Accountant
NBA-platform voor accountants en financials
Overig
Magazine Podcast Dossiers Nieuwsbrief Contact
Home > Opinie > 2015 > 3 > Bijzonder beheer moet toch bijzonder zijn?
Opinie

Bijzonder beheer moet toch bijzonder zijn?

Leestijd van ongeveer 3 minuten 11 reacties

Onlangs vernam ik dat bij Rabo Bank één op de acht bedrijven in bijzonder beheer verkeert. Gerrit Zalm van ABN Amro doet daar nog een schep bovenop: maar liefst 25 procent van het midden- en kleinbedrijf schijnt daar deze extra aandacht te ontvangen.

Carmen de Graaff

Bijzonder beheer bij een bank betekent in de regel dat een ondernemer grotendeels de grip kwijt is over zijn of haar onderneming. Dat zou toch bijzonder moeten zijn? Klaarblijkelijk is dat niet het geval. Zijn de banken zoveel kritischer geworden of negeren wij massaal signalen die erop kunnen wijzen dat het niet goed gaat met een bedrijf?

Dat banken kritischer zijn, is in deze tijd evident. Iedereen let op zijn of haar geld. Daarmee is niks mis. Er is wel iets mis als ruim 10 procent van ons bedrijfsleven onder bancaire curatele staat. Bankiers zijn geen ondernemers en zouden zich slechts bij hoge uitzondering met het wel en wee van een onderneming moeten bemoeien. Bijzonder beheer zou bijzonder, in de betekenis van uitzonderlijk, moeten zijn.

Bijzonder beheer kan verstrekkende gevolgen hebben. In het uiterste geval draait de bank de geldkraan dicht en gaat de onderneming failliet. Ook kan de bank de ondernemer verplichten tot aanstelling van een crisismanager. Deze gaat over tot herstructurering van de onderneming. Het belang van de bank staat daarbij zeker niet op de laatste plaats. De werkwijze van banken bij bijzonder beheer is onderwerp van een verkennend onderzoek van de Autoriteit Financiële Markten.

Vijf voor twaalf

Al dan niet terecht, voor een bank is een bedrijf in bijzonder beheer een potentiële vijf voor twaalf-situatie. Een situatie waarin de bank overgaat tot snelle maatregelen om haar financiële belangen veilig te stellen. Maatregelen die lang niet altijd het ondernemingsbelang op de langere termijn dienen. Een bank plaatst een bedrijf echter niet plotsklap onder haar curatele, dan staan in de bancaire systemen diverse signalen op rood. Signalen die de directie, adviseurs en accountants van een onderneming al lang van groen naar oranje hebben zien verspringen. Kennen zij de signalen niet, negeren zij de signalen of weet men het tij niet meer te keren en duikt men kopje onder? Als de klok vijf voor twaalf gaat luiden dan ben je te laat om nog grip te kunnen houden en nemen banken, crisismanagers en stille curatoren het roer over.

Kwart voor twaalf

Alles komt neer op tijdig actie ondernemen. Lang voordat bij de bank de signalen op rood staan.

In de kwart voor twaalf-situatie springen signalen van groen naar oranje. Vrij eenvoudig te herkennen signalen zijn stagnerende omzet, uitblijven van nieuwe klanten, toename van concurrentie. Het begin van een liquiditeitsvraagstuk. Primaire reactie is veelal bezuinigen op de uitgaven. Averechts effect is: het gaat hier niet goed. Medewerkers gaan sputteren, leveranciers willen niet meer leveren onder reguliere condities en klanten haken nog meer af. Dan maar kiezen voor window-dressing: plaatsen van vacatures die er niet zijn, aankondigen van beoogde investeringen, sponsoren van sportevenementen en noem zo maar op.

Dat is geen oplossing. Als de klok op kwart voor twaalf staat, is het moment daar om in te grijpen. Dan maak je nog geen onderdeel uit van een probleem. Want eenmaal onderdeel, dan zie je de oplossing niet meer. Dan wordt het lijdzaam toezien en hopen op betere tijden.

