"Schaf verplichte accountantscontrole af. De kwaliteit van de accountantscontrole gaat omhoog als de wettelijk verplichte jaarrekeningcontrole voor bedrijven vervalt", lees ik op de voorkant van het FD van 14 februari 2017. De stelling komt uit een interview met Arjan Brouwer.
Een interessante stellingname, maar wel een waar ik vraagtekens bij heb. Want waarom zou de kwaliteit van de controle omhoog gaan? Zo evident is dat toch niet. Snel lees ik door, om te ontdekken welke argumenten de stelling onderbouwen. Brouwer stelt: bedrijven moeten ons inschakelen omdat zij vinden dat het van toegevoegde waarde is, met een moetje kom je in de sfeer van regels en naleving en dat komt de kwaliteit van de controle niet ten goede.
Is het helder? Nee, eigenlijk niet. Wordt bedoeld dat het voor accountants makkelijker is om een kwalitatief goede controle te doen als de te controleren onderneming daarvan de toegevoegde waarde ziet? Daar kan ik me iets bij voorstellen, maar is dat niet een beetje een zwaktebod van accountants? Is de controle niet vooral van maatschappelijke waarde bij ondernemingen die liever niet gecontroleerd willen worden?
Wordt bedoeld dat bij een vrijwillige controle de accountant niet in de sfeer van regels en naleving komt en hij daarom een kwalitatief betere controle kan doen? Dat lijkt me onwaarschijnlijk: een controle is een controle, daar horen nu eenmaal regels bij.
Wordt bedoeld dat het makkelijker is om een kwalitatief goede controle te doen als er minder vraag is naar controlediensten gegeven de huidige personeelstekorten? Nee, dat staat er niet en bovendien verwacht Brouwer dat banken, aandeelhouders en investeerders er bij ondernemingen op zullen aandringen om de jaarrekening te laten controleren. Er verandert dus eigenlijk niet zoveel in de vraag naar controlediensten. En is de controle niet nog steeds een 'moetje', als die onder druk van stakeholders plaatsvindt? Gaat daar de controlekwaliteit dan van verbeteren?
Of is het de bedoeling dat die stakeholders zich actief gaan bemoeien met de controle en dat accountants onder druk van die stakeholders de kwaliteit van de controle wel moeten verhogen? Of zoekt de accountant medestanders om zijn controlerende rol jegens de ondernemingsleiding waar te kunnen maken?
Vragen, vragen en nog eens vragen. Ik ben een groot voorstander van vernieuwing in de accountancy, maar dan wel op basis van heldere argumenten die overtuigen. Dat een breed interview in het FD daarvoor niet de plek is, weet ik ook wel. Het is altijd maar afwachten hoe wat er gezegd is op papier komt. Maar de discussie hier op de site zou wel gebaseerd moeten zijn op argumenten.
Om een aftrap te doen: ik betwijfel of het verstandig is om als beroep te pleiten voor afschaffing van de controleplicht. Je kan geen artikel lezen of het gaat over de maatschappelijke rol van accountants. Voor mij is de grote pré van de wettelijke controleplicht de preventieve werking. Ondernemers worden door hun accountants bij de les gehouden. Accountants letten op fraude, controleren of de cijfers betrouwbaar zijn. Geven tips aan ondernemers om hun administratie en bedrijfsvoering te verbeteren. Door accountants leven wij in een relatief goed georganiseerde samenleving met een florerend bedrijfsleven, wordt er relatief eerlijk zaken gedaan, is corruptie geen schering en inslag, zijn incidenten nog steeds incidenten.
Als je zo'n wezenlijke rol te vervullen hebt in de maatschappij, dan pleit je toch niet voor afschaffen van de controleplicht? Dan ga je er toch als de donder voor zorgen dat je die rol met verve en opgeheven hoofd vervult!
In deze serie vertelt Marianne van der Zijde, ex-toezichthouder bij de AFM, hoe zij naar de accountancy kijkt, met als doel te helpen jaarrekeningcontroles leuker en beter te maken.
Bij uw eerste reactie op deze site vragen wij om een bevestiging.
Er is een bevestigingsmail naar het door u opgegeven e-mailadres gestuurd.
Marianne
Glen, fijn dat je zelf weer een reactie geeft. Ik had je eerste reactie uiteraard gelezen, maar wist niet wat en hoe te antwoorden. Geen idee of je nu een goed beeld hebt van mijn “gedachtengoed”, maar dat is het fascinerende aan het schrijven van opinies. Iedereen leest ze vanuit zijn eigen perspectief, dat kan ook niet anders en dat merk ik ook aan de reacties. Maar zeker ook een aansporing om zo helder mogelijk te schrijven (en niet verschillende onderwerpen in één opinie te vatten). En die link ga ik ook bekijken, dus dank!
