Hoe kun je verwachten dat een beroep beter wordt als je fouten afstraft? Laat liever door voorbeeldgedrag zien wat je met het goede kunt bereiken.
Peter Schimmel
Recent schreef ik een opinie dat niet-fout echt iets anders is dan goed. Een maatschappij die stuurt op niet-fout is een zesjesmaatschappij. Om achten, negens of tienen te behalen moet je sturen op goed. Maar stel dat je geen fouten mag maken en daarvoor wordt gestraft met een maatregel of boete, zonder dat er een stimulans is om meer dan een zes te halen, wat is dan de te verwachten uitkomst daarvan?
Ik schrijf momenteel aan een SRA-training rond integriteit en risicobeheersing en bestudeer daartoe documenten van regelmakers en toezichthouders. Ik begin steeds beter te begrijpen waarom accountants al zo lang stil lijken te staan bij het trachten op een hoger niveau te komen: het beroep wordt niet beloond om het goede/wenselijke te doen, maar wordt gestraft/beboet als het een fout maakt. Wat is dan de stimulans om het goede te doen? Bovendien, als je weet dat het maken van fouten een onderdeel is van beter worden, hoe kan je dan verwachten dat een beroep beter wordt als je die fouten afstraft? Dit leidt tot een angstig beroep, of een uitstroom van gedesillusioneerde accountants en met name diegene die hun nek uitsteken voor verbetering.
Vandaag lees ik over 'proefboetes’, waarmee de AFM nieuwe wetgeving heeft willen uitlokken. Kennelijk heeft de AFM bedacht dat accountants iets beter gaan doen als je hen bij voorbaat straft voor een regel die nog niet bestaat. Als verdediging legt de AFM uit dat zij dat boetebeleid wel in alle transparantie heeft aangekondigd. Alsof handhaving zonder wettelijke grondslag (immers ter uitlokking van wetgeving) prima is, als je het maar in openheid en transparantie doet. Zullen we het eens over water boarding hebben? Misschien is er juist geen wetgeving, omdat je met straffen geen wenselijk gedrag stimuleert.
Ik heb in 1996 aan de wieg gestaan van KPMG Ethics & Integrity Consulting. Ik heb destijds kennisgemaakt met het gedachtegoed van Lawrence Kohlberg over de morele ontwikkeling van de mens. Daarvan heb ik onthouden dat je conventionele volwassenen stimuleert tot het doen van het goede, wat dat ook moge zijn, door met behulp van onder meer voorbeeldgedrag het succes te tonen wat ze met het goede kunnen bereiken. Het straffen van het foute bij conventionele volwassenen leidt slechts tot degeneratie in hun handelen en prestaties tot op een pre-conventioneel niveau. Ofwel: volwassenen gaan zich dan als kinderen gedragen, slechts het foute vermijdend, waardoor het goede verder buiten bereik komt.
Op een andere wijze geïllustreerd: je leert niet beter piano te spelen als je steeds met een liniaal een lel op je vingers krijgt als je een fout maakt. Ik verwacht dat je hooguit een angstige middelmatige pianist wordt, die op veilig speelt. Vermoedelijk zal je vroegtijdig de muziek aan de wilgen hangen, omdat er geen plezier aan het spelen te beleven is. Ik snap nu ook waarom er nogal wat accountants, die best trots zijn op hun professie, zeggen steeds minder plezier aan hun vak te beleven.
Bij uw eerste reactie op deze site vragen wij om een bevestiging.
Er is een bevestigingsmail naar het door u opgegeven e-mailadres gestuurd.
Jacco Wielhouwer
Er zijn veel comments die gaan over straffen of leren. Vanuit wetenschappelijk onderzoek kan hier wel veel genuanceerder naar gekeken worden. Er is ook niet nul bewijs dat straffen werkt, maar er is ook weer bewijs dat straffen zelfs averechts kan werken... 1. Misschien is de vraag niet altijd of je moet straffen of leren (feedback geven). De vraag is welke maatregel voor wie geschikt is. Cruciaal is dat je aansluit bij de motivatie van diegene die de fout heeft gemaakt. Straffen kan de intrinsieke motivatie verminderen en tot slechtere resultaten leiden. Voor personen die echter negatief naar het nut van de regels kijken, kan straffen nodig zijn. Kortom: responsive regulation! 2. Straffen van ongeoorloofd gedrag kan ook nodig zijn om mensen die wel hun best doen intrinsiek gemotiveerd te houden. Straffen en leren zijn complementen en niet noodzakelijk substituten! De echt interessante vraag is: welk instrument zet je wanneer in bij wie?
