Opinie 21 november 2016

Het einde der tijden…

Accountants, er komt een zwarte zwaan onze kant op. En niet zo’n kleine ook. De daling is al ingezet.

Wat zijn de tekenen? Snelle technologische vooruitgang. Een in de basis nooit echt veranderd kernproduct van de accountant. Langlopende discussies binnen de beroepsgroep over wat wel en niet mag zonder fundamentele veranderingen. Zelfregulering die niet werkt en verwachtingen van regelgevers waar nauwelijks praktisch aan kan worden voldaan. En niet te vergeten: verschillende incidenten binnen accountantskantoren in de afgelopen jaren. Al met al vind ik dat we er als beroepsgroep niet heel lekker voorstaan.

Ik vraag me af of er op termijn überhaupt nog behoefte bestaat aan assurance zoals we dat nu kennen, gezien de bij-effecten van bijvoorbeeld onafhankelijkheidsissues en de steeds complexer wordende jaarrekening. Dat is makkelijk scoren met dit soort generalistische opmerkingen, zult u denken... Alleen heb ik mij tot doel gesteld om accountancy te benaderen vanuit de behoefte van een gebruiker. Dan stel ik vast dat de wereld in een snelkookpan zit en de accountant en zijn product daarin mee moeten.

De accountant als afspiegeling van een jaren vijftig modelburger gaat hem niet meer worden vrees ik. Evenals het standaardproduct, de controleverklaring (in de volksmond 'accountantsverklaring') bij de jaarrekening. Wat zegt die nou eigenlijk? Nou, beste gebruiker: "Wat er staat is dat u er op kunt vertrouwen (maar niet volledig) dat de balans er een tijdje geleden op een hele specifieke manier uitzag met inachtname van een heleboel principes en keuzes die heel moeilijk te begrijpen zijn." Hoe moet die balans nou voldoen aan de informatiebehoefte van alle stakeholders? Dat is ook een bijna onmogelijke klus voor een accountant.

Is het te laat? Zijn er nog mogelijkheden? Laten we de technologische mogelijkheden eens echt gaan gebruiken. Artificial intelligence komt hard onze kant op, veel grote bedrijven experimenteren er al mee. Wist u dat Watson acht miljoen pagina's (zeg veertigduizend boeken) leest… per seconde! Oncologen gebruiken het bij het opstellen van patiëntbehandelingen, waarbij nauwkeurig de success rate per optie kan worden bepaald. Als het bij de behandeling van levensbedreigende ziektes wordt gebruikt, dan moet het toch ook mogelijk zijn om beweringen in de jaarrekening geautomatiseerd te laten toetsen, met zoveel beschikbare data als referentie. Misschien dat het zelfs mogelijk wordt om beweringen gebruikerspecifiek te laten toetsen.  

Hoe ik dat voor me zie? Stel u een toekomst voor waarin een onderneming nog steeds financiële verantwoording aflegt (naast allerlei andere vormen van verantwoording die voor stakeholders ook van belang zijn), alleen dan zonder assurance. Als ik als gebruiker assurance wil op een post of het werkkapitaal of de hele balans, dan koop ik deze bij de assurance-provider naar keuze. Naast de jaarrekening heb ik straks op de website verschillende knoppen die mij zekerheid kunnen leveren op dat stuk waar ik behoefte aan heb voor mijn specifieke doel. Dat kan dus ook van invloed zijn op de waardering van posten, bijvoorbeeld in geval van stille reserves. Om het nog mooier te maken:

• Op deze manier los je meteen het probleem op dat je als accountant niet op alle vlakken de technische kennis hebt of juist hele specialistische kennis kunt toepassen.
• Op deze manier kun je de mate van assurance ook sturen. Niet iedereen heeft altijd een hoge mate van zekerheid nodig. Door middel van technologie wordt dit beter stuurbaar. Wilt u zeventig procent of 99,9 procent? U zegt het maar. Uiteraard is 99,9 procent duurder.
• Het independence issue lost zichzelf op. Er zijn straks meerdere aanbieders van assurance bij dezelfde verantwoording. Sterker nog, er is straks zoveel werk dat adviesdiensten echt niet meer nodig zijn voor een levensvatbaar businessmodel. Uw cliënt is dus niet meer de onderneming, maar de gebruikers. Die betalen per keer dat ze aanklikken.

Je kunt natuurlijk vasthouden aan het bestaande model, maar dan vormen Google, IBM, Microsoft en Apple straks de nieuwe big four en staan uw assistenten daar met hun dossierkoffers en dure opleiding. Omarm het einde der tijden en laat het vooral een nieuw begin zijn.