Glenn Mungra
Het volgende wilde ik onze collega's niet onthouden. Toen ik eens ging kijken wat de achterliggende gedachten waren van het standpunt van Marianne, merkte ik dat het inleven in een andere visie best wel geestverruimend kan werken. De volgende dag kwam ik in een online cursus van Udemy over Hyperthinking een verklaring en uitleg tegen voor dit verschijnsel: https://www.udemy.com/hyperthinking-upgrade-your-mind-to-success-on-business/learn/v4/content Het ging o.a. om inlevingsvermogen, empathie en het oefenen om een 'open mind' te krijgen. Ik heb nu ervaring uit de eerste hand dat het best wel een nuttige cursus kan zijn, ongeacht je vakgebied. (Het enige minpuntje was dat ik helaas de snelheid van de video niet zelf kon verhogen.)
Glenn Mungra
@Marianne van der Zijde: Je schetste een experiment en herinnerde ons tussen de regels door eraan dat:"zoals je weet ben ik voor standaardisatie". Zelf opgelegde fatsoensregels weerhouden mij ervan te zeggen waar bij mij het angstzweet uitbrak. Ik hyperventileerde en ik dacht dat kan toch niet waar zijn....
Maar uiteindelijk motiveerde dat mij om eens na te gaan wat jou standpunt - voor mij althans - zo 'onverteerbaar' maakte. Daarom scande ik wat van jouw artikelen en kwam sleutelconcepten tegen als bijv.: procesbeheersing; "controle slim en efficient aanpakken"; "Met alleen principle-based regels zijn we er niet. ".. maar vervolgens is het wel handig dat in het Reglement Verkeersregels en Verkeersteken wordt uitgeschreven wat er precies van je wordt verwacht om aan deze principes te kunnen voldoen; "Detailregels zijn nodig om duidelijk te hebben wat er van ons wordt verwacht en hoe je daaraan kan voldoen." ; "De kunst is wel om de regels zo logisch en vanzelfsprekend te maken dat je ze min of meer 'automatisch' kunt naleven en niet steeds de HRA er bij hoeft te pakken."; "er komt juist meer ruimte om na te denken over de betekenis van uitkomsten."
Deze denklijn suggereert dat de controle uiteindelijk tot doel moet hebben om de kwaliteit van de informatie te verhogen door de entropie *) en de mate van onzekerheid te verlagen. Er moet geen verrassende nieuwe informatie meer uitkomen. En uiteindelijk geeft dit ook weer dat er weinig spreiding is tussen de inhoud van verschillende boodschappen die je als gebruiker uit de informatie kunt halen.
- *) A priori is de informatie entropie hoog omdat er nog veel redundantie is en veel onzekerheid is over de gemiddelde kwalitatieve informatiewaarde per gebeurtenis of post, maar na de controle zou - in het ideale geval - de kwalitatieve variatie minder moeten zijn, en de informatie entropie, redundantie en de onzekerheid lager moeten zijn (meer voorspelbaarheid). Als de uitkomst zeker is, is de entropie nul. (ontleend aan: https://en.wikipedia.org/wiki/Entropy_(information_theory)) -
Als het doel van de controle op die manier wordt bekeken dan denk ik dat er weinig variatie is tussen de uitkomsten van de verschillende aanpakken. Wij willen uiteindelijk allemaal hetzelfde, of je de controle nou rule based of principle based, verplicht of niet verplicht maakt.
Ik verontschuldig mij bij voorbaat voor het feit dat ik hierboven wat fragmentarish te werk ging en daardoor waarschijnlijk onvoldoende respect toon voor de inhoud van je gedachten.
J.C. Visser
Marktwerking lijkt nu het argument te zijn om een gewenste situatie te krijgen. Bedrijven gaan betalen voor kwalitatieve controles om bijvoorbeeld makkelijker investeringen te krijgen.
Helaas kunnen we niet stellen dat marktwerking in alle gevallen goed heeft uitgepakt en daarmee rijst de vraag of we hier verbetering gaan zien met marktwerking of juist een verslechtering. Zelf ben ik nu geneigd naar een wettelijk reguleren, maar ik zou graag een onderzoek zien naar deze optie. Daarin zou ik ook pleiten om het effect van continuous auditing in mee te nemen, wellicht is het gewenste effect namelijk anders met een wijziging van werkwijze.