Ondernemers, adviseurs en accountants

Terug naar mijn beginvraag: negeren wij massaal signalen? Meer en meer denk ik dat dat het geval is. Iedereen ziet ze en weet ze te benoemen als de klok vijf voor twaalf heeft geluid. Dan blijkt dat er al lang signalen waren die erop duiden dat het mis zou gaan. Zijn die signalen niet bespreekbaar? Waarom niet acteren als de klok op kwart voor twaalf staat? Dan zie je al doemscenario’s, maar zijn er nog vele mogelijkheden om succesvol bij te sturen.

Daar liggen commerciële kansen voor ondernemers, adviseurs en accountants om met elkaar te blijven ondernemen.

Carmen de Graaff biedt met ZPACT een geselecteerd netwerk van interim professionals de mogelijkheid om kennis, kunde en ervaring te delen. ZPACT organiseert netwerkbijeenkomsten, ontwikkelt marktproposities en publiceert eigenzinnige visies.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Gerelateerd

11 reacties

Rob de Wild

De vraag is wie er signaleert dat sprake is van een strategische crisis bij een onderneming. De ondernemer zal hier niet zo gauw mee naar buiten komen en zijn accountant of zijn bankier moeten over specifieke branchekennis beschikken om hierover iets te kunnen roepen. Volgens mij is hier wel in eerste instantie een duidelijke rol voor de accountant weggelegd en kan hij hier ook toegevoegde waarde leveren.

Carmen de Graaff

Uit jullie reacties lees ik af dat de aangestipte problematiek heel herkenbaar is. Samengevat benoemen jullie het te laat inzetten van 1) kostenreductie en 2) vernieuwing als oorzaak. Dat eerste punt is iets waarin een accountant wel degelijk een rol kan spelen. Ik schat zo in dat dat tweede een stuk lastiger is. Daarvoor moet je de sector, concurrentie, etc. kennen als je daar inhoudelijk echt iets over wilt gaan roepen. Aan de andere kant telt algemene ervaring. Als je weet dat resultaten ook vaak stagneren door gebrek aan vernieuwing, dan zou je dat toch bespreekbaar kunnen maken? Een vraag naar de plannen voor de toekomst lijkt mij dan een legitieme vraag.

Jan Wietsma

AT: Jan B Een belangrijk oorzaak van de stijging van relaties bij Bijzonder Beheer vindt zijn oorzaak (in)direct in de crisis. Op het moment dat er gefinancierd werd was er nog voldoende eigen vermogen. Daarna is een aantal jaren verlies gemaakt, waardoor stevig op dit eigen vermogen is ingeteerd. Daarnaast zijn voor veel ondernemingen ook de marktperspectieven verandert. In het algemeen concludeer ik dat er te laat is ingegrepen op reductie van de kosten. Het eerste verliesjaar denkt menig ondernemer: 'Een tijdelijke dip' op het moment dat hierover door zijn accountant gerapporteerd krijgt is het tweede jaar ook al grotendeels voorbij, eerste effecten van ingrepen in de kosten worden pas in het derde jaar gerealiseerd. Daarnaast blijkt dat de meeste ondernemers bij bijzonder beheer veel te weinig bezig zijn met transitie van hun businessmodellen. Meestal is daar dan ook geen geld meer voor. Dus komt zo'n onderneming in een continue crisissituatie terecht. Justin Jansen hoogleraar ondernemerschap aan de ECE heeft een test ontwikkeld waarmee je kunt aangeven waar het bij een onderneming mis zit of gaat. Als je dichter op de cijfers zit zie je dat ondergebracht worden bij Bijzonder Beheer geen verrassing is, maar het gevolg van het negeren van signalen bij jezelf, in je onderneming, de markt en last but not least uit de financiële analyses.