Peter Schimmel
Beste Danielle, Dank voor je reactie. Ook al moet een opinie wat schuren, de terloopse waterboarding prik, waarop Marcel wijst, was er net een teveel. No harm intended.
Maar daarnaast, zoals je kunt lezen in mijn eerdere reactie aan Marcel, heb ik, op basis van mijn ervaring met integriteitbeheersing, grote moeite met bestuurlijke boetes in combinatie met open normen en de onmogelijkheid je voorgenomen handelen van tevoren te laten toetsen. Dat geeft een gevoel van willekeur en drijft personen en organisaties tot risicoloos 6- gedrag, maar niet tot excelleren. Om te kunnen excelleren, zal je ook fouten moeten maken die juist bij het nemen van risico horen.
Wat betreft de stok en wortel (waar jullie op dat laatste gebied inderdaad ook best wat te bieden hebben): vergeet in mijn gedroomde paradigma die stok nou eens en definieer de wortel beter, zonder meteen in commerciële termen te denken zoals partnerbeloning. Hoe mooi zou het zijn als topaccountants zich zouden mogen scharen in de klasse voor excellente accountants en accountantsorganisaties, verdeeld over de verschillende doelgroepen, waar zij zich zich mogen beijveren de eerste in hun groep te worden wat betreft kwaliteit en/of klanttevredenheid en/of werknemerstevredenheid en/of whatever? De uitwerking zal niet eenvoudig zijn, maar zonder inspanning geen succes. Ik blijf dromen.
Marcel Pheijffer
Beste Peter,
dit klinkt al een stuk genuanceerder en zo komen we inderdaad - meestal als we in gesprek gaan! - dichter bij elkaar.
Groet en tot morgen op het Fraudefilmfestival.
Marcel
Peter Schimmel
Beste Marcel, Dank voor je reactie. Gezien je prima artikel vanmorgen in het FD, liggen we niet zover uit elkaar, zoals dat wel vaker het geval is. We willen beiden verbetering. Ik voorzie dat als we doorgaan op de al lang geleden ingeslagen route, waarin beboeten en opleggen van maateregelen een wezenlijk element is, we op het niet-fout ofwel 6- niveau blijven hangen. Of het nou de organisatie of de accountant is die we beboeten, zeker bij open normen, geeft dat angst omdat je voorgenomen beleid niet vooraf kan laten toetsen bij de toezichthouder. Dit creëert onzekerheid. Besef ook dat het niet om bewuste keuzes of opzet gaat, met uitzondering van een enkele zot, want we weten dat vrije wil niet bestaat (je zal hierop reageren met voorwaardelijk opzet, ik weet het). We kunnen niet kiezen een held of een schurk te zijn (lees Jurriën Hamer). Juist daarom kan beboeten moedeloos maken en daarom niet de verbetering veroorzaken, waartoe de AFM uiteraard ook best middelen biedt en inspanningen levert. Wat betreft de grote schandalen: als accountants wanpresteren is daarvoor schadeverhaal een logischere oplossing (zie Paul Koster). Bovendien, zoals je ook zelf bij iedere accountantsramp stelt: je kunt wachten op de volgende. Ik leer daaruit dat het huidige beleid niet of nauwelijks leidt tot de door gewenste verbetering. Misschien zijn de ongelukken/schandalen wel inherent aan het accountantsberoep en dan helpt beboeting ook niet. Wat mij betreft hebben we in ieder geval een ander paradigma nodig voor een branchebrede verbetering, die minder gericht is op incidentbestrijding en hap snap oplossingen in verklaringen.
Albert Bosch
Of belonen beter is dan straffen weet ik niet. Ik ben het wel met Marcel eens wanneer hij schrijft: “ernstig accountantsfalen niet beboeten en afstraffen is een volstrekt verkeerd signaal naar gebruikers”.
