Opinie 06 mei 2014

Accountantslobby probeert het weer

De geschiedenis leert dat het accountantsberoep ageert als er stevige ingrepen aangaande de beroepsgroep worden voorgesteld. Dan komt er een lobby op gang en worden de media bespeeld.

Zo ook nu weer, nadat AFM-toezichthouder Gerben Everts tegen een aantal heilige huisjes heeft aangeschopt en Tweede-Kamerlid Henk Nijboer een knuppel in het accountantshok gooide. Dat deden zij na een nieuwe reeks aan incidenten die accountants(organisaties) in een negatief daglicht stelden.

Vanuit de beroepsorganisatie reageerde afgelopen maandag voorzitter Huub Wieleman, in het FD en op deze site. De NBA trapt op de rem en heft het vingertje naar de politiek: kom niet met het stapelen van wetgeving, maar gebruik de bestaande handhavingsinstrumenten en laat de toezichthouder individuele kantoorrapportages op naam openbaar maken.

Daarbij wijst de NBA op recent ingevoerde wet- en regelgeving zoals de verplichte kantoorroulatie, een striktere scheiding tussen controle- en adviesopdrachten en de Code Accountantsorganisaties.

Het is opvallend dat de NBA in het licht van nieuwe ingrepen nu juist wijst op politieke maatregelen waartegen eerder juist door hen - onder meer via een bijna effectieve lobby bij Actal en onder Tweede-Kamerleden - werd geageerd.

De Code Accountantsorganisaties was weliswaar een stapje vooruit, maar heeft het afgelopen jaar nog niet tot zichtbare ingrepen geleid. En gegeven de vaak volstrekt ongeloofwaardige bemensing van de commissies die uit deze code voort is gevloeid verwacht ik daar op korte termijn ook weinig van.

Nog opvallender is dat de NBA noch de (meeste) accountantsorganisaties de kracht hebben om écht inhoudelijk te reageren op de kritiek die aan de veranderingsvoorstellen ten grondslag ligt. De probleemanalyse van zowel Everts als Nijboer is eenduidig: de interne controlemechanismen binnen accountantsorganisaties schieten overduidelijk nog tekort. Een probleem dat niet verholpen zal worden door kantoorroulatie en een strikte scheiding tussen controle en advies, maatregelen waar de NBA zich plots wel achter schaart.

Kamerlid Nijboer stelt ook de fundamentele kwestie van de partnerstructuur en het verdienmodel van accountantsorganisaties ter discussie. Maar niet alleen hij doet dat. Ook binnen de accountantsberoepsgroep is het gemor daarover te horen. Zo stellen velen dat het probleem is dat de accountant een commerciële dienst verricht en daarbij wordt betaald door de cliënt (de onderneming) en niet door de degene voor wie de dienst is bedoeld: het maatschappelijk verkeer. Kritiek van binnenuit was er recent ook van onder meer Hans Dijkstra, Jules Muis, Rik Blijham, Jan-Willem Wits, ondergetekende en voormalig NBA-bestuurder Leon van den Nieuwenhuijzen.

Het is ronduit jammer dat de beroepsorganisatie inhoudelijk de discussie niet aangaat maar wel publiekelijk op de rem trapt. Met discutabele argumenten. Zo stelt NBA-voorzitter Huub Wieleman dat de 'perverse prikkels inmiddels uit de weg zijn geruimd'. Onzin. Wie zijn ogen openhoudt en zijn oor te luisteren legt binnen de kantoren, weet beter.

Ook zijn stelling dat de laatste tijd geopenbaarde incidenten stammen uit de tijd vóór de politieke maatregelen is onhoudbaar: de manier waarop accountantsorganisaties met de afwikkeling van incidenten omgaan zegt juist heel veel over de huidige cultuur binnen accountantsorganisaties. Illustratief is de onbetamelijke wijze waarop begin 2013 is omgegaan met de overgangsregeling inzake de striktere scheiding tussen controle- en adviesdiensten: in het zicht van een verbod werden nog gauw discutabele contracten afgesloten.

Het is vooral zo jammer omdat accountants een maatschappelijk relevant - en wettelijk beschermd! - beroep uitoefenen. Het is jammer omdat er binnen de branche zoveel goedwillende mensen werkzaam zijn. Het is ook jammer omdat een weinig aanlokkelijk perspectief aan nieuwe generaties accountants worden geboden. Het is jammer omdat er veel energie gaat zitten in discussies die (te) vaak een herhaling van zetten blijken. En waarvan al bij voorbaat valt te zeggen dat het - net als de langdurige strijd tegen eerdere maatregelen - achterhoedegevechten zijn. Gevechten waarmee de sector zichzelf steeds verder marginaliseert en soms volstrekt ongeloofwaardig maakt.

Tweede-Kamerleden zullen op 14 mei tijdens een Algemeen Overleg over de accountancysector met minister Jeroen Dijsselbloem van gedachten wisselen. Het is te hopen dat politici zich niet door de accountantslobby vooraf en met oneigenlijke argumenten in de luren laten leggen. Blijkens diverse AFM-rapporten is de probleemanalyse van Everts en Nijboer immers volstrekt valide. Evenals verdere ingrepen ten aanzien van de sector.