Een overstap naar een jaarrekening op fiscale grondslag is voor kleine rechtspersonen het overwegen waard, meent John Weerdenburg.

Discussie Column 21 februari 2025

Kleine rechtspersoon - dan jaarrekening op fiscale grondslag!

Kleine rechtspersonen (criteria hiervoor bepaald in artikel 2: 396 lid 1 BW) hebben de mogelijkheid om bij het opstellen van de jaarrekening te kiezen voor de commerciële jaarrekening of voor de jaarrekening op fiscale grondslag. Als we deze keuze laten bepalen door de gebruikers (dga, banken en de Belastingdienst), dan zal er mijns inziens een voorkeur zijn voor laatstgenoemde grondslag.

Waardering onroerend goed

Laten we allereerst eens kijken naar de waardering van onroerend goed. Bij de waardering hiervan (zowel bij panden voor eigen gebruik als bij vastgoedbeleggingen) speelt de WOZ-waarde een belangrijke rol. Deze waarde is immers de fiscale bodemwaarde, die de minimale balanspositie weergeeft. Veel dga's zien deze waarde als de (emotionele) restwaarde; een minimale waarde die een pand vertegenwoordigt.  In een commerciële jaarrekening is dit niet mogelijk. De onderneming moet stug blijven afschrijven (rekenend houdend met een restwaarde), zelfs als de WOZ-waarde is bereikt. Hierdoor wordt de commerciële boekwaarde lager dan de WOZ-waarde, waardoor de bv voor dit verschil een actieve latente belastingvordering moet opnemen. Niet alleen de Belastingdienst hecht steeds meer belang aan de WOZ-waarde, maar ook banken doen dat. Het is dan ook geheel niet zonder reden dat banken de WOZ-waarde opvragen bij de (her)beoordeling van de kredietwaardigheid van een cliënt. Het bekende bancaire adagium luidt immers 'hoe minder risico, hoe beter'.

Geen (actieve en passieve) latenties

Een belangrijk voordeel voor de gebruiker van de jaarrekening op fiscale grondslag is dat er geen latenties (voor belastingen) voorkomen. Deze post roept in de praktijk altijd vragen op, omdat het geen acute schulden of vorderingen zijn. Veel gebruikers begrijpen dit ook niet goed. Om maar een voorbeeld te noemen: ik ken een situatie waarbij een bank toch zeker een verpanding wilde van een actieve latente belastingvordering (…).

Geamortiseerde kostprijs

In een commerciële jaarrekening moeten langlopende schulden worden gewaardeerd tegen de 'geamortiseerde kostprijs'. Een situatie die van toepassing is als er sprake is van agio, disagio of transactiekosten. Bij kleine rechtspersonen komt dit zelden voor. De schulden worden meestal tegen de nominale waarde opgenomen. Toch dient in de grondslagen deze tekst te worden opgenomen - en dat leidt vaak tot vragen. In een jaarrekening op fiscale grondslag speelt dit niet.

Efficiency lonkt

Menig commerciële jaarrekening is gelijk aan de jaarrekening op fiscale grondslag. Een overstap naar een jaarrekening op fiscale grondslag is dan ook het overwegen waard. Zeker als de commerciële grondslagen al dezelfde zijn als de fiscale grondslagen. Die overstap is mogelijk door middel van een stelselwijziging zonder aanpassing van de vergelijkende cijfers. Ten slotte mag niet onvermeld blijven dat er efficiencyvoordelen zijn te behalen bij de jaarrekening op fiscale grondslag. De cijfers van de samengestelde jaarrekening gaan immers ongewijzigd naar de andere (digitale) loketten van de Belastingdienst, de Kamer van Koophandel en de bank. En natuurlijk, er zijn ook situaties bekend waarin een jaarrekening op commerciële grondslagen wél de voorkeur geniet, zoals bij bedrijfsovernames met aanzienlijke goodwill. Maar bij het merendeel van de jaarrekeningen bij kleine rechtspersonen speelt dit gewoon niet. Dus …