Omgekeerd zie ik in de praktijk dat de beloning vanuit die gebruikerskring amper zichtbaar is. Ik doel dan uiteraard niet op de financiële beloning die bij een select groepje accountants belandt die participeren in het resultaat, maar de niet-materiële waardering vanuit de brede gebruikerskring. Ik wil hier niet als een zielige accountant vragen om een maatschappelijk applaus voor de accountants zoals de zorgmedewerkers dat vorig jaar hebben ontvangen. Maar ik snap en herken wel het punt in deze opinie dat accountants in de openbare praktijk vooral ‘beloond’ worden met kritiek/straf (en toenemende regels), en een positieve noot amper hoorbaar is. Dat doet (ook) iets met de tevredenheid en motivatie van de medewerkers in de openbare accountantspraktijk, en is volgens mij een veroorzaker van uitstroom.
Dus iets meer beloning, of waardering mag best. En daarnaast zie ik vooral heil in het meer en op grotere schaal uitvoeren van oorzaakanalyses en, voor zover goed mogelijk, publiekelijk delen van de uitkomsten van die oorzaakanalyses. Daaruit kunnen goede leerpunten blijken. Dat potentieel blijft sector breed bezien nu onvoldoende benut. Ter vergelijking, iedere vliegtuigramp bespaart heel veel mensenlevens. Waarom? Omdat ieder vliegtuigramp wordt onderzocht, opdat er van geleerd kan worden. En overigens ook bestraft kan worden, aangezien bij iedere vliegtuigramp ergens in de keten minimaal één menselijke fout is gemaakt.
Marcel Pheijffer
@Peter
Vanuit de accountant bezien begrijp ik waar je heen wilt met je betoog. Ik begrijp ook dat accountants zelf liever worden gestimuleerd dan worden beboet en gestraft.
Maar je betoog is onvolledig en de voorbeelden zijn niet vergelijkbaar met accountantswerkzaamheden. Op het (ongepaste) voorbeeld waterboarding heeft de AFM je al - terecht - aangesproken en het voorbeeld van pianospelen is niet vergelijkbaar met het door een accountant afgeven van een controleverklaring.
Die verklaring kent namelijk gebruikers in het maatschappelijk verkeer (piano leren spelen betreft een solistische hobby).
En daar zit een crux: ernstig accountantsfalen niet beboeten en afstraffen is een volstrekt verkeerd signaal naar gebruikers. Immers, waar de accountant in jouw voorstel vrijuit gaat, voelen zij de pijn van verlies en schade.
Leg bijvoorbeeld de aandeelhouders van Wirecard - die 20 miljard euro beuswaarde zagen verdampen en dus schade ondervonden - dat de betrokken accountants 'beter zullen worden van de fouten die zij maakten'.
Beboeten en straffen is voor mij geen doel op zich. Stimuleren ook niet. Het gaat om maatwerk, waarbij naast de zwaarte van de fouten een afweging van alle betrokken belangen - waarbij gegeven de taak van de accountant, het publiek belang zwaar weegt - dient plaats te vinden.
Pas dan kan worden bepaald wat opportuun is: straffen of stimuleren.
Jan Bouwens
Onderzoek laat zien dat zowel beloning als straf aanleiding kan zijn tot betere prestaties. Ceteris paribus werkt een beloning beter dan straf. Als straf leidt tot angst, verliest de straf zijn effect in verkramping. De titel zou moeten zijn: accountants gaan slecht presteren als straf zich vertaalt in angst.
Lex van Almelo
Ik denk dat conventionele accountants in een bepaalde setting met commerciële prikkels minder goede dingen kunnen gaan doen. Kijk dus niet zo zeer op individueel niveau, maar naar de organisatie. Dat doet de AFM ook.
Daniëlle de Jong, woordvoerder AFM
Beste Peter,
Allereerst is het denk ik goed om ook hier (in lijn met onze reactie op LinkedIn) te benadrukken dat de AFM geen ‘proefboetes’ heeft opgelegd. Die term lijkt een eigen leven te gaan leiden. De AFM legt alleen boetes op als we vinden dat overtredingen bestraft moeten worden, en dat was hier dus het geval: de tekortkomingen in de wettelijke controles waren dermate ernstig dat boetes op zijn plaats waren. Je stelling dat de AFM boetes oplegt voor regels die nog niet bestaan, is dan ook echt onjuist. En de metafoor die je daarbij gebruikt voelt op zijn minst wat ongepast. Wel is het zo dat deze boetes aan vier accountantskantoren zijn opgelegd op basis van een open norm. Partijen kunnen hiertegen beroep aantekenen bij de rechter, zoals twee van de vier hebben gedaan. En dan kan het gebeuren dat zij door de rechter in het gelijk worden gesteld. Dat komt overigens wel eens vaker voor en is niet voorbehouden aan boetes die op basis van open normen in de Wta zijn opgelegd.
