Nieuws 19 oktober 2017

Dijsselbloem: 'AFM kan onderzoek controles big four niet versnellen'

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) komt waarschijnlijk in 2020 met de uitkomsten van een nieuw onderzoek naar de controlekwaliteit bij de big four-kantoren. Eerder is vanwege de beschikbare capaciteit bij de toezichthouder niet mogelijk.

Dat schrijft minister Dijsselbloem van Financiën in een brief aan de Tweede Kamer naar aanleiding van toezeggingen van de minister tijdens het debat op 6 september over het wetsvoorstel aanvullende maatregelen accountantsorganisaties.

De komende periode wil de AFM haar onderzoekscapaciteit meer inzetten op de overige vijf oob-accountantsorganisaties (Accon avm, BDO, Baker Tilly Berk, Mazars en Grant Thorton) en "beïnvloeding daar intensiveren". Dit omdat de kwaliteit van deze kantoren al enige jaren niet is onderzocht en "uit het onderzoek naar de implementatie en borging van de verbetermaatregelen van juni 2017 blijkt dat deze accountantsorganisaties ver achterblijven op de verwachtingen". De AFM start eind dit jaar met deze meting.

In 2018 zal de toezichthouder ook de voortgang van de implementatie en borging van de verbetermaatregelen uit het rapport 'In het publiek belang' bij alle negen oob-accountantsorganisaties meten. Het is de bedoeling dat de AFM in de eerste helft van 2019 over de uitkomsten daarvan rapporteert, samen met de resultaten van het kwaliteitsonderzoek bij de overige oob-accountantsorganisaties. Daarna zal de AFM starten met het onderzoek naar de controlekwaliteit bij de grote kantoren. Gelijktijdig regulier onderzoek naar de kwaliteit bij de big four en de overig oob-kantoren is vanwege de beschikbare capaciteit en middelen niet mogelijk, aldus de minister.

"De AFM zal druk houden op de accountantsorganisaties om te voldoen aan de normen ter borging van de kwaliteit van wettelijke controles en om de verandering voortvarender door te voeren. Hiervoor zal de AFM passende interventies inzetten die per oob-accountantsorganisatie kunnen verschillen."

Motie accountantswissel bij fouten

Daarnaast gaat Dijsselbloem in op een tijdens het debat ingediende motie van de Kamerleden Bart Snels (GroenLinks), Renske Leijten (SP) en Henk Nijboer (PvdA). Zij willen dat bij falende controles de extern accountant vervangen wordt door een collega van hetzelfde kantoor, of bij ernstige fouten het kantoor de opdracht zelfs kwijtraakt. Zij vragen de regering samen met de AFM onderzoek te doen naar de effectiviteit van zo'n maatregel.

Dijsselbloem ziet "de ratio achter het voorstel, want fouten moeten consequenties hebben". Toch ziet de minister onvoldoende aanleiding verder onderzoek te doen. Zo bestaan er al een aantal instrumenten die in het voorstel voorzien, zoals de bevoegdheid van de AFM om in ernstige gevallen de oob-accountantsorganisatie 'te ontslaan' van een controleopdracht en het tuchtrecht voor individuele accountants, waarbij ook een (tijdelijke) doorhaling kan worden opgelegd. Bovendien moet bij oob-controles sowieso na vijf aaneengesloten boekjaren de extern accountant worden gewisseld.

Daarnaast wijst de minister op de maatregelen uit het verbeterplan van de sector, zoals het verlies van aanspraak van de accountant op winstrecht bij verwijtbaar handelen dat geleid heeft tot het afgeven van een verkeerde controleverklaring waaruit maatschappelijke schade is ontstaan.

De toegevoegde waarde van het voorstel is daarom beperkt, aldus Dijsselbloem. Maar hij betwijfelt ook de effectiviteit ervan. Zo kunnen fouten "ook hun oorsprong vinden in zaken die niet primair in de sfeer van de individuele accountant liggen, maar bijvoorbeeld te wijten zijn aan gebreken in het stelsel van kwaliteitsbeheersing van de accountantsorganisatie. In dat geval zullen andere maatregelen nodig zijn om de kwaliteit van de controle te verbeteren, dan het rouleren van de verantwoordelijke externe accountant."

"Een meer praktisch bezwaar van de voorgestelde maatregel is dat de AFM maar een beperkt aantal controles onderzoekt en er dus maar weinig gevallen zullen zijn waarin de maatregel überhaupt kan worden ingezet. Bovendien is de effectiviteit van de maatregel twijfelachtig, omdat er veelal een groot tijdsverloop zal zitten tussen het boekjaar waarop de bevindingen betrekking hebben en het juridisch vaststaan van de tekortkoming. Dit kan een paar jaren duren. De urgentie om de eindverantwoordelijke externe accountant in het controleteam te vervangen is daarmee al verdwenen, dan wel de externe accountant is al gerouleerd."

Al met al zien zowel Dijsselbloem als de AFM onvoldoende aanleiding om verder onderzoek te doen naar het voorstel. "Er is een breed pakket van maatregelen, zowel maatregelen van de sector zelf, Europese regels, als de maatregelen in het wetsvoorstel aanvullende maatregelen accountantsorganisaties, dat moet leiden tot een duurzame verbetering van de kwaliteit van controles. Dit pakket verdient de kans om zich te bewijzen, voordat nieuwe aanvullende maatregelen worden overwogen."

Alternatieve verdienmodellen

Volgens de minister is wel duidelijk "dat de sector er niet is" met de implementatie van de maatregelen uit het rapport 'In het publiek belang'. "De sector zal zelf de lat hoger moeten leggen en nadere stappen moeten zetten, daaronder valt ook een analyse van alternatieve verdienmodellen. In het plenaire debat heb ik toegezegd dat mijn ministerie daarnaast zelf een analyse uit zal voeren naar alternatieve verdienmodellen, waaronder het afscheiden van de accountancytak van de fiscale en adviestak conform de motie Nijboer en voor publieke instellingen controle van overheidswege zoals toegezegd in het debat aan het lid Leijten (SP). Daarbij zal in ieder geval gekeken worden naar voor- en nadelen van verschillende modellen, juridische aspecten en de Europese context. Op deze toezegging komt mijn opvolger op een later moment terug."