Discussie Opinie 23 april 2024

Something old, to do something new

Met ingang van dit boekjaar moeten beursgenoteerde ondernemingen volgens de CSRD gedetailleerd rapporteren over hun duurzaamheidsambities en de manier waarop zij deze willen bereiken. Hoe richten we deze rapportage in? Het bekende boekhoudprincipe wijst ons de weg.

Sytse Duiverman

De AFM benadrukt in haar recente rapport 'Transparante net-zero-doelstellingen vragen om lef' het belang van transparantie over het behalen van duurzaamheidsdoesstellingen en geeft aan dat grote ondernemingen goed op weg zijn, als het gaat om de formulering van doelstellingen tot 2030. De weg naar 2050 blijft echter nog vaag.

Laat ik de weg zo concreet mogelijk benoemen. We willen, als we naar de rapportage van alle beursgenoteerde ondernemingen kijken, precies weten wat hun totale CO2-uitstoot is. Om hieraan te voldoen dient de onderneming betrouwbare, transparante controleerbare informatie over emissies te leveren. Stefan Reichelstein, emeritus hoogleraar aan Stanford University, biedt een waardevolle methode om aan deze voorwaarden te voldoen: Dubbelboekhouden! Een korte samenvatting van zijn benadering.

Ondernemingen stellen volgens het principe van dubbelboekhouden een emissiebalans op. Aan de debetzijde van de balans staan, net als bij de financiële verslaggeving, de assets die de onderneming in bezit heeft of produceert (onderhanden werk). Daarbij wordt echter niet de financiële waarde weergegeven, maar wordt de carbonbelasting van het actief opgenomen. Hierbij gaat het om de bij de productie ontstane uitstoot. Aan de creditzijde wordt eenzelfde carbon uitstoot opgenomen (emmissions transferred in), die feitelijk de (milieu) schuld aan de maatschappij weergeeft. Per saldo zijn debet en credit aan elkaar gelijk. Op het moment dat de onderneming haar product verkoopt, verdwijnt de uitstoot verbonden aan het verkochte actief van de balans. Aan de creditzijde blijft de verplichting staan, maar wordt een regel opgenomen waarop de overgedragen uitstoot wordt opgenomen (emmissions transferred out). Per saldo zijn debet en credit ook nu gelijk aan elkaar, maar is ook zichtbaar wat de cumulatieve belasting van de onderneming is via de regels Emissions transferred in en Emissions transferred out.  Besparende maatregelen zoals carbon credits of de opslag van emissies worden in mindering gebracht op zowel de emissiebelasting van de producten/assets als de opgebouwde verplichting.

Het voorstel van Reichelstein heeft als voordeel dat het structuur geeft aan de verantwoording, waarbij zowel de situatie op de balansdatum als een terugblik op de in het verleden veroorzaakte belasting en gecreëerde besparing kan worden weergegeven. Verder kunnen ondernemingen zich verantwoorden over de activiteiten die zijn ondernomen om tot net zero te komen. Naar mijn mening biedt het voorgestelde model, gebaseerd op het eeuwenoude dubbelboekhouden, een waardevolle stap voorwaarts om tot meer transparantie te komen. Het aantrekkelijk is ook dat als we de emissies optellen, we kennis hebben van de complete uitstoot van de beursgenoteerde ondernemingen.

Nadeel is dat we niet weten hoe groot de uitstoot is bij de klanten van deze bedrijven. Met alleen old school dubbelboekhouden komen we er dus niet. Reichelstein en collega's zetten wel aan tot denken. Het principe van emmissions transferred in/out, zoals deze aan de creditzijde van de balans worden weergegeven, geven het doorgeven van emmissies in de supply chain weer. Maar om deze gegevens op transactiebasis efficiënt en controleerbaar beschikbaar te krijgen, zijn nieuwe wegen nodig. Blockchain technologie is bij uitstek een mogelijkheid om dit te faciliteren. Door inzet van deze technologie kunnen onderneming en hun accountants zich richten op de meetbare en controleerbare eigen emissie, waarbij de betrouwbaarheid van emissiestromen door de blockchain wordt geborgd.   

De komende jaren is nog veel onderzoek nodig, om op een efficiënte manier tot betrouwbare en controleerbare duurzaamheidsinformatie te komen. Naar onze mening zijn hierbij beproefde en innovatieve methoden nodig. Something old, to do something new.