Dan je punt over wat beter werkt: de wortel of de stok? Vooropgesteld, het aantal boetes dat de AFM oplegt is niet zo hoog. Boetes zijn inderdaad niet altijd (maar soms wel) een effectieve manier is om verandering te bewerkstelligen. Daarom heeft de AFM de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar de oorzaken van de achterblijvende kwaliteit en hoe die kan worden verbeterd. Door te kijken naar de kwaliteit van wettelijke controles, maar ook naar het hele stelsel van kwaliteitsbeheersing, de prikkels in de markt en de rol van gedrag en cultuur. En die onderzoeken publiceren we vaak met verbeterpunten of ‘best practices’, zoals afgelopen maand nog over de versterking van het interne toezicht. Het zou goed zijn om hier niet aan voorbij te gaan, al was het maar omdat het niet bijdraagt aan de verandering die je bepleit.
Vriendelijke groet,
Martijn de Kuiper
Fijne oproep hoor
Maar als voorbeeldgedrag dan een bepalende factor is, dan is toch de conclusie dat de ervaren problemen een gevolg is van een falend voorbeeldgedrag van in dit ge val de partners van accountantsorganisaties?
Dat wisten we natuurlijk al, maar ik ben toch benieuwd hoe je dat dan wil aanpakken? Wie moet de partners over een bolletje aaien en belonen opdat zij het gedrag laten zien wat we willen en laten zien aan de rest van organisaties?
Als we daar geen antwoord op hebben is ‘straffen’ misschien even de betere tussenoplossing om op die zesjes te komen. Niet als finaal antwoord, maar om te voorkomen dat de verleidingen voor mijn vakbroeders (die toch vaak worden ingegeven door materiële en immateriële beloningen) enigszins te beteugelen.
Vwb de vergelijking met kinderen: deze mensen weten heel goed waarvoor ze gestraft worden. De factor angst komt om de hoek kijken als je niet weet waarvoor je gestraft wordt, dan wordt alles eng. En zij weten echt wel beter, ze vinden het alleen niet leuk….
Jan Weezenberg
Correctie op mijn reactie: Basis- STUDENT moet zijn Basis-ARTS. Toevoeging: Turner Zonderland heeft deze titel, is in de praktijk actief en is bezig met promoveren. Maar promoveren is niet verplicht.
Jan Weezenberg
@Leo Straathof 1 november 2021
Geachte Heer Straathof,
U schrijft "De vicieuze cirkel, die ertoe leidt dat jonge mensen steeds meer en sneller het beroep lijken te verlaten" is te algemeen geformuleerd.
RA`s. Enkele cijfers (stand per 31 december): Openbare accountants,
2020 4.800 2012 4.600 ___ Netto toename 200 ===== Accountants in Business 2020 8.400 2012 6.900 ___ Netto toename 1.500 ===== Bron: Feiten en cijfers op Accountant.nl
Conclusie: Beroep als geheel is nog steeds aantrekkelijk gezien de mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Maar die arbeidsmarkt biedt gezien de kwaliteit van de opleiding en de brede ervaring die wordt opgedaan tijdens studie/werk veel andere mooie opties
Maar ledengroep Openbare accountants is totaal niet meer aantrekkelijk op de arbeidsmarkt. Mogelijke verklaring: *Bureaucratisering *Bedreigingen als tuchtrecht met straffen en civiele procedures *Veel meer loopbaan mogelijkheden vanuit studies economie dan wel bedrijfskunde *Studietraject van start tot inschrijving te lang, geen tussentitel zoals bij dokters opleiding (basis student met redelijk veel bevoegdheden, gevolgd door specialisatie, ruime keuze) *Veelal groot deel van het jaar overbelasting ten koste van prive-leven.
