Marcel Pheijffer

Marcel Pheijffer is blij met de keus die de NBA heeft gemaakt bij het opstellen van een praktijkhandreiking over corruptie en de rol van de accountant.

Discussie Column

Corruptie is een vorm van fraude

Onlangs heeft de NBA praktijkhandreiking 1137 met als titel 'Corruptie, werkzaamheden van de accountant' gepubliceerd. Daarin is – eindelijk – een belangrijke knoop doorgehakt: evidente vormen van corruptie (zoals de traditionele omkoping, kickbacks en faciliterende betalingen) worden als fraude geduid. Daarmee dient de accountant naar de mening van de NBA corruptie(risico's) vanuit fraudestandaard NV COS 240 te beschouwen en niet vanuit NV COS 250 inzake de naleving van wet- en regelgeving.

Vraag een verstandige leek naar voorbeelden van fraude en de kans is groot dat een rijtje wordt genoemd waarvan corruptie deel uitmaakt. Lees rechterlijke uitspraken, berichten van het Openbaar Ministerie of krantenberichten over corruptiezaken. Ook daarin worden de (container)begrippen fraude en corruptie door elkaar heen gebruikt. Of lees het AFM-rapport Scherper op frauderisico's!, waarin wordt aangegeven dat bij wetsovertredingen zoals corruptie de fraudekenmerken opzet, misleiding en wederrechtelijk voordeel vrijwel altijd een rol spelen. Kortom: de NBA handelt hier met oog voor de maatschappelijke opvattingen over corruptie als fraudevorm.

De NBA heeft met deze praktijkhandreiking dan ook een stap vooruitgezet. Ondanks dat er onder vakgenoten en vanuit accountantskantoren jarenlang gesputter is geweest over de keuze om corruptie als een fraudevorm te zien. Gesputter in de vorm van academische en semantische discussies, die ieder raakvlak met de praktijk miskenden. Discussies waarin doelredeneringen werden gehanteerd en collega's met (ver)gezochte voorbeelden kwamen.
Het gesputter vanuit accountantsorganisaties moet overigens worden bezien tegen de achtergrond van diverse corruptiekwesties waarbij cliënten van accountantsorganisaties waren betrokken. De meest prominente casus betrof Ballast Nedam/KPMG, maar ook Vimpelcom/EY en SHV-Eriks/PwC trokken de aandacht.

Waar de NBA een stap vooruitzet, kiest de International Auditing and Assurance Standards Board (IAASB) voor de status quo. In de herziene controlestandaard 240 inzake fraude kiest de IAASB ervoor "to adress the themes of 'corruption, bribery, and money laundering' not in Exposure Draft-240, but in standard 250". Dit met de volgende motivering: "In its deliberations, the IAASB agreed that the definition of fraud should not be expanded to include these terms considering how they may have varying definitions or interpretations across jurisdictions and how introducing these terms into the proposed standard may significantly increase the scope of an audit of financial statements".
Dit betreft een politieke keuze en heeft weinig te maken met het oprekken van de fraudedefinitie. Zoals de AFM in het eerdergenoemde rapport terecht heeft aangegeven, voldoet corruptie veelal aan de fraudekenmerken opzet, misleiding en wederrechtelijk voordeel. Maar goed, de IAASB geeft kennelijk voorrang aan een definitiekwestie boven maatschappelijke opvattingen en het publiek belang om corruptie duidelijk en stevig aan te pakken.
Terecht heeft Eumedion in haar recente reactie op de herziening van controlestandaard 240 dan ook gewezen op het feit dat de IAASB hier de verkeerde weg inslaat en goede nota zou moeten nemen van de Nederlandse praktijkhandreiking 1137. Voorts: "Eumedion sees a justified need for the IAASB to increase the scope of 240 to include corruption. The indeed material step-up in the auditor's assessment of adequate transparency by corporates would in itself help safeguard adequate detection of corruption by corporates, adequate transparency on corruption incidents by corporates, and their own fair assessment of the effectiveness of their anti-corruption measures. The impact of such a decision by the IAASB will be positive and material and would not be limited to fewer investors depending on fraudulently achieved corporate results, but is also in the interest of fair competition and the well-functioning of societies."

Ik verwacht overigens niet dat de IAASB alsnog 'omgaat', ook niet na kennisneming van de Nederlandse praktijkhandreiking 1137. Ik verwacht evenmin dat de discussie in Nederland stopt, maar juist dat die weer wordt aangezwengeld naar aanleiding van het standpunt van de IAASB. Zo zal Alexander Vissers betogen dat de praktijkhandreiking geen status heeft en dat de NBA niet bevoegd is zich met dergelijke regelgeving te bemoeien.

In het licht van de ESG-regelgeving en met name de European Sustainability Reporting Standards (ESRS), is de vraag of corruptie een vorm van fraude is overigens nauwelijks relevant. In ESRS G-1 inzake Business Conduct wordt de focus namelijk nadrukkelijk op corruptie gericht: "The undertaking shall provide information about its systems to prevent and detect, investigate , and respond to allegations or incidents relating to corruption and bribery including the related training". Deze bepaling maakt dat de onderneming en de accountant die assurance verstrekt, nadrukkelijk rekening zullen moeten houden en aandacht moeten besteden aan corruptierisico's.

