Opinie 02 april 2015

Vlucht naar voren accountants heeft weinig draagvlak

Als reactie op maatschappelijke kritiek kiezen accountancy voor de vlucht naar voren: verbreding van de controletaak. Dit lijkt echter vooral draagvlak te hebben binnen de branche zelf.

Pieter van der Hoeven, Stefan Peij, Bart Jonker en Conja Stouten

Alweer jaren geleden begon er vanuit de maatschappij brede kritiek te komen op de taakvervulling door accountants. De Nederlandse beroepsorganisatie van accountants (NBA) stelde destijds in haar discussiestuk 'Het boegbeeld als voorbeeld’ dat ‘uit de economische crisis en de ondergang van een aantal bedrijven geleerd kan worden dat het gedrag van de topleiding, de beleving ervan door de medewerkers en de cultuur van de organisatie bepalende factoren zijn voor succes’. Dit mondde in 2014 uit in een 'Hulpmiddel voor accountants om de ‘toon aan de top’ bij opdrachtgevers te bespreken’.

In haar rapport uit september 2014 stelt de Werkgroep Toekomst accountantsberoep dat het niet aan accountants is om informatie over zaken als continuïteit, interne beheersing en risico's te verzamelen, maar dat de accountant dergelijke door de organisatie verschafte gegevens desgevraagd wel kan beoordelen.

Deze reacties op de maatschappelijke kritiek lijken inmiddels vooral draagvlak te hebben binnen de branche zelf. Buiten de accountantsbranche zijn niet veel voorstanders te vinden van verbreding van de controletaak met uitspraken over de continuïteit van de onderneming en 'toon aan de top'. Zo stelt het Nationaal Commissarissen Onderzoek 2014: 'Commissarissen vinden dat de accountant hier geen rol heeft.’

Vorige maand rapporteerden wij in het tijdschrift Goed Bestuur & Toezicht over onze recente analyse van berichtgeving in landelijke en regionale media en een peiling onder enkele accountants en hun omgeving. De opinies die wij verzamelden sluiten aan bij hetgeen hierboven ook al naar voren kwam.

Accountants stellen zich inderdaad de vraag of zij op voorhand de controle moeten uitbreiden en ook managementcultuur en strategie in de controle moeten betrekken. Zij zoeken daarvoor naar nieuwe instrumenten. De geraadpleegde commissarissen, opleiders, onderzoekers en media zien de noodzaak van nieuwe instrumenten echter niet. Zij stellen dat een goed uitgevoerde, traditionele controle de accountant voldoende aanwijzingen geeft als er risico's aanwezig zijn.

Waar de maatschappelijke discussie enkele jaren geleden inderdaad accountants leek aan te zetten tot het betrekken van toekomstbestendigheid van bedrijven en 'toon aan de top' in hun controle, is daarvan nu nog weinig sprake. Partijen buiten de branche zien geen rol voor de accountant bij deze onderwerpen en adviseren accountants om hun bestaande instrumenten - zoals de accountantsverklaring en meldingen aan het fraudemeldpunt en AFM - beter te benutten.

Op die wijze leveren accountants volgens deze partijen - blijkt ook uit onze peiling - een betere bijdrage aan het vermijden van misstanden in de bedrijfsvoering. Misschien is dat ook wel goed voor de accountant zelf, want bij klanten zal weinig extra budget beschikbaar zijn voor de extra werkzaamheden.

Pieter van der Hoeven, fellow Governance, Finance & Accountancy, Hogeschool Inholland; Stefan Peij, directeur Governance University; Bart Jonker, partner bij Grant Thornton Accountants en Adviseurs BV; Conja Stouten, docent accountancy Hogeschool Inholland.