer zijn of haar favoriete oplossingen aandragen: scheiding van controle en advies, salarisplafond, betere governance van kantoren, geen oligopolie van de big four, onafhankelijke hoogleraren, aanstelling door raad van commissarissen, onbeperkte aansprakelijkheid, accountantsverklaring met oordeel over de continuïteit, strenger toezicht, overheidsaccountants enzovoorts.

Het gaat mij er nu niet om of die oplossingen zinvol zijn. Ik veronderstel ook niet dat het Nederlandse accountantsberoep zich op wonderbaarlijke wijze heeft kunnen onttrekken aan de risico's van slordigheid, onkunde, en erger. Ik zou alleen graag een ander debat willen. Geen debat met de pretentie dat we een systeem kunnen ontwerpen dat boekhoudschandalen uitsluit. Maar een debat over hoeveel zekerheid accountants nu eigenlijk kunnen leveren, wie daarvoor wil betalen, en wat het mag kosten. Vanuit het besef dat we de accountants in oktober uit pure verontwaardiging wel kunnen afschaffen, maar dat we ze dan in november weer moeten uitvinden omdat het onderliggende probleem blijft bestaan. En met de realistische verwachting dat, welke vorm we dan ook kiezen, er in de toekomst nieuwe schandalen zullen opduiken.

Deze bijdrage is ook gepubliceerd in het Financieele Dagblad van 23 juli 2014.