Overigens denk ik wel dat voor we overgaan op marktwerking de NBA eens een duidelijke visie ontwikkeld omtrent de accountant en accountancy.
Hans Dijkstra
Zoals (in 2011 in mijn boek) al eerder concreet voorgesteld: Schaf de verplichte accountantscontrole af, en segmenteer naar drie groepen:
“Bij afschaffing van de wettelijke controleplicht kiezen alleen die ondernemingen voor vrijwillige, maar kwalitatief hoogwaardige controle, die er – gelet op de eigen specifieke groep ‘stakeholders’ – belang bij hebben, cq. waar die groep belanghebbenden het afdwingt. Vrijwillige controle leidt waarschijnlijk tot hogere kwaliteit en gecontroleerde ondernemingen kunnen zich hiermee onderscheiden. Uiteraard valt deze vrijwillige controle onder de wettelijke geïnitieerde regelgeving en de toezichthouder. Dat is dan een kwaliteitswaarborg, die de overheid als spreekbuis van het algemeen belang bewaakt.”
“Wat betekent afschaffing van de wettelijke controleplicht en hoe realistisch is dat?”
“Dat betekent overigens niet dat de accountantscontrole geen wettelijke kaders meer kent. Die kaders blijven bestaan door adequaat extern toezicht.”
(Eerste groep:) “Gelet op de invloed van internationale regelgeving zou voor ondernemingen met een beursnotering een apart controleregime moeten gelden. Een regime dat, ook nu al, voor een belangrijk deel door internationale regelgeving wordt afgedwongen. Voor deze groep is afschaffing op nationaal niveau niet haalbaar, dus een status quo (onder goed extern toezicht) is dan beter.”
(Tweede groep:) “Bij niet-beursgenoteerde ondernemingen is in de regel sprake van een overzichtelijk veld van ‘stakeholders’, die direct met de desbetreffende onderneming kunnen onderhandelen over verwachtingen van vrijwillige accountantscontrole (beperkte kring aandeelhouders, bank, belastingdienst). Daar kan een overeenkomst tussen private partijen gelden als basis voor de controle.”
(Derde groep:) “Bij maatschappelijke ondernemingen treedt de overheid (namens burgers) op als regelgever en handhaver. Die overheid bepaalt de kaders van de accountant.” En, “Voor haar eigen behoefte voorziet de overheid primair in controles bij bedrijven ten behoeve van de overheid als ook controle van (semi-) overheidsinstellingen gebeuren door overheidsaccountants, met de mogelijkheid om werk uit te besteden. Controles van overheidswege bij bedrijven worden in het kader van de gewenste deregulering bij voorkeur gecombineerd. Mits goed voorbereid, zou ‘horizontaal toezicht’ van de belastingdienst hier bijvoorbeeld mee kunnen worden gecombineerd….”
Tot slot “De mythe van ‘het maatschappelijk verkeer’ als opdrachtgever kan in deze discussie dan ook definitief worden ontzenuwd. Als hier al een werkbare definitie voor gegeven kan worden in termen van verschillende belangen, dan zijn die belangen van dat maatschappelijke verkeer onderling zo verschillend dat de accountant om die reden hier weinig mee kan. Een oplossing kan zijn het praktischer definiëren van de belanghebbenden…”
“Accountants worden zo ‘verlost’ van klanten die slechts op prijs kopen vanwege de controleplicht. Vanuit het aansprakelijkheid- en dus ondernemersrisico van de accountant gedacht, lijkt dit zelfs een gunstige bijwerking.”
Jan Bouwens
@Marianne
Punt is dat we aannemen dat kwaliteit wordt bevorderd door regulation. Is dat zo? Dat is in het geheel niet duidelijk toch? Verder weten we van onderzoek van onder meer Clive Lennox dat bedrijven die zich vrijwillig laten controleren meer kans maken op krediet. Dat is bewijs van de kracht van de vrijwillige controle. Heb je ook bewijs voor de stelling dat regulation betre werkt dan rauwe marktwerking?
Je geeft ook aan dat accountantskantoren inefficient werken. Ik sluit dat niet uit maar heb op dit moment geen data om je stelling te onderbouwen. Jij wel?
Ik sluit niet uit dat hetgeen je zegt juist is, maar stel tevens vast dat er geen bewijs is dat de huidige regulering en maatregel de kwaliteit van de controle gunstig beïnvloeden.
