Opinie 02 november 2015

Politiemol, screening en toetsing vooraf

Ik sprak de afgelopen week voor en met diverse accountants. Onze gesprekken kwamen onder meer uit op de 'politiemol'. U weet wel: de politieman die vertrouwelijke informatie doorspeelde naar de onderwereld.

Zodra zoiets naar buiten komt, duiken de media erop en doemt de onvermijdelijke vraag op: hoe heeft dit toch kunnen gebeuren? Een logische en verstandige vraag.

Tsja, hoe heeft dit kunnen gebeuren? Binnen de politie leefde de wens tot 'meer blauw op straat' en versteviging van het recherche-apparaat. Er moesten snel mensen worden aangenomen, opgeleid en te werk gesteld. Zo snel, dat de AIVD - onze nationale veiligheidsdienst - geen tijd had om al het nieuwe personeel te screenen en te toetsen. Daardoor kon het gebeuren dat politiemensen zonder adequate veiligheidskeuring de beschikking kregen over vertrouwelijke informatie. En die naar onbevoegde derden konden lekken.

De accountants die ik sprak en ondergetekende waren het er snel over eens dat een dergelijke handelwijze onbestaanbaar is. Dat een dergelijke werkwijze vragen om moeilijkheden is. De maatschappelijke opinie luidt soortgelijk.

Al pratende, kwamen mijn gesprekspartners en ik echter tot de conclusie dat het binnen ons vakgebied al niet veel anders is. Niet dat wij ook een 'mol' binnen het vakgebied ontwaren, die vergelijking gaat niet op. Maar wat wel opgaat, is dat we binnen onze sector mensen op belangrijke posities laten plaatsen zonder screening en toetsing vooraf door een onafhankelijke overheidsinstantie.

Twee jaar geleden bepleitte AFM-bestuurder Gerben Everts dat er een onafhankelijke raad van commissarissen bij accountantsorganisaties zou moeten worden ingesteld. De incidenten die nadien naar buiten kwamen, bewijzen zijn gelijk.

Inmiddels ligt er wetgeving voor waarin een dergelijke raad is verankerd en waarin diverse waarborgen ten aanzien van onafhankelijkheid zijn opgenomen. In het kader van de consultatie over het wetsvoorstel is her en der nog wat gesputter over de opname van interne leden in dit nieuwe orgaan. Mijn verwachting is echter dat de minister geen concessies gaat doen.

Oob-accountantsorganisaties bemensen hun raden van commissarissen nu reeds met onder meer ex-bankiers en ex-politici. In een perceptie-onderzoek - voor wat dat waard is - van Motivication (2013) staan zij op plaats 1 en 2 van minst betrouwbare beroepen.

Enfin. De inmiddels aangestelde commissarissen zullen in 2016 een geschiktheidstoetsing van de AFM ondergaan. Zowel het toetsingskader als de AFM (capaciteitsproblemen) was niet eerder  beschikbaar.Ik ben benieuwd of iedereen die nu is benoemd te zijner tijd ook gaat slagen.

Voorafgaande aan de toetsing zou een kader beschikbaar moeten zijn waarbij een duidelijk profiel is opgesteld. Niet alleen voor de individuele commissaris, maar ook voor de raad als geheel. Daarbij zullen ongetwijfeld ook aspecten zoals diversiteit en afdoende kennis van de sector een rol gaan spelen.

Er moet worden voorkomen dat ook hier - net als in het bedrijfsleven menigmaal voorkomt - sprake is van het opdoemen van een old boys network als het gaat om de raad van commissarissen. Een ons-kent-ons-cultuur - bijvoorbeeld tussen commissarissen en raad van bestuur - is uiteraard ongewenst.

Maar los daarvan: is het eigenlijk wel logisch, verstandig en wenselijk dat ook in de accountantssector functionarissen een belangrijke rol gaan vervullen, waarbij het publiek belang in het oog moet worden gehouden en bovendien de partners in toom moeten worden gehouden, terwijl die functionarissen nog niet door een onafhankelijke overheidsinstantie zijn gescreend en getoetst?

Of is dat even onbestaanbaar als in het geval van de 'politiemol'? Is dat ook binnen onze sector niet vragen om moeilijkheden? Gek toch eigenlijk?