» Direct naar annotatie

Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Twee broers hebben een onderneming in de autoverhuur- en autoleasebranche en werken samen op basis van een partnership agreement. Als er onenigheid ontstaat, besluiten zij de samenwerking te beëindigen. Ieder zal 50 procent van de waarde per 18 september 2017 krijgen.

Na een kort geding komen de twee overeen de financiële ontvlechting van de onderneming voor te leggen aan een onafhankelijke geschillencommissie, die een bindend advies moet uitbrengen. De commissie heeft een onafhankelijke voorzitter, terwijl elke broer een lid benoemt. De voorzitter vraagt een registeraccountant om een rapport van feitelijke bevindingen op te stellen over zevenentwintig vraagpunten. In de ‘engagement letter’ wordt verwezen naar de ‘International Standard on Related Services 4400’.

De voorzitter van de geschillencommissie laat de accountant kort daarna per e-mail weten dat één van de broers zich bereid heeft verklaard de kosten te garanderen en binnen een week het voorschot aan de accountant te betalen. Twee weken later voegt de voorzitter eraan toe dat de accountant in dit stadium alleen met de voorzitter moet communiceren over de opdracht, omdat één van de commissieleden:

• probeert de accountant te beïnvloeden;
• beslissingen van de commissie probeert terug te draaien;
• prematuur standpunten inneemt;
• niet het fatsoen heeft zijn mede-commissieleden in te kopiëren in zijn mail aan de accountant.

In januari 2020 komt de accountant met zijn concept-rapport. De voorzitter van de geschillencommissie biedt de broers de gelegenheid hierop te reageren. In februari 2020 stuurt de accountant een aangepast concept-rapport naar de voorzitter, die hem bericht dat deze versie definitief kan worden gemaakt. Kort daarna brengt de geschillencommissie een bindend advies uit met een inhoudelijke toelichting en vier tussenbeslissingen.

Eén van de broers dient een klacht tegen de rapporteur in bij de Accountantskamer.

Klacht

De accountant:

a. heeft niet integer gehandeld;

b. is betrokken bij of in verband gebracht met informatie die materieel onjuist, onvolledig of misleidend is;

c. heeft geen maatregelen getroffen om zijn werkelijke betrokkenheid aan de beoogde gebruikers van de informatie kenbaar te maken;

d. is niet objectief en onafhankelijk geweest;

e. is niet vakbekwaam en zorgvuldig geweest;

f. was niet onafhankelijk genoeg;

g. is niet zorgvuldig en transparant geweest;

h. heeft niet aangegeven hoe hij is omgegaan met alternatieven;

i. heeft in zijn rapportage niet aangegeven waarop hij zich heeft gebaseerd en of de rapportage volledig is;

j. heeft in zijn rapportage geen inzicht gegeven in de mate van betrouwbaarheid;

k. heeft in zijn rapportage geen inconsistenties aangegeven;

l. heeft geen hoor en wederhoor toegepast;

m. heeft in zijn rapportage slechts het verhaal van één partij weergegeven zonder relevante werkzaamheden uit te voeren;

n. heeft informatie van één partij genegeerd;

o. heeft het partnership agreement niet toegepast;

p. heeft de juistheid en volledigheid van posten niet gecontroleerd;

q. heeft zijn eigen werkprogramma onjuist uitgevoerd;

r. heeft een ondeugdelijk werkprogramma gebruikt.

Oordeel

De klachtonderdelen  i, l en m zijn gegrond; de rest van de klacht is ongegrond.

Ad a Integer handelen

De accountant kon zijn onderzoek uitvoeren aan de hand van een opstelling die hem werd aangeleverd. Hij heeft toegelicht dat het sheet met informatie die hij moest nakijken, was aangeleverd door de geschillencommissie. Of dit sheet oorspronkelijk is opgesteld door een commissielid dat door één van de broers was benoemd, wist de accountant niet. Het gebruik van dit sheet was niet in strijd met enig fundamenteel beginsel.