Jan Bouwens
@Geert
Ik ben het met je eens dat de kantoren ook kunnen besluiten niet langer tegen afbraakprijzen te leveren. Dat is ook wat me zo aan staat bij het besluit van een aantal accountants om gemeentes die prijs op nummer een zetten bij de aanbesteding niet langer te bedienen. Zo lang gemeentes een controleverklaring MOETEN overleggen van de minister is echter niet duidelijk of men al of niet intrinsiek is gemotiveerd om te laten zien dat middelen werden besteed overeenkomstig de financial statements zoals ingediend door de gemeenten. Men wil de handtekening, niet de assurance. Burgers zouden assurance moeten eisen. Maar ja, waar kunnen ze naartoe als de gemeente weigert zich serieus te laten controleren? Voor ondernemingen geldt een zelfde mechanisme. Ze moeten zich laten controleren. Nu zijn bedrijven van een hele baaierd aan stakeholders afhankelijk en hebben zij geen overheid die hen redt (zoals dat wel het geval is voor gemeenten). Als zij nu mogen kiezen wel of niet controleren, wat gaan zij doen? Natuurlijk moet dan de controle wel serieus zijn, Dat betekent dat niet de CFO maar de RvC de accountant aanstelt. Ook dat aan de RvC verantwoording wordt afgelegd. Dat hoort er allemaal bij. Ik hoop dat ik hiermee duidelijker ben?
Marianne
Jan als ik je goed begrijp: de controlekwaliteit gaat omhoog door het afschaffen van de wettelijke controleplicht omdat bedrijven voor een vrijwillige controle bereid zijn meer te betalen dan voor een verplichte controle en accountantskantoren alleen maar controlekwaliteit kunnen leveren als ze meer betaald krijgen. Dat zijn nogal wat aannames, aannames die m.i.z. geen hout snijden. Wat ik zie zijn accountantskantoren die enorm inefficiënt aan de slag zijn. Prijsdruk vanuit klanten is een prima manier om die inefficiëntie aan te pakken: die zou als geen ander een stimulans moeten zijn om op zoek te gaan naar manieren om de controle niet alleen goedkoper, maar ook beter te maken. Digitalisering en standaardisering zijn daarin de sleutelwoorden. Een mooi onderwerp voor mijn volgende opinie.
Geert de Jonge
@Beste Jan,
Vanaf je tweede alinea ben ik je helemaal kwijt. Die race naar de diepte doen accountants zich toch zelf aan en dat wil je toch niet oplossen met het afschaffen van de controleplicht? Is het middel dan niet erger dan de kwaal? En is de echte oplossing dan niet gewoon om controles niet langer tegen afbraakprijzen aan de man te brengen? En de mogelijkheid om je als ondernemer te onderscheiden door je keuze voor een bepaald merk accountant bestaat nu natuurlijk ook al.
Jan Bouwens
Natuurlijk speelt de accountant een wezenlijke rol. Maar waar meet je wezenlijk aan af. Is dat aan het feit dat de controle verplicht wordt gesteld of aan het feit dat bedrijven vrijwillig besluiten dat ze beter zaken kunnen doen als zij zich laten controleren? Bedrijven die zich niet laten controleren moeten zakenpartners op hun blauwe ogen geloven, bedrijven die ervoor kiezen zich wel te laten controleren laten in de keuken kijken. Nu elke grote onderneming verplicht is zich te laten controleren, kan degene die wil laten zien niet bang te zijn voor controle zich niet onderscheiden van degenen die zich niet willen laten controleren met als gevolg dat we een race naar de diepte organiseren die alleen kan worden gemitigeerd door een heel systeem aan auditregels te stellen. De wezenlijke rol zou moeten blijken uit het feit dat bedrijven die zich onderscheiden door zich te laten controleren ook makkelijker zaken kunnen doen. Dat hebben we nu niet omdat iedereen zich moet laten controleren.
R.J.A.M. Vromans
In reactie op het commentaar van Arjan B., die een bewonderenswaardig positief wereldbeeld heeft en de hele discussie ook heeft aangezwengeld met zijn uitspraken in het FD, enige gerede twijfel mijnerzijds:
“Ik heb meer vertrouwen dan jij in de wijze waarop stakeholders in staat zijn om hun rol als opdrachtgever in te vullen. Ik denk dat ze juist belang hechten aan de professionele oordeelsvorming van de accountant en niet zullen kiezen voor een protocol/checklist gedreven aanpak zoals jij suggereert.”
Dat vertrouwen in stakeholders is mogelijk wat overdreven als ik denk aan recente accountantsdrama’s (niet limitatief) bij: Ecocern, Vestia, Imtech, Madoff, Ahold, Landis, Weyl en Ballast Nedam.