Jan Bouwens

Het zou overigens de moeite waard zijn te onderzoeken hoeveel bijzonder beheergevallen er bestaan, waarbij leningen werden verstrekt voor activiteiten die eigenlijk voor een substantieel deel met eigen vermogen hadden moeten worden gefinancierd. In die gevallen waarin sprake was van "overfinanciering", rust op de banken een zware zorgplicht.

Arnoud Griffioen

AT: Jan Bouwens: Voor de volledigheid moet wel worden aangetekend dat een Game Changer niet per definitie uit de internethoek hoeft te komen. Een voorbeeld van een prachtige Blue Ocean is natuurlijk Cirque du Soleil, die de circusindustrie heeft veranderd. Maar door de snelle technologische veranderingen ligt er wel een focus op het Internet.

Jan Bouwens

AT: Arnoud Zappos is al sinds de crisis succesvol in de VS, veel eerder nog dan Zalando. Als we naar Zappos in de VS kijken, dan kunnen bedrijven die schoenen, kleding en mode-accessoires verkopen, nog de nodige concurrentie verwachten. Waar het dan om gaat is dat deze bedrijven tijdig laten zien dat zij wel degelijk de internetconcurrentie aankunnen. Dat kan door zelf in internet te investeren of een marktsegment te bedienen dat liever niet via internet schoenen/kleding koopt. Hoe en wanneer raakt de sector overtuigd van de impact van zo’n ontwikkeling? Over het hoe kunnen we kort zijn dat moet door de ondernemer zelf worden opgepikt. Om de impact te beschouwen kan de ondernemer echter wel wat hulp gebruiken. Wie dat moet zijn? Je kunt denken aan brancheorganisaties maar ook aan bedrijven als SAP die er belang bij zouden hebben om producten aan te bieden waarmee een sector zijn overlevingskansen verbetert. Ook NBA zou meer kunnen inzetten op game changers: impact en beleid. We hebben het immers over de continuïteit van ene bedrijf.

Arnoud Griffioen

Beste Carmen, Dit is een prima stuk over vroegtijdig ingrijpen en bijzonder beheer. Ik ben het volledig met je eens dat de bank laat ingrijpt en dat daarvoor al een rol is weggelegd voor de leiding van de onderneming en haar adviseurs. Waar ik met je van mening veschil is dat je bij een "kwart voor twaalf"-situatie moet ingrijpen. Ik zie deze situatie, waar omzet achter blijft, als de winstcrisis; de onderneming gaat van een winstgevende situatie naar een situatie waarin structureel verliezen worden gemaakt. Volgens mij moet je eerder ingrijpen, namelijk in de strategische crisis. De strategische crisis is er al lang voordat het bedrij verlies gaat maken en voordat het in liquiditeitsproblemen komt. Wanneer er een "game changer" plaatsvindt in de branche, die misschien nog nauwelijks impact heeft, maar die potentieel een gigantische impact kan hebben. Op dat moment dient een winstgevende onderneming in te grijpen. Een mooi voorbeeld is de toetreding enige jaren geleden van Zalado op de schoenenmarkt. De impact op dat moment was minimaal, maar Zalando deed wat niemand verwachtte: schoenen verkopen via Internet. Een schoenenketen had op dat moment al moeten inzien dat de concurrentie in deze branche significant zou gaan veranderen en had toen al moeten ingrijpen in haar bestaande business model. Uit onderzoek blijkt overigens dat slechts 29% van de bedrijven ingrijpen bij de strategische crisis, 54% als er structureel verlies gemaakt wordt en 17% pas wanneer er een liquiditeitsprobleem is. Met vriendelijke groet, Arnoud

mennoaccountant

AT: Jan In de praktijk merk ik op dat accountants niet doortastend zijn. Door deze houding spelen ze eigenlijk meer een bijrol dan een hoofdrol in het hele proces van kredietverstrekking. Misschien dat je daarom niets hebben kunnen lezen in het rapport over accountants. Laten we nu eerlijk zijn, we stellen het rapport op tbv kredietverstrekkers en onze bemoeienis houdt daar meestal op.