Ad b Onvolledige of misleidende informatie

De klager heeft dit verwijt onvoldoende toegelicht en onvoldoende concreet gemaakt.

Ad c Betrokkenheid verzwegen

De opdracht beperkte zich tot het onderzoeken van enkele punten die van invloed konden zijn op de waardering. De waardering zelf deed de geschillencommissie. De betrokkenheid van de accountant bij bepaalde informatie is niet onjuist weergegeven.

Ad d en f Objectiviteit en onafhankelijkheid

De regels voor onafhankelijkheid van accountants staan in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assurance-opdrachten (ViO). Op grond van artikel 2 geldt deze verordening alleen voor assurance-opdrachten waarop de Nadere voorschriften controle- en overige standaarden (NV COS) van toepassing zijn. De opdracht aan de accountant was geen assurance-opdracht en de accountant heeft dan ook niet in strijd gehandeld met de onafhankelijkheidsregels.

Verder heeft de accountant gemotiveerd bestreden dat hij een zakelijke relatie met de broer van de klager had. Hij heeft weliswaar namens drie aandeelhouders van de investeringsholding gecorrespondeerd over een consortiumlening, maar dat deed hij ook namens de klager en een derde aandeelhouder. Dit vormde dan ook geen bedreiging voor zijn objectiviteit.

Dat de accountant en de broer van de klager lid zijn van dezelfde golfclub is op zichzelf genomen ook onvoldoende om te concluderen dat de betrekkingen tussen de twee zo vriendschappelijk waren dat die de objectiviteit van de accountant bedreigden. De accountant en de broer behoren binnen deze club tot verschillende golfkringen die niet op dezelfde dagen spelen.

Dat de echtgenotes van de accountant en de broer frequenter contact hadden binnen de golfclub en in 2017 hebben deelgenomen aan een golftoernooi in Trinidad, is op zichzelf genomen ook onvoldoende om aan te nemen dat de objectiviteit van de accountant werd bedreigd. Niet ieder contact in de privésfeer – en zeker niet ieder privécontact van een familielid - vormt een bedreiging voor de objectiviteit van een accountant.

Ad e Vakbekwaam en zorgvuldig

De accountant heeft zijn werkzaamheden uitgevoerd in overeenstemming met de instructies van de voorzitter van de geschillencommissie. Hij heeft gecommuniceerd met de voorzitter van deze commissie. De klager heeft niet concreet aangegeven welke input de accountant heeft genegeerd en niet aannemelijk gemaakt dat de accountant op dit punt tekort is geschoten.

Ad g Transparantie

De klager heeft dit verwijt onvoldoende toegelicht.

Ad h Alternatieven waardering

Volgens de klager waren er op drie punten alternatieve waarderingsmogelijkheden. De accountant was echter geen lid van de geschillencommissie en de waardering van het ‘partnership’ in alternatief 1 viel buiten de opdracht. De accountant kende alternatief 1 niet en hoefde daarmee geen rekening te houden. Ook de alternatieven 2 en 3 en de bijbehorende documenten kende de accountant niet.

Ad i Basis antwoorden onduidelijk

In Standaard 4400N.35 staat wat een rapport moet bevatten. Zo moet (volgens de aanhef en onder ‘opdracht’ sub b) in een rapport het doel worden beschreven waarvoor de overeengekomen specifieke werkzaamheden zijn uitgevoerd. De accountant heeft in het conceptrapport in algemene zin toegelicht op welke informatie hij zijn bevindingen heeft gebaseerd. De Accountantskamer vindt dit op een aantal onderdelen onvolledig.

Zo heeft de accountant bij het onderdeel ‘CONTRACTS: management fees invoices received and payments by Factor Plus and CCB’ niet aangegeven om welke management fees het gaat en van wie de rekeningen afkomstig zouden moeten zijn. Ook heeft hij niet vermeld wat hier de bron van de informatie is en waarom hij geen aanvullende werkzaamheden heeft uitgevoerd om de volledigheid van de management fees te onderzoeken. In het concept-rapport vermeldt hij wel dat alle rekeningen zijn aangesloten met de bankafschriften, zonder duidelijk te maken om welke bankrekening(en) het dan gaat.