Al met al leidt dit tot de door U beschreven vicieuze cirkel, die dus met name geldt voor de ledengroep openbaar accountants. Tenslotte: het tekort IS er niet, maar het tekort IS ZO GEKOMEN. HOE ?
Vriendelijke groet, J.N. Weezenberg RA J.N. Weezenberg RA
Luc Quadackers
In 2015 schreef Prof Jacco Wielhouwer een interessant stuk in EY Inform over straf, vertrouwen etc. Helaas al niet meer online te vinden. Hierbij een link naar het blad:https://filesender.surf.nl/?s=download&token=ef3bdcac-1963-4e36-bc8d-d2fb251d460d Hopelijk reageert Jacco zelf ook nog.
Tjibbe Bosman
Mooi betoog Peter.
Overigens is er wel degelijk een verband tussen het aansprakelijk kunnen houden van de accountant bij (ernstige) fouten of nalatigheid enerzijds en audit quality anderzijds. Na verhogingen van de aansprakelijkheid van accountants, wordt de kwaliteit beter (Francis & Krishnan 2002; Francis & Wang 2008 CAR; Gassen & Skaife, 2009, CAR).
Daarnaast heeft elk beroep rotte appels en moet er een mechanisme zijn om die effectief uit het beroep te filteren. In de accountancy is dat lastig, omdat kwaliteit slechts met grote moeite (kosten) observeerbaar is, terwijl het commerciële succes van accountants wel direct observeerbaar is.
Actief toezicht op het accountantsberoep draagt dan ook bij aan kwaliteit, dit is wereldwijd in verschillende studies aangetoond. Over de wijze van toezicht kan inderdaad worden gesproken. Zo is het lastig dat de AFM zowel de norm controleert als deze ook in feite vaststelt (omdat de NV CoS vrij open normen kent). Het vaststellen wat deze norm exact is (case law / illustrative examples), zou eigenlijk geen taak van de AFM mogen zijn.
In mijn onderzoek vind ik dat de manier waarop er met fouten wordt omgegaan belangrijk is voor het leveren van kwaliteit. Kantoren met een open foutcultuur leveren inderdaad een betere kwaliteit dan kantoren met een afrekencultuur (blame culture): https://www.youtube.com/watch?v=mHL-yuKA0FE
Peter Schimmel
Beste Arnout, Terug naar Kohlberg: kleine kinderen kennen de conventies niet en zijn gewoon het leven te leren door vallen en opstaan, correctie (soms een maatregel van vroeg naar bed) en beloning. Als ze het leven een beetje doorhebben, hebben correcties niet zoveel zin meer en leiden die eerder tot frustratie en zelfs antireacties, dus kinderlijk gedrag, en is het effect van belonen hogelijk overschat. Succes is dan erbij horen, gezien worden, gewaardeerd worden en trachten te lijken op het rolmodel. Vandaar dat het voorbeeldgedrag van het rolmodel zo belangrijk is.
Roy Gorter
Beste Leo,
Ik heb met veel plezier je colleges gevolgd en zag daarbij een docent die passie voor het vak overbracht en studenten enthousiasmeerde. Ik zie nu een oproep van Peter om het plezier weer terug te brengen door de focus te verleggen van straffen naar voorbeeldgedrag. In jouw reactie ga je niet in op het aantrekkelijker maken van het beroep maar stel je voor de benodigde capaciteit te verlagen. Waarom?
Arnout van Kempen
Simpel; wie voedt de eigen kinderen opmet slaan en afstraffen? En werkt dat een beetje?
Precies
Leo Straathof
Beste Peter, jouw artikel bevat goede inhoud dat ons als accountant aanzet tot nadenken. De vicieuze cirkel, die ertoe leidt dat jonge mensen steeds meer en sneller het beroep lijken te verlaten, verdwijnt niet als er angstige accountants gaan ontstaan. Er is sprake van een spanningsveld tussen enerzijds de noodzaak om de controle goed uit te voeren en anderzijds de voortdurende druk op de beschikbare menscapaciteit. Een gebrek aan capaciteit leidt tot de noodzaak om keuzes te maken. Waarom worden de controlegrenzen niet verhoogd?
Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.
Aanmelden nieuwsbrief
Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.