De stakeholders van bovengenoemde entiteiten stonden erbij én keken ernaar en hadden achteraf maar wat graag een goed uitgevoerde protocol/checklist gedreven aanpak gezien van de betrokken accountants, zoals ook door Marianne v.d. Z. bepleit. De professionele oordeelsvorming van de accountants bleek achteraf een wassen neus. Enige scepsis in de positieve kracht van de dynamiek tussen (commerciële) accountants en stakeholders, met name buiten de academisch wereld, is hier op zijn plaats. Regeltjes zijn niet altijd leuk maar helaas bitter hard nodig; ook dus voor accountants.
“Wat mij betreft is kwaliteit de mate waarin je voldoet aan de verwachtingen van stakeholders / de gebruikers van de jaarrekening.”
Kwakzalvers voldoen ook vaak (in eerste instantie) aan de niet toetsbare “hoge” verwachtingen van de gebruikers.
Maar toch kennen wij gelukkig in Nederland een stelsel van toezicht op de medische wereld die niet alleen terecht de kwaliteit van de dienstverlening van kwakzalvers ernstig ter discussie stelt maar diverse medische behandelingen gelukkig ook graag voorbehoud aan echte specialisten die vallen onder het medisch tuchtrecht!
Kwaliteit is datgene als waaraan een accountant minimaal moet voldoen om de AFM, na hun onderzoeken, tevreden te stellen. Bij boetes niet huilen maar gewoon de kwaliteit van het controlewerk verder verbeteren!
Deugdelijke checklisten & controleprotocollen e.d. zullen zeker niet alle misstanden in de toekomst kunnen voorkomen maar geven achteraf wel de mogelijkheid om te onderzoeken waar het misging om daar lering voor de toekomst uit te kunnen trekken. Experimenten naar nieuwe mogelijkheden & verbeteringen moeten altijd uitgevoerd blijven worden maar niet bij voorbaat als de holy grail worden gezien. De stap om stakeholders nu al een prominente rol te laten vervullen komt veel te vroeg, daar zijn beide partijen mijns inziens nog niet aan toe. Wim N. geeft diverse punten aan waar het nu aan schort. Het ondergraaft ook het vertrouwen van het maatschappelijke verkeer in het werk van accountants omdat men nu al tussen de bomen het bos niet meer ziet, gegeven de hoeveelheid van commercieel gedreven nieuwe assurance-producten. De onafhankelijke controle-accountant (liefst audit only) is geen alleskunner en is veel sterker in zijn traditionele rol van controles van historische financiële informatie dan in de sexy rol van assurance-verschaffer bij alles waar de markt maar geld voor bied. Dat laatste daar kunnen wij maar beter ver van wegblijven en overlaten aan gespecialiseerde derden dan wel aan de Jomanda’s van deze wereld.
Wim Nusselder
Controleplicht kan vervallen voor zover en zodra het publiek belang op andere wijze geborgd is. De suggesties van Marcel Eikelenstam en Hans Duits gaan een flink eind in de goede richting.
De pest van marktwerking is het recht van de sterkste. Waar marktpartijen niet toevallig aan elkaar gewaagd zijn, zijn de ‘stakes’ van de welvaart die ‘stakeholders’ zich toeëigen oneerlijk verdeeld, niet naar rato van hun bijdrage. Geen enkele markt werkt perfect, de duivel schijt op de grote hoop (alias het Mattheüs-effect) en ophopingen van het slijk der aarde zijn dus aanwijzingen van falende marktwerking. Dat vergt een overheid die optreeedt als schild van de zwakken en professionals die zich door hogere idealen laten leiden dan het belang van betalende klanten.
Bovenal: boter bij de vis. Er is een systeem nodig dat zorgt voor extra betaling van accountants voor de controle(kwaliteit) die met het oog op het publiek belang nodig is bovenop dat wat gecontroleerden nuttig en nodig achten. Controleplicht plus publiekrechtelijke bescherming van het accountantsberoep, zodat accountants sterker staan om voldoende controlebudget te eisen, is onvoldoende gebleken. Dat behoeft dus niet zozeer afschaffing van controleplicht, maar vervanging.
Er is geen one-size-fits-all vervanger. Experimenteren is dus geboden; niet slechts in één lullig bedrijfstakje als het betaald voetbal, maar op grote schaal. Als initiatiefgroep verbreding opdrachtgeverschap accountantscontrole hebben we een offerte op de plank liggen voor verkennend onderzoek in welke bedrijfstakken, gebruikmakend van welke bestaande instituties je het best kunt beginnen. Aanvullende betaling voor betere accountantscontrole: wie kan daar nu tegen zijn??
