Limperg, irritante man
Het accountantsberoep is inmiddels ruimschoots meer dan honderd jaar oud. Dat betekent dat het aantal mensen dat zich de beginperiode nog kan herinneren niet erg groot meer kan zijn.
Zelfs de mensen die uit tweede hand enig benul hebben van de geschiedenis van dit prachtberoep beginnen zeldzaam te worden. Ik ken persoonlijk slechts één accountant waarvan ik honderd procent zeker weet dat ze in ieder geval de periode Limperg tot in detail kent, en dat is Brenda Westra.
Is het belangrijk om iets te weten over Limperg?
Eigenlijk wel ja. Wie het oude NIVRA-gebouw binnen liep kon niet bepaald om de man heen. Zijn hoofd was vrij prominent aanwezig. Wie op de site van het NBA zoekt naar 'Limperg' vindt geen enkele verwijzing, maar als ik me niet sterk vergis is er toch minstens een vergaderzaal naar hem genoemd. Wie het werk van Gerard Reve kent weet dat dat de geschiedenis van iedere auteur is: eerst wordt je gelezen, vervolgens lezen alleen studenten je nog omdat het moet, en ten slotte vernoemen ze een straat of een zaaltje naar je en ben je vergeten.
Hoe onbekend Limperg inmiddels ook is, bij veel accountants gaat er toch nog wel ergens een lampje branden. Was hij niet de man van de vervangingswaardetheorie? Of die van de vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer? Of de grondlegger van Ernst & Young? Hoe dan ook, hij was wel Heel Erg Belangrijk.
Ja, hij was zeker heel erg belangrijk en het is volmaakt terecht dat zijn naam nog in ere wordt gehouden door het NIVRA. Hij is de aartsvader van het Nederlandse accountantsberoep, en hij wordt tot in de grootste economie van onze planeet met ere genoemd.
Hij was ook een bijzonder irritante man voor zijn vakbroeders. Zo irritant dat hij na gedonder met zijn uitgever uit de redactie van het prachtblad 'Accountancy' stapte (kent u het nog?) en het blad MAB begon. En dat kent u zeker nog.
Maar het ging nog wat verder. Hij was zo irritant dat het NIvA, voorloper van het NIVRA, hem in 1907 royeerde. Inderdaad, dezelfde club die nu zijn hoofd zo prominent in beeld heeft en hem graag tot ‘de onzen' rekent, schopte hem in 1907 uit de club omdat hij te kritisch was. Het NIV(R)A kon erg slecht tegen kritiek uit eigen kring in die tijd.
Limperg richtte prompt een eigen accountantsvereniging op, en deed dat op de manier waarop hij vond dat een beroepsorganisatie moest worden ingericht. Met zeer veel aandacht voor de maatschappelijke betekenis van de accountantsverklaring, met tuchtrecht, met zware toelatingseisen. Herkent u dat? Alle elementen die het NIVRA de dominante positie, de onaantastbaar geachte kwaliteit, de maatschappelijke status hebben bezorgd, werden niet dankzij, maar ondanks het NIV(R)A ingevoerd door de man die vanwege zijn kritiek uit de vereniging was geschopt.
In 1919 werd het conflict bijgelegd, Limperg en de zijnen keerden terug binnen het NIV(R)A en namen hun uitstekende ideeën mee. De irritante criticaster had gelijk gekregen. Zijn kritiek werd de basis van het succes van het accountantsberoep.
Weinig heeft in de geschiedenis van dit beroep zoveel goeds gedaan als de kritiek uit eigen kring van de heer Limperg. Weinig heeft het beroep zoveel maatschappelijk krediet en status gegeven als de kritiek uit eigen kring van de heer Limperg. En weinig is potentieel zo desastreus geweest voor het NIV(R)A als het royement van de heer Limperg door een NIV(R)A-bestuur dat angst had voor kritiek uit eigen kring.
Het is een bikkelharde les geweest voor het NIV(R)A, een les die een eeuw later nog doordreunt. Want natuurlijk zullen mensen de oproep van de huidige voorzitter om niet voortdurend kritiek in eigen kring te geven vooral herkennen als een angst voor kritiek, maar de werkelijkheid is anders.
U zult hard moeten zoeken in Nederland, of in de wereld, om een beroepsgroep te vinden die zo goed haar eigen kritiek organiseert als het NIV(R)A. Sorry voor de NOvAA-kant van de fusie, maar dit is echt van het NIV(R)A: het altijd weer zoeken naar mogelijkheden om de kritiek de ruimte te geven.
Logisch dat een voorzitter een enkele keer wel eens verzucht "mag het een onsje minder zijn?". Maar tegelijkertijd vergt het uiterst dappere bestuurders om die kritiek te waarderen, te koesteren, ruimte te geven.
Dat verdient hulde. En dankbaarheid aan de nagedachtenis van Th. Limperg jr, die deze les geleerd heeft aan ieder bestuur van het NIV(R)A: koester uw criticasters, of betaal zware maatschappelijke tol.
Arnout van Kempen