Gelukkig gaat het hier uiteindelijk niet om definities, maar om gezond verstand. Dat heeft de NBA ditmaal in ieder geval goed begrepen!

Wat vindt u van deze column?

Reageer

Marcel Pheijffer (1967) is hoogleraar Forensische Accountancy aan de universiteiten Nyenrode en Leiden.

Gerelateerd

9 reacties

Ron Heinen

@Alexander Vissers 3 augustus 2024

Dank voor de reactie.

Het Europees Openbaar Ministerie, dat op grond van Verordening (EU) 2017/1939 is opgericht, is het eerste EU-orgaan dat bevoegd is om strafrechtelijk onderzoek uit te voeren en fraude en corruptie die de financiële belangen van de EU schaden, strafrechtelijk te vervolgen, zie

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/?uri=celex:32017R1939

Merk op dat de Euro hier ook onderdeel van is. Een onderzoek naar fraude met de Euro is bijvoorbeeld te vinden op:

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52022SC0344

Alexander Vissers

@ Ron Heinen: Uw opmerking over OLAF gaat geheel aan de discussie voorbij, het betreft hier niet corruptie of fraude met betrekking tot EU middelen maar de vraag of corruptie fraude is.
@ Gert Timmerman, uiteraard ook in het Nederlands beschikbaar (want EU recht) : https://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/HTML/?uri=OJ:L_202302772

OM, FIOD AFM en NBA??? Die gaan er geen van allen over. Alleen de EU gaat daarover en uit de taalversies blijkt dat "fraude " te verstaan is in de betekenis van "bedrog".
Overigens heeft Nederland verzuimd een "bevoegde autoriteit" aan te wijzen die bevoegd is meldingen van "onregelmatigheden inclusief fraude" te onderzoeken. Let wel onregelmatigheden kunnen overal op de wereld hebben plaatsgevonden en divers van aard zijn en zijn niet beperkt tot strafbare feiten (binnen de relevante jurisdicties en het toepasselijk recht).
Duitsland heeft art. 7 lid 2 van Verordening 2014/537/EU wel geïmplementeerd Par. 323 Abs. 5 HGB "(5) Die Mitteilung nach Artikel 7 Unterabsatz 2 der Verordnung (EU) Nr. 537/2014 ist an die Bundesanstalt für Finanzdienstleistungsaufsicht zu richten, bei dem Verdacht einer Straftat oder Ordnungswidrigkeit auch an die für die Verfolgung jeweils zuständige Behörde." Hoe moeilijk kan het zijn?
Het goede van het EU recht is dat het geen verschil maakt tussen opzettelijke fouten (fraude) en onopzettelijke fouten, het verschil is juridische gelegen in het opzet en kwalificatie en daar hoort een accountant geen oordeel over te geven, dat mag alleen de strafrechter. De meldplicht geldt daarom voor "(dringende) vermoedens van onregelmatigheden" en het getrouwe beeld voor vrij van materiële fouten, opzettelijk of niet. Daarmee is de discussie elegant en juridisch zuiver opgelost, het kan niet de bedoeling zijn dat de IAASB en NBA weer op zijn kop zetten.

Ron Heinen

De EU beschouwt corruptie en fraude als ernstige bedreigingen voor haar financiële belangen.

Artikel 325 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU) verplicht de EU en haar lidstaten om deze belangen te beschermen.

Het Europees Bureau voor fraudebestrijding (OLAF) voert onafhankelijk onderzoek uit naar fraude, corruptie en andere illegale activiteiten met EU-middelen of -inkomsten.

Het Europees Openbaar Ministerie is bevoegd om strafrechtelijk onderzoek te doen en corruptie die de financiële belangen van de EU schaadt, strafrechtelijk te vervolgen, zie

https://eur-lex.europa.eu/summary/chapter/fight_against_fraud.html?locale=nl&root_default=SUM_1_CODED%3D22

Gert Timmman

Heeft meneer Pheijffer ook een uitgave in gewoon leesbaar nederlands? Mijn engels is ook al niet meer wat het vroeger was.