Wie wil er bijdragen aan de financiering van dat onderzoek?
Jan Weezenberg
@marcel eikelenstam 16 februari 2017 Geachte Heer Eikelenstam, Uitstekend betoog, compliment. Toch bij mij een beetje twijfel, gezien volgende mini-casus: Accountant A spreekt in zijn controleverklaring over jaar 1 twijfel uit over de continuïteit van Onderneming P. Begin jaar 2 hoort de accountant dat hij niet meer terug hoeft te komen, want de verplichte controle is afgeschaft. In september jaar 2 gaat onderneming P inderdaad failliet. Vraag: kan deze accountant probleemloos stellen "It is not my problem, ik mocht geen cijfers over het eerste deel van jaar 2 zien " ? Benieuwd hoe Lex van Almelo hierover denkt.
Vriendelijke groet, Jan Weezenbeg
Marcel Pheijffer
Verstandige woorden Ronald! Geen abstracte betogen en herhalingen van zetten maar naar de kern. Dat voegt iets toe.
Ronald Bobbe
Het gaat m.i. niet om afschaffing van de controleplicht, maar om een véél strakkere en duidelijk scheiding tussen wel/niet controlplichtig, en alle consequenties die dat dan moet hebben. Ik pleit al veel langer voor een zeer forse verhoging van de controlegrens. Ik stel bijv. omzet > 250mio. Alles daarboven, incl. uiteraard de beursfondsen (indien kleiner, wat er niet zoveel zijn), zijn dan controleplichtig. De randvoorwaarden bij controle, denk aan de ViO, worden nog veel strenger. Dat is nu een slap aftreksel van lobby resultaten van de Big 4. Geen volledige "audit only", maar wel een heel eind die kant op. Zeker geen zaken samen met de controle doen, die leiden tot "het keuren van je eigen vlees". Geen tax werk, geen DD werk, geen PPA en impairments, geen M&A begeleiding, etc etc. Dat moet de onderneming allemaal elders halen, en niet bij de controlerend accountants. CFO's en RvC's zouden daar ook nu al veel scherper in moeten zijn. Het domein "niet controleplichtig" is dan verlost van alle knellende regeltjes en verplichtingen, die nu 'doorrollen' naar het MKB segment.
Homme Idzerda
Ik ben blij dat vijftien jaar na het artikel dat Frank Stuyt en ik schreven in De Accountant (januari 2002, pagina 50). De discussie opnieuw oplaait. Destijds waren enkele hoogleraren sceptisch over ons voorstel. Het is mooi om te zien dat diezelfde ideeën nu door hoogleraren worden aangedragen.
marcel eikelenstam
Allereerst wil ik de lezers graag wijzen op het promotieonderzoek van Hans Duits: http://dare.uva.nl/document/450163. Uit dit onderzoek blijkt onder andere dat 62% van de Nederlandse bedrijven die door wijziging van de groottecriteria in 2006 niet meer controleplichtig waren toch een vrijwilliger controle lieten uitvoeren. Dit onderzoek beveelt de wetgever aan de huidige groottecriteria tegen het licht te houden. Als alternatief voor de verplichte controle wordt in dit onderzoek bijvoorbeeld een wettelijke recht op accountantscontrole voor minderheidsaandeelhouders en de OR.
Zelf denk ik dat de afschaffing van de controleplicht, onder voorwaarden, wel degelijk tot zowel een betere controle als een controle met meer toegevoegde waarde leidt. Allereerst zou de wetgever de suggesties van Duits moeten opvolgen om zo de werknemers en minderheidsaandeelhouders te beschermen. Daarnaast moeten 3 grote stakeholders hun belangen actief gaan behartigen: de Belastingdienst, de bank en de kredietbeoordelaars.
Dit kan eenvoudig door de introductie van een betalingskorting bij de Belastingdienst, een lagere risico-opslag en een hogere rating voor ondernemers die hun jaarrekening laten controleren.
Door de introductie van minimumvereisten door de desbetreffende stakeholders kan de controle naar mijn mening ook nog verbeteren, bijvoorbeeld door meer aandacht voor fiscale compliance die nu wellicht (al dan niet terecht) soms onderbelicht blijft. Deze eisen kunnen in overleg met de NBA worden afgesproken en periodiek herzien. Op deze wijze ontstaat op actief overleg met belangrijke belanghebbenden bij de jaarrekeningcontrole.
