Opinie 06 juni 2018

Accountantsorganisaties in 2028

Het is 2028. Accountantsorganisaties hebben de oproep van de Monitoring Commissie Accountancy in 2018 ter harte genomen. Direct na het verschijnen van het rapport hebben ze de koppen bij elkaar gestoken en geconcludeerd dat ze nu daadwerkelijk moeten doorpakken.

Met behulp van derden is een visie ontwikkeld op de accountantsorganisatie nieuwe stijl en is een tijdpad afgesproken met de AFM en de politiek. Nieuwe leiders zijn opgestaan en hebben de kar getrokken. Dat was niet gemakkelijk, veel heilige huisjes moesten omver worden geworpen, maar het resultaat mag er zijn. Accountantsorganisaties zijn klaar voor de toekomst. Hier in het kort op een rij wat er allemaal is veranderd.

Websites en marketing: waren die in het verleden eenzijdig gericht op wat de accountantsorganisatie kon betekenen voor klanten, nu staat de betekenis van de accountantscontrole voor de gebruikers van financiële en niet-financiële informatie centraal. Kantoren profileren zich als ondernemingen met een maatschappelijke doelstelling. Klanten zijn daar blij mee, want dat is ook in hun eigen belang. Hun financiers, afnemers, klanten en medewerkers vragen om meer dan alleen financiële resultaten. Het gaat om maatschappelijke impact, om duurzaamheid, om integriteit, om sociale en economische rechtvaardigheid. Accountantsorganisaties die het beste aan die vraag tegemoet komen hebben een uitstekende marktpositie en rendement. Accountantsorganisaties zijn een belangrijke speler in de transitie die de maatschappij als geheel doormaakt.

De controle-aanpak: die is uiteraard digitaal. Data van de klant en van derden worden ingelezen en daarop worden alle mogelijke analyses gedraaid. Het gaat om het leggen van verbanden die de betrouwbaarheid van de data bevestigen en om het vinden van uitzonderingen en bijzondere patronen, die kunnen wijzen op fouten of fraude. Het opsporen van fraude is niet een bijzaak, maar een integraal onderdeel van deze aanpak. Om de data goed te kunnen interpreteren is diepgaande kennis van de te controleren organisatie nodig. Accountantsorganisaties zijn meester in het doorgronden en vervolgens visualiseren van de wijze waarop de data in de te controleren verantwoording tot stand komen, op basis van achterliggende processen en activiteiten.

Transparantie en kwaliteit: de sector heeft voor standaard verantwoordingen met klanten en gebruikers afgesproken welke analyses op de data worden toegepast. Dit zijn standaardanalyses per type verantwoording, type organisatie, branche en dergelijke. De analyses worden voortdurend verbeterd vanuit de praktijk en openbaar gemaakt. Klantspecifieke analyses zijn alleen in uitzonderlijke gevallen toegestaan en dan alleen na goedkeuring door het centraal orgaan dat de analyses beheert. Kantoren concurreren met elkaar op de kwaliteit van de interpretatie van de analyses. Wie is het beste in staat om fouten en afwijkingen te vinden? Ze zijn er op gebrand om de jaarlijkse Analyse Battle te winnen. Een game waarbij teams van verschillende kantoren de strijd aangaan, om zo snel mogelijk alle fouten en fraudes te vinden in een real life casus. 

Organisatie van de kantoren: het hiërarchische model is verlaten. In een snel veranderende en complexe wereld, waar nieuwe en hoge eisen worden gesteld aan het product van de accountant, is het ondenkbaar dat alle daarvoor benodigde kennis en vaardigheden samenkomen in één persoon. Opdrachten worden nu uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de organisatie, door gespecialiseerde afdelingen die samenwerken in multidisciplinaire teams. De afdeling Relatiebeheer is verantwoordelijk voor de procesmatige goede uitvoering van de opdracht, het afgeven van de verklaringen namens de organisatie en de communicatie met de klant. 'Data' verkrijgt de data en draait de analyses. Het in kaart brengen van de organisatiekennis is het domein van een aparte afdeling 'Organisatiekennis'. De speurders, diegenen die op basis van de vastgelegde organisatiekennis de data analyseren en interpreteren, zitten bij de afdeling Analyse. Samen leveren ze een product dat aan de hoogste standaarden voldoet. De kantoren gezamenlijk hebben een denktank waarin voor nieuwe soorten van verantwoordingen analyses worden bedacht en uitgewerkt, die vervolgens het standaardisatieproces in gaan. Deze denktank bereidt kantoren ook voor op de volgende digitaliseringsslagen, zoals het grootschalig gebruik van blockchain door klanten.

En tot slot de medewerkers: zij zijn nog steeds het kapitaal van de accountantsorganisaties. Maar het zijn niet alleen maar accountants of medewerkers die dat willen worden. Specialistische afdelingen vragen om specialistische kennis. Accountantsorganisaties worden nu bevolkt door bedrijfskundigen, organisatiepsychologen, IT'ers, communicatiespecialisten etc.; of accountants met een specialisatie in één van deze richtingen. In dit systeem is voor up-or-out geen plaats. De organisaties worden bestuurd en geleid door personen die daarvoor de capaciteiten hebben; bovendien is het aantal van deze functies beperkt. Ook was er geen reden meer om leiding en financiering aan elkaar te koppelen, aan de traditionele partnerrol is daarmee definitief een einde gekomen.

Conclusie: de accountantsorganisatie in 2028 lijkt niet meer op de accountantsorganisatie van 2018. Sommige mensen vinden dat nog steeds jammer. Dat geldt zeker voor diegene die hun functie hebben zien veranderen, die een ander carrièreperspectief hebben gekregen of waarvoor geen passende plaats meer was in de nieuwe organisatie. Maar iedereen in de sector is het er over eens: de transitie heeft op zorgvuldige wijze plaatsgevonden. Door de introductie van diverse overgangsregelingen is het gelukt om op gepaste wijze met ieders financiële en andere belangen rekening te houden. En daar mag de sector trots op zijn!