Nieuws 25 november 2016

Volg de kasstroom

Hoe voorkom je die kleine gebeurtenis die grote gevolgen heeft? Let op de kasstroom, op jouw onderbuikgevoel, de complexiteit en de cultuur van de onderneming en het gedrag van de directie. Aldus de lessen uit de themasessies Kleine fouten, grote gevolgen.

Lex van Almelo

Meavita, Vestia, SNS, Econcern, Imtech, Landis, Volkswagen, Libor... het zijn affaires met grote gevolgen. Of het hier om kleine fouten ging, is voor discussie vatbaar. Maar de affaires deden en doen in ieder geval vraagtekens rijzen over de rol van de accountant.

Is de accountant verantwoordelijk voor risico's? vroeg RTL-Z-presentator en sessieleider Peter van Zadelhoff. De helft van de zeshonderd accountants in de Forumzaal zei "natuurlijk niet", maar 43 procent  zei "zekers". De laatsten vinden dat je als accountant altijd alert moet zijn op risico’s. De tuurlijk-nieters vinden dat accountants de risico's wel moeten signaleren, maar niet verantwoordelijk zijn voor het risicomanagement.

Econcern

Gastredacteur Leo Epskamp - nu cfo van de TMG Groep en voorheen onder meer werkzaam bij KPMG en Econcern - hecht beperkte waarde aan risicomanagementsystemen. "Kijken we bij risicomanagement naar de goede dingen? En voorkom je dat er geld aan verkeerde dingen wordt uitgegeven als je processen vastlegt?" Bij Econcern heeft Epskamp uiteindelijk geleerd de kasstromen, het onderbuikgevoel - de intuïtie - te volgen.

Bij Econcern was het wel lastig om de kasstromen te volgen, want de groep had meer dan 250 bv's. Je moet je bedrijf eenvoudig maken, vindt Epskamp dan ook. Curator Willem Jan van Andel van advocatenkantoor Wijn & Stael valt hem bij: "Een te ingewikkelde organisatie is een red flag."

Er waren bij Econcern ook andere signalen. Er was a weak link between profit and cash. In de jaarrekening stonden allerlei bijzondere posten, die onder de prestatiedruk allemaal de goeie kant opvielen, zodat er winst ontstond. Van Andel, die ook curator was van Landis: "Maar de jaarrekening is dan niet getrouw meer. Het is geen waarderingsinstrument."

Zonnekoning

De cultuur binnen de onderneming en het gedrag van de bestuursleden kunnen een goede voedingsbodem zijn voor het groeiproces van fout naar affaire.

Je moet de ruimte hebben om ongevraagd dingen te vertellen, ook al heb je daarvoor geen deugdelijke grondslag en is het beeld in de jaarrekening getrouw. Je moet als accountant veel meer kijken naar de governance van het bedrijf, vindt John Bendermacher, hoofd Internal audit bij ABN Amro. Als een accountant de audit committee-vergaderingen bijwoont, kan die zich daarvan best een beeld vormen.

Bij Econcern durfde niemand tegen de ceo in te gaan. Leo Epskamp: "Mensen gaan zich zonnekoning voelen, omdat anderen hen naar de mond praten. Er was een gebrek aan tegenspraak, bijna iedereen aanbad de voorzitter."

Als het misgaat komt dat in de woorden van de Accountantskamer door een gebrek aan professioneel-kritische distantie, zegt Van Andel. "De accountant schurkt te dicht tegen de klant aan. Een rechte rug is ook best lastig." Een forensic accountant ontdekt volgens Van Andel veel, omdat hij dan een grote jongen is. Bij een controlerend accountant is het precies andersom. "Durf tegen incentives in te gaan."

Negen van de tien aaanwezigen hebben hun meerdere wel eens aangesproken op een fout. Dat kreeg maar zelden een mooi vervolg. Eén van de aanwezigen vroeg vanwege fraude in een buitenlandse vestiging om het ontslag van de directeur, maar werd zelf ontslagen. Maar: "Met mij is het uiteindelijk goed gekomen, met de directie niet", zei hij. Ondanks de onbevredigende reacties zouden zeven van de tien sessiedeelnemers hun stem opnieuw verheffen.

Hete brij

Hoewel het voor de externe accountant lastig is om de klant tegen de haren in te strijken, voelt curator Van Andel niet voor een accountant in overheidsdienst: "Ik heb wel eens geopperd om bij publieke fondsen een accountant in overheidsdienst neer te zetten. Daar kan over nagedacht worden, maar ik ben zelf voor meer afstand van de accountant tot de raad van bestuur."

Beroepscommissaris Charlotte Insinger (onder andere SNS, Vastned, Delta) vindt dat accountants dilemma's niet gemakkelijk en eenvoudig op tafel leggen. Dat zouden ze moeten leren, zeker als het spannend wordt. "Vaak dansen zij om de hete brij heen."

Om het vertrouwen terug te winnen van de samenleving moet de accountant ferm zijn in de standpunten die hij inneemt. "Het is niet erg om bepaalde klanten kwijt te raken. Als je echt gaat duwen krijg je bij sommige organisaties een andere balans dan die nu wordt ondertekend."