Daarnaast kunnen de hiervoor genoemde stakeholders de kwaliteit van de controle beïnvloeden door de keuze van de accountant te beïnvloeden dan wel door afspraken te maken over steekproefsgewijze evaluatie van de uitgevoerde accountantscontroles.
Al met al biedt de afschaffing van de verplichte controle naar mijn mening een prachtige gelegenheid om de weeffout van ons accountantsberoep te repareren.
Arjan Brouwer
Marianne, ik weet dat jij sterk gelooft in standaardisatie via regels, reductie van ruimte voor professionele oordeelsvorming en het waarborgen van kwaliteit via toezicht. In die visie begrijp ik goed dat jij kiest voor wettelijk verplichte controle in combinatie met toezicht. Ik geloof meer in de kracht van de dynamiek die ontstaat als je stakeholders zelf een nadrukkelijkere rol geeft als opdrachtgever en accountants met stakeholders de dialoog laat voeren over de kwaliteit die zij wensen. Wat mij betreft is kwaliteit de mate waarin je voldoet aan de verwachtingen van stakeholders / de gebruikers van de jaarrekening. Ik heb meer vertrouwen dan jij in de wijze waarop stakeholders in staat zijn om hun rol als opdrachtgever in te vullen. Ik denk dat ze juist belang hechten aan de professionele oordeelsvorming van de accountant en niet zullen kiezen voor een protocol/checklist gedreven aanpak zoals jij suggereert. Accountants hebben natuurlijk zelf ook een rol in het goed informeren van stakeholders zodat zij in staat zijn om het werk van accountants op waarde te schatten. Een vorm van toezicht/toetsing is ook in die situatie overigens van belang voor de sector. Die toezichthouder kan ook breder een rol spelen in de dynamiek die ontstaat in het proces en daarmee bijdragen aan de kwaliteit van de controle. Een mooi voorbeeld vind ik de FRC die niet alleen dossiers van accountants toetst, maar bijvoorbeeld ook audit committees helpt bij het doorlopen van een goed selectieproces via het delen van best practices. Zie https://www.frc.org.uk/News-and-Events/FRC-Press/Press/2017/February/Audit-tendering-helps-improve-audit-confidence.aspx
De discussie is interessant en waardevol. Aan de uitersten (wettelijk voorgeschreven, in detail geregeld en strak gereguleerd versus volledig vrije marktwerking) kleven voor- en nadelen en door die te exploreren kunnen we komen tot een model waarin de toegevoegde waarde van de accountantscontrole optimaal wordt gewaarborgd.
Alle Bergsma
'Een expiriment zou mooi zijn'. De controlegrenzen zijn afgelopen jaar een eindje opgehoogd. Er is dus een groep bedrijven die voorheen een verplichte controle hadden en nu niet meer.
Zouden de belanghebbenden (banken/aandeelhouders) bij deze bedrijven nu een vrijwillige controle eisen?
(Ik ben overigens wel benieuwd hoeveel van die bedrijven nu gaan kiezen voor vrijwillige controle omdat ze het zelf belangrijk vinden om hun AOIB en financiële vastleggingen te laten controleren).
Alle Bergsma
Aanname 1: 'Een vrijwillige controle (omdat de bank/aandeelhouder het wil) leidt tot meer betrokkenheid van de gecontroleerde.'
Aanname 2: 'Een onderneming die liever niet gecontroleerd wil worden, zal de attitude veranderen indien de controle door een belanghebbende wordt vereist'
Prachtige aannames. Ik vrees dat mensen die de meerwaarde van goede interne procedures niet zien/te kostbaar vinden en dat nu niet/matig doen, dat die mensen dat ook niet gaan doen als een controle door een belanghebbende wordt vereist.
Marianne
Arjan, dank je voor je reactie, die overigens geen antwoord geeft op mijn vraag over het waarom. Voor mij is het redelijk simpel. Er is een wettelijke controleplicht omdat martkwerking faalt, terwijl de controle wel van groot maatschappelijk belang wordt geacht. Er is een AFM om in het belang van alle stakeholders te zorgen dat accountants kwaliteit leveren. De stakeholders kunnen dat zelf niet (het beroep weet zelf ook niet wat controlekwaliteit is), maar belangrijker: stakeholders hebben daar ook geen zin in en terecht wat mij betreft: je mag van professionals verwachten dat ze professioneel zijn. Ik ben wel voor de experimenten. Als ik bestuurder zou zijn bij de KNVB zou ik een gedetailleerd controleprotocol voorschrijven waarin weinig ruimte overblijft voor professionele oordeelsvorming als het gaat om uit te voeren werkzaamheden en afwerking van bevindingen (zoals je weet ben ik voor standaardisatie), vervolgens een aanbesteding doen om die accountant te kiezen die het efficiënts en goedkoopst het protocol afwerkt, een flinke boeteclausule opnemen in het contract als de werkzaamheden niet conform het protocol zijn uitgevoerd en opnemen dat ik op kosten van de accountant iemand mag inhuren om steekproefsgewijs de uitgevoerde controles te toetsen. Controleren wordt dan echt wel anders, maar ik denk niet dat dit jouw ideaalbeeld is.
