Luc Quadackers

De rode draad van het (bloedhete) FAR-congres was, zoals de titel Auditors and their judgments al suggereert: de professionele oordeelsvorming van de accountant. Hierbij kwam onder andere de rol van technologie vaak aan de orde. 'Gaat kunstmatige intelligentie de accountant vervangen?' was natuurlijk de onderliggende hoofdkwestie, al werd in dit verband vooral ingegaan op de vraag in hoeverre technologie de accountant kan helpen bij de accountantscontrole.

De afdronk was dat het zo'n vaart nog niet loopt. Oordeelsvorming zal essentieel blijven, al zullen routinematige handelingen steeds meer door technologie worden overgenomen en is technologie ook beter dan mensen in staat om trends en inconsistenties te ontdekken. Een opmerking van Therese Grohnert (Maastricht University) raakt waarschijnlijk de kern der zaak: "Als we controlekwaliteit niet eens goed kunnen definiëren, hoe kunnen we een computer dan instrueren om ernaar te zoeken?"

Thema

Er waren ongeveer 150 congresdeelnemers, een recordaantal. Praktijk en wetenschap maakten beide ongeveer veertig procent uit van het gezelschap. De overige aanwezigen waren toezichthouders en andere belanghebbenden. Kortom, een diverse samenstelling, die van harte werd toegejuicht. Henriëtte Prast (FAR-chair) en Jan Bouwens (academic board member) openden het congres. Prast legde een duidelijke link tussen actuele problemen die spelen in de praktijk (onder andere fraudeproblematiek en het tekort aan accountants) en het onderzoek dat via FAR wordt verricht.

Bouwens onderbouwde de keuze voor het congresthema en sprak over ontwikkelingen op het gebied van controlebewijs waarmee de accountant steeds meer te maken krijgt: "One could ask what is evidence in an era of deep fake, alternative facts, machine learning code that translates into discriminatory artificial intelligence or even exacerbates alternative facts. Can auditors trust that type of data? Where is this judgment going?"

Philip Wallage (Vrije Universiteit Amsterdam en Universiteit van Amsterdam) praatte als congresvoorzitter de sessies soepel aan elkaar. Tijdens zijn introductie gaf hij aan dat altijd wel een afstand zal blijven bestaan tussen wetenschap en praktijk op het gebied van de accountantscontrole. Maar hij stelde dat deze afstand kan worden verkleind door communicatie, discussie en wederzijds begrip, zoals vervolgens ruimschoots ten uitvoer werd gebracht tijdens het congres.

Krenten uit de pap

Uiteraard bent u van harte uitgenodigd om het verslag in het geheel tot u te nemen, maar hierbij enkele krenten uit de congres-pap:

• Door het overnemen van routinematige werkzaamheden krijgt de accountant meer tijd om zich te wijden aan complexe taken, waarbij technologie ook weer een belangrijke rol kan vervullen. Belangrijke vragen voor onderzoek blijven in hoeverre accountants in staat zijn om de door technologie opgeleverde informatie (bijvoorbeeld afwijkingen) adequaat te benutten. Want uiteindelijk is het voorlopig nog de accountant zelf, die iets moet doen met de uitkomsten van de technologie. (Uit keynote speech Kathryn Kadous.)
• Als accountants zich veilig voelen binnen hun team, zullen alle teamleden ongeveer gelijk bijdragen aan het aandragen van relevante items voor het oplossen van een probleem. In een 'laag-veilige' situatie zullen de accountants op het laagste functieniveau slechts de helft van de benodigde relevante items aandragen. (Uit presentatie Petra Tijmstra en Therese Grohnert.)
• De sociale status van een interne expert hangt positief samen met de door de accountant gepercipieerde competentie en invloed van die expert. Wanneer accountants een expertschatting ontvangen die contrasteert met de schatting van de cliënt, dan zal een accountant die expertschatting eerder gebruiken om de cliënt tegen te spreken als de expert een hoge status heeft. (Uit presentatie Justin Leiby.)
• De adoptie van innovatieve technologie wordt door partners nog vaak als een risico gezien. Partners begrijpen vaak niet goed hoe technologie kan bijdragen. Zij hebben het immers zelf vroeger niet geleerd. Ook cliënten begrijpen het vaak onvoldoende. Het gevolg is dat men vaak doet wat het jaar daarvoor ook is gedaan. (Uit paneldiscussie over innovatie en oordeelsvorming.)
• Er bestaat een tegenstrijdigheid tussen enerzijds educatie, creativiteit en enthousiasme van accountants in spé en anderzijds de checklist-gedreven geformaliseerde rigide processen waarbinnen ze moeten functioneren. Dat is slecht voor de nieuwsgierigheid, interesse en het enthousiasme van jonge accountants. (Uit paneldiscussie over innovatie en oordeelsvorming.)
• Het prikkelen van een zogenaamde ‘innovation mindset’ leidt tot een groter aantal effectieve procedures voor het vinden van fraude dan wanneer die mindset niet wordt getriggerd. Accountants handelen minder effectief op het gebied van fraude als zij ook moeten zoeken naar klantinzichten, tenzij de innovation mindset wordt geactiveerd. (Uit presentatie Sara Bibler en Anna Gold.)
• Het meten van niet-financiële zaken en het belonen op basis van die maatstaven hoeft niet per se gepaard te gaan met de gewenste uitkomst: het meten van innovatie wil nog niet zeggen dat het bedrijf ook daadwerkelijk innovatief wordt. Het verplicht volgen van regelgeving op het gebied van ESG gaat ook niet per definitie gepaard met langetermijnwaardecreatie. Toch ligt de nadruk van veel ondernemingen op compliance met de regels. Bijna alle cfo's vinden ESG zeer belangrijk, maar twee derde geeft aan dat ze niet over de informatie t beschikken die nodig is om goede beslissingen te nemen. (Uit BusySeasonTalks-sessie.)

De livestreams van het congres zijn beschikbaar via het YouTube-kanaal van de FAR.  

• Volledig verslag FAR-conferentie 19-20 juni 2023