Alexander Vissers

De kern is natuurlijk dat noch corruptie noch fraude wettelijke begrippen zijn het strafrecht niet geharmoniseerd is en er begrippen zijn gezocht die op meerdere rechtssystemen toepasbaar moeten zijn@ Peter Schimmel: Handreikingen zijn er om vooral te negeren! Geen aandacht aan schenken! Onzinnige statusloze teksten. Let wel in Duitsland zijn zelfs de controlestandaarden niet door het openbaar lichaam vastgesteld. Ze voldoen niet aan de minimale eisen voor regelgeving. Er is geen plaats voor soft law door een openbaar lichaam. Overigens spreekt de Verordening 2014/537/EU in het kader van de meldplicht van "onregelmatigheden" en dat kan naast fraude ook corruptie of iets anders zijn. Wat voor OOB controles geldt is de Verordening, rechtstreeks en zonder meer. Controlestandaarden gelden slechts voor zover deze compatibel zijn met het Unierecht, de IAASB is nergens de baas en heeft niets te vertellen en de EU gaat de IAASB Standaarden ook nooit implementeren net zo min als de VS. De Ledenvergadering van de NBA kan alleen regels stellen over hoe accountants hun werk naar behoren uitvoeren binnen de wettelijke randvoorwaarden zonder hoger recht te doorkruisen en kan niet bepalen wat accountants behoren te doen.
@Marcel Phijffer: Aandacht besteden aan corruptierisico's zeker, corruptie kan tot materiële fouten in de jaarrekening leiden. Standaard 240 gaat over wetten die directe invloed hebben op de posten in de jaarrekening doorgaans regelend recht. Om daarnaast alle denkbare economische en andere delicten in de beoordeling mee te nemen is onmogelijk onzinnig en ook nog eens in strijd met de mensenrechten. Het probleem van Handreikingen is dat deze een zekere status pretenderen. Wat de ESRS betreft (die bestaan uiteraard gewoon in het Nederlands) de accountant hoeft geen aandacht te besteden aan corruptierisico's maar aan het verslag van het bestuur over het systeem.

Marcel Pheijffer

@Peter

In een ronde tafel hierover stond jij (met het standpunt dat corruptie niet onder 240 zou horen te vallen) alleen tegenover AFM, FIOD, OM en de auteurs van de handreiking.
Voorts wijst de jurisprudentie een andere kant op dan jij zou willen

Wie is hier nu de 'drammerige wijsneus'?
Wat is er nu zo dieptriest?
Hoezo onwerkbaar?

En ja, het boek 'Corruptie en ondermijning' is nuttige literatuur. Voor de liefhebbers: vooral aanschaffen. Al gaat het niet over academische en semantische discussies die buiten de maatschappelijke realiteit staan.

Peter Schimmel

Als je nou zelf onderkent dat de rest van de wereld een ander inzicht heeft, dat er boeken worden gepubliceerd door geïnformeerde specialisten (recent: Corruptie en Ondermijning, door De Raat CS) met een volstrekt andere strekking, waarom dan zo’n lekker puh stuk? Door een drammerig deugneuzerigheid zit de accountant nou met een op belangrijke onderdelen onwerkbare handreiking, die geen recht doet aan de kern van het onderscheid tussen fraude en corruptie (en daarom altijd separaat genoemd): de wederkerigheid. Over welke titel beschikt de accountant of de door het bestuur op aanwijzing van de accountant benoemde onderzoeker om de vereisten van Standaard 240 na te komen? Of anders gesteld: wel eens zelf onderzoek gedaan in China, Rusland of Uganda naar omkoping? De lokale agent werkte vast goed mee. En, hoe zag het herstelplan eruit? Diep triest dat de NBA accountants opzadelt met een onwerkbare handreiking.

Marcel Pheijffer

@Alexander

Je schiet weer eens (te) ongenuanceerd uit de heup.

Het NBA-bestuur grijpt niet in de rechten van niet accountants.

De status van een Praktijkhandreiking is zoals het woord al zegt 'een handreiking' en zoals in de praktijkhandreikingen nadrukkelijk wordt aangegeven betreft het 'geen dwingende bepalingen'. Je tirade is dus over de top.

Praktijkhandreikingen krijgen de status (1) die accountants daar in de praktijk aan geven (de mate van navolging), maar ook (2) door opvolging van deze vanuit de sector opgestelde zienswijzen door de AFM, én (3) de tuchtrechter.

Niet meer en niet minder. Maar goed: zoals ik in de column heb voorspeld is jouw reactie niet alleen voorspelbaar, maar telkens ook meer van hetzelfde. Weinigen zullen het nog lezen.


Alexander Vissers

Hoe onaanvaardbaar is dit? Een Handreiking waarin een knoop wordt doorgehakt, gekker moet het niet worden.De Ledenvergadering van de NBA mag Verordening besluiten houdende hoe accountant hun werkzaamheden goed uitvoeren. De Ledenvergadering kan aan het bestuur de bevoegdheid delegeren bepaalde zaken nader te regelen. Voor de wettelijke controle geldt het Unierecht.Hoe kan dan het bestuur überhaupt een Handreiking uitvaardigen en daarin ook nog eens ingrijpen in de rechten van niet accountants, de verplicht gecontroleerden? Alle Handreikingen moeten worden ingetrokken, er is geen wettelijke basis voor, de kwaliteit is onvoldoende en ze zijn misleidend. Streep er door! Inhoudelijk kan corruptie natuurlijk een rol spelen voor de controle. De vraag of corruptie als fraude moet worden gecategoriseerd doet daarbij niet ter zake.Als de corruptie tot een materiële fout of onzekerheid leidt is hij relevant voor de accountant. Wat de meldplicht voor OOB controles betreft deze staat in de EU Verordening 2014/537/EU en mag niet in nationale regelgeving worden opgenomen.De NBA moet zich beperken tot haar wettelijke taken en bevoegdheden en instrumenten.

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.