Discussie Opinie 29 maart 2021

Media zetten witwasverdenking bank te zwaar aan

In de media wordt bericht over witwaspraktijken bij banken. Reden voor een minicollege over verschillende vormen van witwassen.

Frank van Ardenne en Samantha Bilgi

Het is onrustig in de bankenwereld. Nadat het OM in 2018 een schikking heeft getroffen voor maar liefst 775 miljoen euro met ING en het gerechtshof Den Haag in december 2020 in een zogenaamde artikel 12 Sv-procedure de strafvervolging heeft gelast van een voormalig voorzitter van de raad van bestuur, richten de pijlen van het OM zich sinds eind 2019 ook op ABN Amro. Op 15 maart 2021 heeft het OM aan de Telegraaf bevestigd dat ABN Amro inmiddels wordt verdacht van 'schuldwitwassen'.

In de daarop volgende berichtgeving in de media wordt door een aantal nieuwsbronnen uitgegaan van een onjuiste, te zware uitleg van deze verdenking. Wij hebben met deze strafzaak niets van doen, maar richten ons slechts op een juiste uitleg van deze verdenking. Dit temeer nu er recent in de media een onjuiste uitleg is gegeven aan een verdenking, met alle mogelijke gevolgen van dien. Het gaat om de verschillen tussen opzetwitwassen en schuldwitwassen.

Verschil opzetwitwassen en schuldwitwassen

Er bestaan verschillende vormen van witwassen. Grofweg kan een onderverdeling worden gemaakt tussen opzetwitwassen en schuldwitwassen. Kort gezegd wordt er bij opzetwitwassen opzettelijk gehandeld, waarbij verschillende gradaties van opzet bestaan. Bij een verdenking van opzetwitwassen bestaat de verdenking dat de verdachte willens en wetens heeft witgewassen. Dit komt er bij witwassen op neer dat de verdachte wist dat het betreffende geld (of ander voorwerp) afkomstig is uit enig misdrijf.

Van schuldwitwassen is sprake als de betrokkene niet wist dat het geld (of ander voorwerp) afkomstig is uit enig misdrijf, maar dit wel redelijkerwijs had moeten vermoeden. In de praktijk beoordelen rechters bij deze verdenking doorgaans of de verdachte aan zijn of haar onderzoeksplicht heeft voldaan. Er moeten inspanningen zijn geleverd door de verdachte, waarmee kan worden aangetoond dat hij of zij er alles aan heeft gedaan om te verifiëren dat sprake was van een legale herkomst. Als op een later moment blijkt dat toch sprake is van 'criminele gelden' en de rechter van oordeel is dat de verdachte dit niet voldoende heeft onderzocht, kan sprake zijn van schuldwitwassen.

Bovenstaand 'minicollege' leidt er hopelijk toe dat de verschillen tussen de witwasvormen in het vervolg beter worden geduid, om onbedoelde gevolgen te voorkomen.

Gevolgen voor ondernemers

Overigens hebben beide genoemde zaken er in de praktijk in ieder geval toe geleid dat banken kritischer worden richting hun klanten. In onze praktijk constateren wij dat deze zware verdenkingen binnen de banken zelf ertoe leiden dat die banken (ook andere dan de hier genoemde) kunnen doorschieten in hun acties richting klanten. Jarenlange relaties tussen banken en ondernemers worden de laatste tijd opgezegd, bijvoorbeeld in gevallen waarin er sprake is van één transactie die de bank niet onmiddellijk kan plaatsen. Als de bankrelatie wordt opgezegd, wordt de ondernemer veelal in een verwijzingsregister opgenomen dat ook door andere banken kan worden geraadpleegd. Het ondernemen wordt op zo’n moment voor velen vrijwel onmogelijk gemaakt.

Dit mag niet de preventieve werking zijn die het OM met dit soort zaken aanwakkert. Omdat de gevolgen voor de ondernemer groot zijn, zou volgens ons gezocht moeten worden naar een betere balans tussen het belang van de bank en dat van de ondernemer. Gelet op die belangen verdient deze balans uitdrukkelijk aandacht.