In het concept-rapport beantwoordt de accountant de vraag of bij een buy-out de aandelen van een autoverhuurbedrijf en autoleasebedrijf zijn overgenomen dan wel de ‘Mialma’-aandelen. De accountant heeft niet aangegeven waarop hij het antwoord heeft gebaseerd.

Wat betreft de ‘UNPAID DIVIDENDS/UITKERINGEN NK: calculation and verification to banks statements’ blijkt uit het concept-rapport plus bijlage niet om welk rentebedrag het gaat, op welke informatie dit bedrag is gebaseerd en wat de norm is voor de berekening van de samengestelde rente.

Op deze punten heeft de accountant onvoldoende weergegeven op welke informatie hij zich heeft gebaseerd en daardoor in strijd gehandeld met het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid.

Ad j  Overzicht ontvangen informatie

Standaard 800 (Bijzondere overwegingen - controles van financiële overzichten die zijn opgesteld in overeenstemming met stelsels voor bijzondere doeleinden) is niet van toepassing op de uitgevoerde werkzaamheden, omdat die geen betrekking hebben op de controle van financiële overzichten. De accountant is niet verplicht een overzicht te maken van de informatie die hij heeft opgevraagd en ontvangen.

Ad k Inconsistenties?

Volgens de klager is de rapportage inconsistent op het punt van de ‘assets’ ten tijde van de splitsingsdatum. Hij heeft dit echter onvoldoende onderbouwd.

Ad l en m  Hoor en wederhoor, eenzijdigheid

Uit Standaard 4400N noch uit enig ander voorschrift volgt dat hoor en wederhoor te allen tijde verplicht is bij de uitvoering van een opdracht tot het verrichten van overeengekomen specifieke werkzaamheden. Volgens het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid zullen hoor en wederhoor veelal noodzakelijk zijn om een deugdelijke grondslag te verkrijgen voor een rapport.

Over klachtonderdeel i heeft de Accountantskamer al geoordeeld dat de accountant in zijn concept-rapport onvoldoende heeft aangegeven op welke informatie hij zich heeft gebaseerd. De werkzaamheden van de accountant waren niet puur cijfermatig. Zo is hem gevraagd om:

• de methode voor het berekenen van fees te documenteren;
• aan te geven op welk niveau een bepaalde buy-out heeft plaatsgevonden;
• het gezamenlijke eigenaarschap van de broers in ‘SIXT [land2]’ te documenteren.

Onder deze omstandigheden had hij niet mogen afzien van hoor en wederhoor. Door daarvoor geen gelegenheid te bieden, heeft de accountant in strijd gehandeld met het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid.

Ad n Geen beoogd gebruiker

Voor wat betreft het verwijt dat de accountant ten onrechte niet met de klager heeft gecommuniceerd, verwijst de Accountantskamer naar het oordeel over de klachtonderdelen l en m. Over Standaard 4400N.24 zegt de kamer dat die de accountant verplicht om in overleg met de beoogde gebruikers de specifieke werkzaamheden en de uitgangspunten voor de opdracht te bepalen. Volgens Standaard 4400N.13 (aanhef en onder a) zijn de ‘beoogde gebruikers’ de persoon, de personen of de groep van personen voor wie de accountant het rapport opstelt. “De opdrachtgever is een beoogde gebruiker.”

Van deze opdracht was het uitgangspunt steeds dat het rapport zou worden gebruikt door de geschillencommissie voor een bindend advies over de financiële ontvlechting van de gezamenlijke belangen van de broers. Onder de gegeven omstandigheden en in het licht van de werkwijze van de geschillencommissie kan de klagende broer niet worden aangemerkt als gebruiker van dit rapport. De accountant hoefde dan ook niet met hem te overleggen over de formulering van de opdracht. Het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid vergde onder de gegeven omstandigheden ook niet van de accountant dat deze de klagende broer alsnog had betrokken bij de formulering van de opdracht.

