NBA 09 maart 2015

Besmettingsgevaar

De jaarlijkse Strategy meeting van de International Federation of Accountants (IFAC) biedt altijd een interessant overzicht van de internationale status quo in het beroep. Dat gold ook voor de bijeenkomst van vorige week.

Ik hield er een introductie over de Nederlandse ontwikkelingen, als onderdeel van een paneldiscussie over The regulatory landscape. Mij was verzocht die ontwikkelingen te schetsen vanuit 'the risk of contagion': het gevaar van besmetting.

Daarmee werd direct duidelijk hoe de internationale accountantsgemeenschap naar Nederland kijkt. De discussie zelf was echter opvallend genuanceerd. Uiteraard werden de scherpe normen van veel toezichthouders bekritiseerd en was er zorg over hun profileringsdrang (zoals een regulatory affairs-partner stelde: "succes is voor mij: als de toezichthouder me belt vóór publicatie").

Tegelijkertijd werd de noodzaak van een actieve stakeholdersdialoog onderstreept en werd het belang van een betere controlekwaliteit wel degelijk ingezien. Of dat op de juiste wijze wordt vertaald naar een strategische prioriteit voor IFAC moet overigens nog blijken. Vooralsnog staat het onderwerp geagendeerd als 'regulatory affairs', een beschrijving die eerder de regelgeving zelf problematiseert dan het object ervan: kwaliteit en onafhankelijkheid.

Eveneens opvallend was de discussie die daarop volgde, over de 'war for talent'. Meerdere lidorganisaties toonden zich bezorgd; niet zozeer over de instroom van afgestudeerden, maar vooral over hun behoud voor het beroep. Steeds meer accountants verlaten voortijdig de organisatie. Tevens blijkt in de VS het aandeel vrouwen, na jaren van gestage groei, de afgelopen twee jaar weer te zijn gedaald.

Volgens AICPA-directeur Barry Melancon wordt dit veroorzaakt door de toegenomen risico's van het controlewerk en de bijkomende spanning en druk. Het werk ligt onder een vergrootglas en je mag eigenlijk geen fout meer maken. Dit doet afgestudeerden en jonge accountants uitwijken naar meer ontspannen, minder gereguleerde werkomgevingen, die bovendien meer uitdaging en plezier bieden. De vraag is of dit ook voor Nederland geldt.

Gemakkelijke oplossingen bestaan niet, maar ik denk dat het rapport 'In het publiek belang', zo argwanend bekeken door het buitenland, juist op dit vlak de nodige lichtpuntjes aanreikt. Want als het goed is komt er meer ruimte voor begeleiding én ontwikkeling van jonge partners en medewerkers. Ook gaat het aantal controle-uren per klant omhoog.

De huidige marktomstandigheden bevorderen dit niet bepaald, maar de verdienste van het rapport is nu juist dat het deze prioriteiten afdwingt. Onontkoombaar gevolg is dat een kantoor minder klanten kan bedienen. Deze tendens is nu al zichtbaar en het is niet verwonderlijk dat van de meest risicovolle klanten, die het minste waarde zien in interne beheersing, transparantie en accountantscontrole, het eerst afscheid wordt genomen. Dat dwingt ondernemingen om hun zaken op orde te hebben, de controlerisico's worden kleiner en de gemeten kwaliteit stijgt. Zo keert de wal het schip.

Maar of dat voldoende is om het controlerend beroep aantrekkelijk te houden voor bijvoorbeeld jongeren en vrouwen, betwijfel ik. Dat hangt ook af van de wijze waarop toezichthouder en politiek de komende jaren het beroep benaderen: gaat het louter om naleving van de regels en worden kleine fouten uitvergroot of gaat het om professionele oordeelsvorming en feitelijke impact?

Maar vooral hangt het af van de leiding van de kantoren. Geven ze toe aan concurrentie- en prijsdruk of weten zij de ruimte te creëren voor professionele ontwikkeling en de mogelijkheid om fouten te maken en daarvan te leren? We gaan het zien de komende periode. Maar dat er in 'the risk of contagion' ook een 'opportunity' schuilt staat voor mij als een paal boven water.

Zie voor alle opiniebijdragen, nieuws en andere informatie over het debat over de verbeteringsvoorstellen, het Dossier Toekomst Accountantsberoep.