Nart Wielaard

Ik was net een jaar op reis geweest en ik besloot de kost te gaan verdienen met schrijven. Dit werd mijn allereerste verhaal, voor het inmiddels ter ziele gegane FEM Business. Mijn conclusie toen: (1) dit gaat disruptief uitpakken voor de wereld, (2) ik snap het eigenlijk maar voor de helft en (3) de technologie komt er in rap tempo aan.

We zijn dik 25 jaar verder en ik weet nu dat mijn derde conclusie was ingegeven door jeugdig optimisme. Inmiddels ben ik gepokt en gemazeld en zag ik de nodige technologiehypes voorbij trekken. Toch concludeer ik ook nu weer dat quantum computing niet heel ver weg meer is. Het grote verschil met toen: destijds was het vooral nog een terrein voor universitair onderzoek, inmiddels zijn grote technologiebedrijven als Google, Microsoft, Nvidia en IBM daadwerkelijk hardware aan het bouwen.

'Onderzoekers zouden de foutgevoeligheid van Quantum Computing onder de knie hebben gekregen.'

Op dit moment lijkt IBM een van de meest vergevorderde spelers en de aankondiging dat er een fout‑tolerante quantumcomputer aankomt liet de beurskoers al een keer een vreugdesprongetje maken. Maar IBM is niet alleen. Ook Willow (Google) maakte eind 2024 de tongen los, min of meer om dezelfde reden als IBM. Onderzoekers zouden de foutgevoeligheid van Quantum Computing - een van de grote inherente uitdagingen van de technologie - onder de knie hebben gekregen. Terzijde: ook Nederland heeft een rol te spelen. Het Delftse bedrijf Quantware kan een belangrijke speler worden in het schaalbaar in productie nemen van de technologie, een van de belangrijkste uitdagingen voor de komende jaren.

Verschil

Waarom is dit alles voor accountants van belang? Omdat het voor deze beroepsgroep zo essentiële vertrouwen (mede) is gebaseerd op het vertrouwelijk omgaan met informatie en omdat juist dat aspect door quantum computing geen vanzelfsprekendheid meer is.

'De quantum computer zal met de ongeëvenaarde rekenkracht vooral worden ingezet om de grote uitdagingen van de mensheid op te lossen.'

Gelukkig hoeft u - net als ik - het concept onder de motorkap niet te begrijpen, zolang u maar het immense verschil met een traditionele computer begrijpt (wie de diepte in wil: kijk bijvoorbeeld op Wired voor een mooie analyse). We houden het dus bij een sterk versimpelde uitleg, om duidelijk te maken dat het niet gaat om een betere computer maar om een heel andere league van computing. Een traditionele computer met twee bits kan informatie opslaan in vier mogelijke combinaties: 00, 01, 10 en 11. Dat ligt heel anders bij een quantum computer: deze kan al deze combinaties tegelijk aannemen. In tech-jargon heet dat een superpositie en dat valt weer te relateren aan de Kat van Schrödinger - jawel, een kat die tegelijk dood en levend kan zijn. Waar het op neer komt, is dat de superpositie het mogelijk maakt dat een quantum computer een miljard berekeningen kan maken in dezelfde tijd waarin een normale computer er één maakt.  

Grote vraagstukken

Staat er straks een op uw bureau? Dat is zeer onwaarschijnlijk: de quantum computer zal met de ongeëvenaarde rekenkracht vooral worden ingezet om de grote uitdagingen van de mensheid op te lossen. Volgens TNO bijvoorbeeld het realtime regelen van verkeersstromen of het ontwikkelen van compleet nieuwe materialen.

Iets dichter bij huis zou dat ook kunnen betekenen dat accountantskantoren met toegang tot quantumcomputers in staat zijn om veel grotere datasets razendsnel te analyseren, met een hogere mate van precisie. Patronen, afwijkingen en risico’s die met conventionele computers niet kunnen worden opgespoord, worden dan zichtbaar. Ook bij complexe waarderingsvraagstukken of risicomodellen kan quantumtechnologie een rol spelen, in gevallen waarin traditionele algoritmes worstelen met het aantal variabelen.

Veiligheid

Dat is mooi, maar zoals bij vrijwel elke nieuwe technologie is er zowel een mooie als een lelijke kant. De lelijke kant is dat quantumcomputers de veiligheid van alle denkbare systemen op zijn kop kunnen zetten. De meeste systemen - van e-mail tot blockchain - zijn gebaseerd op wiskundige problemen die moeilijk op te lossen zijn met klassieke computers. Een klassieke computer zou honderden jaren moeten rekenen aan het breken van een RSA-encryptie, een quantumcomputer doet dat in een paar minuten.

'Alles wat vandaag wordt opgeslagen, kan in de toekomst door kwaadwillenden worden ontsleuteld.'

Dat heeft directe gevolgen, ook voor accountantskantoren. Denk aan vertrouwelijke auditdossiers, klantgegevens, belastingstructuren of interne communicatie. Alles wat vandaag wordt opgeslagen, kan in de toekomst door kwaadwillenden worden ontsleuteld. Zelfs als de data pas over tien jaar wordt gekraakt, dreigt potentieel grote reputatieschade.

En dus waarschuwen experts al jaren voor wat ook wel 'Q-day' wordt genoemd: het moment waarop quantumcomputers krachtig genoeg zijn om bestaande encryptie te breken. Ook onze eigen inlichtingendiensten ontgaat dit niet: in 2024 publiceerde de AIVD samen met wetenschappers een handboek om deze problemen voor te zijn. Want de cybersecuritywereld zit ook niet stil en werkt al jaren aan post-quantum cryptografie: nieuwe encryptiemethoden die niet zomaar te kraken zijn door boeven met toegang tot een quantumcomputer. In 2022 kondigde het Amerikaanse NIST (National Institute of Standards and Technology) de eerste standaarden aan voor deze nieuwe generatie beveiliging.

Abstract

De komst van de quantum computer is natuurlijk een wat abstract onderwerp voor deze rubriek. Maar dat is precies het gevaar van een abstract maar zeer ingrijpend onderwerp: dat het geen aandacht krijgt, omdat het zo abstract is. Hoe dan ook is het zaak voor accountantskantoren en hun technologiepartners om te weten wat er nodig is om tijdig over te stappen op deze standaarden. De tijd van afwachten is voorbij: organisaties moeten nu beginnen met het inventariseren van hun kwetsbaarheden en plannen maken voor migratie. Bedrijven die dit niet voorbereiden, lopen straks niet alleen technisch, maar ook juridisch en ethisch achter. En dat kan het accountantsvak toch niet gebruiken?