Ad o Partnership agreement niet toegepast

De accountant was geen lid van de geschillencommissie. Zijn opdracht ging niet over de toepassing van het ‘partnership agreement’, niet over de waardering van vermogensbestanddelen en niet over het nemen dan wel beoordelen van beslissingen over de ontvlechting. De klager heeft niet aannemelijk gemaakt dat de accountant in strijd heeft gehandeld met het ‘partnership agreement’.

Ad p Geen controle

Had de accountant een verband moeten leggen tussen bepaalde posten en de overige cijfers?  Nee. Volgens zijn opdracht hoefde hij geen algeheel boekenonderzoek te doen of waarderingen uit te voeren. Het was ook geen controleopdracht, al vond de accountant dat wel wenselijk.

Ad q Werkprogramma onjuist uitgevoerd

Volgens de opdracht hoefde de accountant geen onderzoek te doen naar de achtergrond van bepaalde feitelijke bevindingen, waaronder de dividendverschillen.

Ad r Ondeugdelijk werkprogramma

De klager heeft niet onderbouwd dat het gebruikte werkprogramma tekortschoot en niet afkomstig was van de geschillencommissie.

Maatregel

Waarschuwing. De accountant heeft onvoldoende aangegeven op welke informatie hij zich heeft gebaseerd en geen hoor en wederhoor toegepast, terwijl dit wel nodig was. Bij de opdrachtformulering heeft hij geen rekening gehouden met de informatiebehoefte van alle beoogde gebruikers van zijn rapport. Hierdoor heeft hij in strijd gehandeld met het fundamentele beginsel van vakbekwaamheid en zorgvuldigheid.

Annotatie Lex van Almelo

Twee broers zijn mede-eigenaar van (een buitenlandse vestiging van) een autoverhuur- en autoleasebedrijf. (In de uitspraak valt de naam Sixt). Vanwege ruzie besluiten zij hun ‘partnership’ te ontvlechten. Als dit op eigen kracht niet lukt, wenden zij zich tot een geschillencommissie voor een bindend advies. Zij mogen ieder een lid in de commissie benoemen. De onafhankelijke voorzitter schakelt een accountant in om antwoord te geven op 27 feitelijke vragen. Eén van de broers is ontevreden over het bindend advies en dient een klacht tegen de accountant in met achttien onderdelen. Drie daarvan zijn gegrond. Een groot deel van de verwijten betreft het advies van de geschillencommissie en niet het onderzoek en de rapportage ten behoeve van dat advies. Enkele verwijten die wel slaan op het onderzoek van de accountant zijn onvoldoende gestaafd of concreet gemaakt.

De klacht snijdt op twee punten echter hout: de fundering en het hoor en wederhoor. Zo heeft de accountant op drie punten onvoldoende weergegeven op welke informatie hij zich baseert. Wat het hoor en wederhoor betreft, herhaalt de Accountantskamer de boodschap dat dit niet te allen tijde verplicht is bij overeengekomen specifieke werkzaamheden. Op grond van het vakbekwaamheids- en zorgvuldigheidsbeginsel zul je in veel gevallen echter hoor en wederhoor moeten toepassen om een deugdelijke grondslag te krijgen voor je rapport. In dit geval waren de werkzaamheden van de accountant niet puur cijfermatig. Ook de context van het bindend advies over de financiële ontvlechting noopte tot toepassing van hoor en wederhoor.

De ontevreden broer klaagt vergeefs over een gebrek aan objectiviteit. Zo zou de accountant onder meer de schijn tegen hebben omdat deze op dezelfde golfvereniging zit als de andere broer en hun beider echtgenotes deelnamen aan een golftoernooi in Trinidad. De kringen waarin de accountant en de broer zaten binnen de vereniging golfden echter op verschillende dagen. En dat hun echtgenotes elkaar vaker tegenkwamen bedreigt de objectiviteit evenmin. Niet ieder contact in de privésfeer – en zeker niet ieder privécontact van een familielid - vormt een bedreiging voor de objectiviteit van een accountant.