Discussie Opinie 09 februari 2022

Onderzoek door advocaat: enige nuance

De discussie over feitenonderzoek door advocaten woedt al jaren en kreeg opnieuw een boost naar aanleiding van onderzoek naar mogelijke misstanden bij The Voice. In deze opinie ga ik niet in op individuele cases, maar in algemene zin op de vraag of feitenonderzoek door advocaten in opdracht van bedrijven leidt tot bruikbare uitkomsten.

Ariën Oskam

Ongeacht of de onderzoeker advocaat, forensisch accountant of een andere specialist is, kunnen de resultaten van feitenonderzoek bruikbaar zijn, mits aan een aantal voorwaarden wordt voldaan. Deze zijn op hoofdlijnen als volgt:

• Het doel en het beoogde gebruik van de resultaten van het onderzoek zijn duidelijk.
• De objectiviteit van het feitenonderzoek is gewaarborgd en alle relevante feiten worden onderzocht.
• De onderzoeksactiviteiten en -objecten passen binnen de deskundigheidsgebieden van de onderzoeker.
• De onderzoeker heeft geen belang bij de uitkomsten, laat zich niet ongepast beïnvloeden door zijn opdrachtgever en is daarmee onafhankelijk.
• De onderzochte partij krijgt voldoende gelegenheid tot hoor en wederhoor.
• Het feitenonderzoek is herhaalbaar of verifieerbaar, door het gebruik van open vragen, vrij van kwalificaties.
• Het feitenonderzoek mondt uit in een schriftelijk rapport, waaruit alle relevante en objectieve feiten blijken, op basis van de daarin beschreven onderzoeksactiviteiten en onderzochte bronnen.
• Eventuele juridische kwalificaties of standpunten worden separaat gerapporteerd.

Waar het kan wringen is de rol van de advocaat als partijdige belangenbehartiger. Dit heeft ook de Orde onderkend in haar verduidelijking van gedragsregels. Maar die rol hoeft geen belemmering te zijn. Een voorbeeld hiervan is de advocaat-onderzoeker die wordt ingehuurd door de raad van commissarissen namens de vennootschap, waarbij het handelen van de raad van bestuur mede object van onderzoek is. Opdrachtgever en advocaat-onderzoeker hebben hetzelfde belang: de onderste steen moet boven, ongeacht de uitkomsten.

Of met het rapport naar buiten wordt getreden is aan de opdrachtgever en de onderzoeker. Het is aan Justitie om te bepalen of zij het rapport kan en wil gebruiken in haar strafrechtelijk onderzoek.

In ons werk als forensisch accountant werken wij in onderzoeken ten behoeve van ondernemingen regelmatig samen met advocaten. Vanwege de verschillende deskundigheidsgebieden leidt die samenwerking juist tot betere resultaten.

Dit artikel is op persoonlijke titel geschreven.