Nieuws 20 mei 2014

Jan Bouwens: 'Soms zijn harde middelen nodig'

Hoogleraar Jan Bouwens formuleerde vorige week op deze site drie mogelijke maatregelen om  de beroepsuitoefening van accountants te verbeteren. Een toelichting.

De accountantssector heeft tot september om te komen met concrete maatregelen om de kwaliteit van de accountantscontrole te waarborgen. Vervolgens zal de politiek kijken of nieuwe wetgeving nodig is.
Al op de avond waarop minister en Kamerleden dit uitspraken, tijdens het algemeen overleg over accountancy van de vaste Kamercommissie voor Financiën op 14 mei, formuleerde hoogleraar Jan Bouwens in een reactie onder het desbetreffende nieuwsbericht drie concrete voorstellen.

Desgevraagd geeft Bouwens, hoogleraar accounting in Tilburg en dit jaar visiting professor aan Harvard Business School in Boston, een nadere toelichting op zijn voorstellen.

Bouwens' eerste voorstel is om voor organisaties van openbaar belang (oob's) de afspraak te maken dat voor de accountant de raad van commissarissen (of van toezicht) het eerste aanspreekpunt is, en niet de raad van bestuur. Dit niet alleen in het contract maar ook bij de daadwerkelijke uitvoering van het controlewerk. Deze afspraak wordt naar de AFM bevestigd en ook vastgelegd en de toezichthouder mag bij overtreding het kantoor beboeten.

"We weten uit onderzoek dat degene die de opdracht verstrekt en voor wie je werkt ook degene is wiens belang je zult willen verdedigen", verduidelijkt Bouwens. "Dat wil zeggen, het handelen van die opdrachtgever wordt aangemerkt als wenselijk, tot het tegendeel is bewezen. Het valt op dat het er niet zo zeer om gaat dat ‘wie betaalt ook bepaalt', maar veel meer dat de relatie bepalend is."

Er valt dus in te zien dat als de accountant is gekoppeld aan de cfo, de kans op sturing of zelfs manipulatie vanuit de raad van bestuur een kans krijgt, aldus Bouwens. "Omdat de raad van commissarissen minder belang heeft bij sturing en zowel accountant als commissarissen er zitten namens de samenleving, is er veel voor te zeggen de relatie tussen die twee aan te halen ten koste van die met de raad van bestuur. Het zou goed zijn als voor alle bedrijven met een raad van commissarissen (of toezicht), die de opdrachtgever wordt, ook de facto. Dit zou moeten blijken uit het concrete contract en uit registratie van de contacten tussen entiteit en accountant, waarbij de accountant duidelijk kan maken dat zijn contacten met de cfo werden gehoord en gekend door de raad van commissarissen."

"Het zou goed zijn als NBA zou eisen dat de relatie accountant-bedrijf contractueel en in rapportage in de richting van de raad van commissarissen verloopt en niet in termen van accountant-raad van bestuur."

Voorstel 2 houdt in dat accountantsorganisaties binnenshuis zorgen dat partners geen beslissingen alleen kunnen nemen die op enig moment de organisatie in verlegenheid kunnen brengen.

Bouwens: "Elk kantoor moet ervoor zorgen dat accountants geen motief hebben om bochten af te snijden in hun handelen. Mensen zijn geneigd te wachten op betere tijden en stellen daarom een  foutcorrectie liever uit tot een gunstiger gesternte zich over het bedrijf ontfermt. Omdat dit moment in de toekomst ligt kan een accountant nu rationaliseren waarom het beter is te wachten op volgend jaar met de foutcorrectie. Om deze neiging te onderdrukken moet deze mogelijkheid tot rationalisatie worden geblokkeerd. Dit kan alleen als de accountant zijn beslissing altijd voorlegt aan een collega, die ook altijd meetekent over de genomen beslissing. Mocht achteraf blijken dat de verantwoordelijk partner blunderde, dan wordt dat ook de meetekenende accountant aangerekend, tenzij deze in redelijkheid kan aantonen dat ook hij werd gemanipuleerd."

Elk kantoor kan hier wat Bouwens betreft zijn eigen invulling aan geven. Echter, als dat beleid geen succes heeft, volgt zijn derde, rigoureuze maatregel als consequentie: Met de AFM wordt overeengekomen dat majeure tekortkomingen (fraudes door de vingers zien, fouten die niet worden gezien vanwege een tekort aan inzet van personeel) zodanig worden bestraft dat de maatschap over dat jaar geen winstuitkering kan doen, noch bonussen kan betalen.

"De gedachte hierachter heb ik al eens beschreven in mijn opiniebijdrage Foutparkerende accountants", zegt hij. "Eind jaren negentig parkeerden diplomaten in New York waar ze wilden en parkeerbonnen werden nooit betaald. Daar kwam letterlijk van de ene op de andere dag een eind aan toen New York met de Verenigde Naties overeenkwam dat diplomaten als zij zich niet aan de wet hielden hun beschermde status zouden kunnen verliezen. Soms heb je dus harde middelen nodig om het beoogde resultaat te bereiken."