Opinie 16 september 2009

Aanpak bonusprobleem: maak van topmanagers ondernemers

De G20 wil bonussen aan bankiers aan banden leggen. Minister van Financiën Wouter Bos wil hier van harte aan meewerken en ook de Nederlandse Vereniging van Banken heeft een voorstel uitgewerkt. Zo moet het onder meer mogelijk worden gemaakt om een onterecht uitgekeerde bonus terug te vorderen.

Op basis van ervaringen uit het verleden kunnen we nu al zeggen dat het effect van de maatregelen gering zal zijn. Men kan beter proberen van de topmanagers ondernemers te maken.

Terughalen 'onterechte bonus' onhaalbaar

Ook het voorstel van de Nederlandse Vereniging van Banken dat toestaat om achteraf gezien onterecht uitgekeerde bonussen terug te halen, is waarschijnlijk onhaalbaar.

Op het moment van betaling is de uitkering rechtmatig. Hoe kunnen we dan achteraf vaststellen dat deze uitkering onrechtmatig was? Is dat omdat de economie tegenzit en er meer op leningen moet worden afgeschreven dan voorzien? Zo'n voorziening is vastgesteld op basis van een verwachte uitkomst en niet op basis van het worst case scenario.

Bovendien zal de bestuurder betogen dat de voorziening ook werd bevestigd door de accountant en gesanctioneerd als deugdelijk door de toezichthouder. Alleen als kan worden aangetoond dat genoemde instanties bewust om de tuin werden geleid, is er sprake van een grond tot terugvordering. Mocht het zover komen, dan is er sprake van een strafbaar feit op grond waarvan de bestuurder strafrechtelijk moet worden vervolgd.

Meetprobleem niet-financiële prestaties

In de code van de Nederlandse Vereniging van Banken wordt ook vastgelegd dat managers bonussen kunnen ontvangen op basis van prestaties gemeten in niet-financiële grootheden. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat zware verliezen worden geleden terwijl de klanttevredenheid toeneemt. Op basis van laatstgenoemde prestatie zou dan toch een bonus kunnen worden uitgekeerd.

Natuurlijk kun je een bestuurder afrekenen op klanttevredenheid. Maar hoe werkt dat in de praktijk? Vóór de kredietcrisis werden schippers elk halfjaar gebeld met de vraag of het geen tijd werd een nieuw schip te laten bouwen à zes miljoen euro. Schipper blij met zijn nieuwe schip, de bank met zijn inkomsten, iedereen blij en tevreden.

Maar op dit moment zitten grote groepen schippers met een bijna honderdprocentlening vreselijk in de problemen omdat zij een te lage cash flow genereren om aflossing en rente te betalen. Thans zijn zij ontevreden over hun bank. Betaalt de banktopman de bonus gebaseerd op klanttevredenheid uit het verleden nu terug? Dat kan toch niet de bedoeling zijn?

Verschuiving van variabel naar vast

Ten slotte mag volgens de code de variabele beloning niet hoger zijn dan het vaste salaris. Het effect zal dus zijn dat het vaste bestanddeel van de beloning toeneemt. Dat is een eenvoudige overgang, omdat bestanddelen die nu als variabel worden verantwoord, de facto al vast zijn.

Kunnen we dan niets doen? Jawel. We zouden serieus moeten overwegen om bankbestuurders te verplichten voor de lange termijn aandelen in hun bank te nemen. Bij aanstelling moet de manager bij contract laten vastleggen dat hij de aandelen ook na zijn uitdiensttreding aanhoudt en dat hij geen optie mag afsluiten tegen eventuele koersdalingen van het aandeel.

Uiteraard moet zijn/haar welvaart serieus in het geding zijn bij koersstijgingen en koersdalingen. Minister Bos zou kunnen overwegen het bestuurders te verplichten aandelen in de door hen bestuurde bedrijf te nemen. Zonder aandelen geen topbaan!

Deze opiniebijdrage is een ingekorte en bewerkte versie van het artikel, 'Verplicht bankbestuurder tot nemen lange termijn belang in eigen bank', verschenen op MeJudice.nl, 10 september 2009.