Opinie 15 april 2015

Accountants in opleiding: 'geen woorden maar daden'

In het debat over de toekomst van het accountantsberoep valt op dat de stem van accountants in opleiding weinig wordt gehoord. Dat is ook niet zo vreemd.

De werkdruk is enorm toegenomen en de study-work-life balans staat niet toe om ook nog actief deel te nemen aan het maatschappelijke debat. Op Nyenrode hebben we afgelopen winter tijdens een college met ruim 100 studenten aandacht besteed aan de rol van de accountant als speler in het grotere 'Corporate Governance Universum'. Met behulp van interactieve stem- en brainstormtechnieken zijn alle studenten ook aan het 'woord' geweest. Enkele belangrijke bevindingen.

Hoewel aan de kwaliteit van accountantscontrole maatschappelijk stevig wordt getwijfeld en toezichthouder AFM voortdurend negatieve oordelen heeft geveld over accountantscontroles, zijn accountants in opleiding nog steeds positief over de geleverde kwaliteit, zo blijkt uit de reacties op onderstaande stelling:

	Eens	Oneens
De controle van jaarrekeningen door de vier grote accountantskantoren in Nederland is ver beneden de maat.	15%	85%

Aan de studenten zijn 10 'geboden' voor accountants voorgelegd met de vraag er één te kiezen als de oplossing om het tij te keren. Met kop en schouders (41%) geven de studenten aan dat accountants geen oordeel moeten geven over iets waar ze geen verstand van hebben. Over het aanbieden van allerlei nieuwe vormen van (assurance-)dienstverlening zijn ze kritisch. Van de accountants in opleiding koos een nipte minderheid (46%) voor één van de vijf beloninggerelateerde 'geboden' (2, 3, 4, 5, 9).

	Frequentie
1. Geef geen oordeel over iets waar je geen verstand van hebt.	41%
2. Weet waarom gij op aarde zijt.	12%
3. Geld is niet alles.	11%
4. De klant is voor jou geen koning.	11%
5. Wiens brood men eet, wiens woord men spreekt, geldt niet voor jou.	11%
6. Luister naar je onderbuik.	7%
7. Als iets te mooi is om waar te zijn, is het waarschijnlijk niet waar.	4%
8. Beschouw een management letter ook echt als brief aan het management.	2%
9. Beter 1 goede billable accountant bij de klant ... dan 10 slechte.	1%
10. De AFM en de PCAOB staan echt 'on the same side'.	0%

Uit de discussie over de door het beroep te nemen maatregelen blijkt dat accountants in opleiding niet onder de indruk zijn van de mooie woorden vanuit de beroepsgroep. In plaats van de 53 aanbevelingen uit het rapport 'In het Publiek Belang' zien zij liever daden. Opvallend is dat een grote meerderheid aan het einde van het miniseminar weinig vertrouwen bleek te hebben in het beoogde effect van de maatregelen, zo blijkt uit de antwoorden op onderstaande vraag:

	Ja	Nee
Denkt u dat deze (53) maatregelen het gewenste effect zullen hebben?	29%	71%

Veel studenten stellen het probleem van budgetdruk in relatie tot de controlekwaliteit aan de orde. Een inventarisatie van mogelijke onderzoeksonderwerpen voor hun afsluitende essay leverde bijvoorbeeld de volgende interessante suggesties op:

• De omvang van de klant en daarmee de hoogte van het budget, hebben invloed op het oordeel van de accountant.
• De druk van het budget doet de controlekwaliteit dalen.
• De kwaliteit van de dossiers gaat omhoog als de accountant geen rekening hoeft te houden met de elementen geld en tijd.
• Accountants kunnen niet objectief handelen, zolang zij er profijt bij hebben de klant te vriend te houden en te maken hebben met urenbudgetten.
• De accountant zit in een spagaat tussen het voldoen aan de hoge eisen van de AFM en de budgetten die onder druk staan en worden betaald door de klant.
• Een controle die niet naar behoren wordt uitgevoerd wegens budgetdruk had niet geaccepteerd mogen worden.

Wij concluderen dat accountants in opleiding nog steeds positief zijn gestemd, maar signaleren wel een risico bij het realiseren van een gedrags- en cultuurverandering. Een cultuur overkomt je niet, maar is de resultante van bewuste en onbewuste acties in het verleden van een organisatie of beroepsgroep.

Alhoewel de accountants in opleiding zelf de kwaliteit van de accountantscontrole niet ver onder de maat vinden, zien zij wel degelijk een stevige uitdaging voor het accountantsberoep voor de toekomst. Meer aandacht voor kwaliteit en houding, zoals het ooit was bedoeld voor de 'vertrouwensman/vrouw van het maatschappelijk verkeer', en minder gericht op bedrijfseconomische motivatoren.

De ingezette veranderingen krijgen niet zomaar het vertrouwen van de studenten. Dat is toch een belangrijk signaal dat adequate opvolging vereist. Stel dat ze gelijk hebben en dat het accountantsberoep nu niet aan het doen is wat het zou moeten doen?

Laten wij aankomende accountants vaker en meer gestructureerd betrekken in de discussie, zodat de toekomst van het beroep wordt geborgd.