Edgar Karssing en Simone Folkers-de Bruijn

Het woord moresprudentie werd door Raoul Wirtz in september 2004 geïntroduceerd in het blad Audit Magazine: "Net als er een voortgaand verslag bestaat van de toepassingspraktijk van het recht, die systematisch wordt neergelegd in jurisprudentie, zou ook het gesprek over integriteit en alle afwegingen, keuzes en beslissingen moeten worden opgetekend. We zouden dit met een beetje fantasie 'moresprudentie' kunnen noemen".

Moresprudentie heeft als doel om houvast te bieden bij het omgaan met morele vraagstukken in werksituaties. Moresprudentie bestaat bijvoorbeeld uit een verzameling van argumenten, een visie op de zwaarte van de argumenten en een handelingsrepertoire bij specifieke casuïstiek. Een systematische verslaglegging geeft na verloop van tijd een rijke informatiebank voor morele kwesties.

Cultuuromslag

In het rapport In het publiek belang staat dat voor de accountancy een cultuuromslag nodig is. Hier wordt al langer hard aan gewerkt. De laatste jaren is er veel aandacht voor een professioneel-kritische instelling en integriteit, vooral gericht op de persoonlijke rol van accountants. Er waren verplichte trainingen en commissies stelden actieplannen en rapportages op.

Met regelmaat staat daarin de aanbeveling om moresprudentie te ontwikkelen. De eindrapportage van de programmacommissie ‘professional scepsis’ van de NBA kwam bijvoorbeeld met een advies om daarvoor een database op te zetten. Vanuit de accountants in business is een start gemaakt met het ontwikkelen van moresprudentie.

Moresprudentiesessies

Tijdens sessies in het najaar van 2013 hebben we met accountants in business moresprudentie ontwikkeld rondom de thema’s Internationaal zakendoen en Omgaan met commerciële belangen.
Bij het thema internationaal zaken doen werden onder andere  de volgende dilemma’s ingebracht:

• Een klant in het Midden-Oosten blijkt ‘kasbetalingen’ te doen. Dat kunnen heel goed steekpenningen zijn, want dat is in het betreffende land  standing practice. Geldt voor mij  ‘’s lands wijs, ’s lands eer’?
• Ik zit in de raad van toezicht van een organisatie die internationaal opereert. Ik weet dat die organisatie ook kinderen inzet. Op basis van Nederlandse wetgeving kan die organisatie daar eigenlijk geen projecten starten. Leg ik de organisatie op om volgens de Nederlandse wetgeving te gaan werken? Blijf ik in de raad van toezicht zitten?
• Is het geoorloofd om de notaris op haar verzoek contant te betalen? Het is in het betreffende land niet verboden en zij heeft zelf de verantwoordelijkheid aangifte te doen van de contante betaling.

Ten aanzien van omgaan met commerciële belangen kwam andere casuïstiek naar voren:

• Je zoekt actief de grenzen van wet- en regelgeving op zodat het commerciële belang gediend is en men je tegelijkertijd in juridisch opzicht niets kan maken. Kun je dit maken als accountant?
• Je vermoedt dat het strikt houden aan de regels het faillissement van een organisatie kan betekenen of het imago van de organisatie ernstig kan schaden. Wat doe je?

Heel uiteenlopende dilemma’s, waarvan het goed is met elkaar vast te stellen hoe ermee om te gaan, rekening houdend met wet- en regelgeving, maar ook met de praktijk.

Gezamenlijk moresprudentie ontwikkelen leidt tot een goed gesprek, waardoor accountants individueel, maar ook als beroepsgroep, collectief kunnen leren. Door het gesprek krijgen ethiek en integriteit inhoud. En kan het onderdeel worden van een cultuur: integriteit vormt zich niet in regels, maar in gedrag. Het thema moet levend worden gehouden, worden beleefd en doorleefd. En door de moresprudentie te verspreiden kunnen ook accountants die niet aan de sessies zelf hebben deelgenomen hier toch van leren.

Dit najaar organiseert de NBA wederom een sessie om moresprudentie te ontwikkelen voor Accountants in Business, onder begeleiding van de auteurs van dit artikel.

Dr. Edgar Karssing is als universitair hoofddocent beroepsethiek en integriteitsmanagement verbonden aan Nyenrode Business Universiteit. Simone Folkers-de Bruijn RA MSc is registeraccountant en sociaal psycholoog en bij de NBA werkzaam als senior stafmedewerker, waar zij onder andere deel uitmaakt van de Adviesgroep Cultuur, Advies & Gedrag.