Matthijs Pool
Streng waar het moet, soepel waar het kan.
Niet afschaffen, maar aanscherpen. Verplichte controle (ongeacht omvang) bij maatschappelijk relevante ondernemingen bijvoorbeeld. En zo zijn er nog wel meer voorbeelden te bedenken.
RJAM Vromans
Beste Marianne,
Natuurlijk zou het fantastisch zijn en toe te juichen, als door registeraccountants te controleren ondernemingen vrijwillig & optimaal meewerken aan een deugdelijke controle van hun jaarrekening (dan snap ik mogelijk ook een klein deel van de stelling van de heer Brouwer wel). Maar dat geldt voor veel zaken, waar een optimale medewerking aan wordt gegeven!
Maar jouw terechte vragen en twijfels zijn mijns inziens legitiem wat betreft de overige stellingen.
Deels afschaffing, als is het maar als proef, helpt mijns inziens niet.
Noch bevorderd het de kwaliteit bij de overige te controleren ondernemingen noch groeit de maatschappelijke relevantie van de accountant in het totaal.
Arjan Brouwer
Beste Marianne,
Goed dat je vanuit jouw visie en ervaring bijdraagt aan deze discussie. Om met je laatste opmerking te beginnen: reken maar dat ik, om met jouw woorden te spreken, mijn maatschappelijke rol met "verve en opgeheven hoofd" wil blijven invullen - daartoe wettelijk verplicht of niet.
Hoewel de nuance in de weergave een dergelijk breed interview wat raakt ondergesneeuwd, en er nog veel mitsen en maren zijn, geloof ik dat afschaffing van de wettelijk controleplicht per saldo positief kan uitpakken voor alle partijen. Banken, aandeelhouders, investeerders en andere stakeholders zullen waarde blijven hechten aan een controleverklaring en eisen dat de jaarrekening door een onafhankelijke partij wordt gecontroleerd. De accountant is daarvoor de aangewezen partij, mits die garant staat voor kwaliteit en innovatie, luistert naar de behoeften van de gebruikers van de jaarrekening en daar zijn controle(verklaring) op afstemt. Accountants zullen bovendien de externe stakeholders ("het publiek") nog sterker als hun opdrachtgever beschouwen. Ik zie dus voordelen.
Je vragen zijn begrijpelijk en terecht. Daarom pleit ik niet voor afschaffing, maar voor een experiment. Daarin kun je de positieve en negatieve effecten onderzoeken, zodat je van daaruit verder kunt denken. Een van de wezenlijke vragen is hoe je kleinere stakeholders kunt beschermen. Dat heb ik ook zo benoemd in het interview.
Voor de geïnteresseerden: zie ook mijn bijdrage in het rapport van de Arenagroep https://www.accountant.nl/artikelen/2016/12/2030-mooier-werk-beter-werk/
Joris Joppe
Beste Marianne, Alhoewel je vragen wellicht terecht zijn, laat ik het aan Arjan over om zijn eigen logica te onderbouwen. Datzelfde geldt ook voor jouw stelling dat de preventieve werking van controle belangrijk is. Alhoewel het logisch klinkt, vraag ik me af of we het kunnen onderbouwen. Ik zou al tevreden zijn als we een beter beeld hadden bij de aanpassingen op aangiftes/jaarrekeningen die het gevolg zijn van de betrokkenheid van accountants. Het toont weliswaar de preventieve werking niet aan maar laat in ieder geval zien dat accountants effect hebben. Zou mooi zijn als we dat inzicht (meer dan anekdotisch) hebben - dan kunnen we ook beter gaan sturen op onze eigen effectiviteit, de regels waar we zo aan hangen en de manier waarop we ons werk doen. Want was is de waarde van bijvoorbeeld een heilig huisje als "volledigheid van de omzet" als het alleen maar tot discussies maar nooit tot correcties leidt.
Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.
Aanmelden nieuwsbrief
Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.