Jan Wietsma

Vandaag in de pers oa het FD de nodige aandacht voor Bijzonder Beheer. DIt naar aanleiding van onderzoek van de AFM. De communicatie tussen bank en ondernemer kan beter is een van de conclusies. Over de rol die de accountant daarbij speelt valt weinig te lezen.

vanus

10 over 3. Zalm heeft dan toch een dure leerschool gehad. Turn-around management had hij, met de kennis en wijsheid van nu, ook kunnen doorvoeren bij DSB. Is die 25 % echt nodig, ziet hij spoken of dekt hij zich in? Wat is de visie van AFM en DNB van deze uiteenlopende percentages, en wat is/dient de norm te zijn om toe te stromen naar bijzonder beheer?

Jan Wietsma

Herkenbaar verhaal Carmen. Sta zelf met enige regelmaat ondernemers in een bijzonder beheer situatie bij. In een aantal gevallen is het een collega-accountant die vraagt of ik zijn klant kan helpen. Andere keren zijn het financiers die vragen of ik een ondernemer bij kan staan. Als een klant in een bijzonder beheer situatie terecht kom, dan maak ik standaard een analyse. Hoe heeft het zo ver kunnen komen? Lag het aan de markt? Zijn er signalen uit de branche genegeerd? Een financiële analyse over de afgelopen jaren maakt meestal duidelijk dat er al langere tijd sprake is van een neergaande trend. Een situatie van bijzonder beheer komt zelden als donderslag bij heldere hemel. Als ik met de collega-accountant spreek en vraag waarom er zo lang gewacht is met ingrijpen, dan blijken er meerdere oorzaken te zijn: - de accountant heeft alleen een jaarrekeningrelatie met de klant - de accountant hoopt dat de maatregelen die de ondernemer neemt toch succesvol zijn - de accountant wil niet de persoon zijn die het zijn klant moeilijk maakt - de accountant weet niet zo veel van financieren en de branche waarin de ondernemer opereert - de accountant schuift het continuïteitsvraagstuk voor zich uit en hoopt dat de bank eerder in actie komt. - de accountant voert geen extra werkzaamheden uit omdat hij vermoedt dat zijn nota niet wordt betaald - het mag niet van de regelgeving (?) als ik vraag welke regelgeving dan komt men meestal met iets als onafhankelijkheid en VGBA. - ik mag / wil niet op de stoel van de ondernemer zitten In de meeste gevallen blijkt de financiële informatie over de onderneming ook niet up to date is. Dat is al jaren zo. Maar het hoeft niet. Koppelingen tussen bank en administratiepakket zijn bij wijze van spreken met een muisklik te maken. Dus kan de ondernemer in nood dagelijks gemonitord worden. Ik zelf blijf het altijd bijzonder vinden dat accountants niet gebruik maken van dezelfde early warnings die banken hebben. Accountants hebben vaak veel meer financiële informatie dan de bank, alleen doen ze er zo weinig mee. In gesprekken die ik met bankiers heb komt dit met enige regelmaat naar voren. Een aspect dat ook meespeelt is dat accountants het niet plezierig vinden om hun klant aan te spreken. Dat zie je bijvoorbeeld ook terug bij het aanspreken op het doen van een suppletieaangifte omzetbelasting. Er is toch vaak sprake van een grote mate van vertrouwelijkheid tussen accountant en ondernemer. Zeker in het MKB. Accountants hanteren toch vaak de overtuigstijl in het communiceren. Maar soms moet je gewoon duidelijk zijn en aangeven wat je van de klant verwacht. Niet schipperen. Tegelijkertijd zijn er ook accountants die in samenspraak met financiers, softwarebedrijven en ondernemers aan de slag gaan om van het continue monitoren meer werk te maken. Alleen mag dat percentage accountants dat zich hiermee bezig wil houden nog wel fors omhoog. Daarmee voorkomen we vijf voor twaalf situaties en kunnen we al aan de slag als het nog lang geen kwart voor twaalf is.

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.

Relevantie Datum