Nieuws 20 januari 2010

Jules Muis: 'We moeten gewoon onze bek opendoen'

Accountants moeten zich niet zozeer zorgen maken over de toenemende complexe regelgeving, maar over de vraag hoe ze een maatschappelijke signaalfunctie kunnen hebben. Dat zei Jules Muis, oud-vice-president en controller van de Wereldbank en blogger op deze site, vanmorgen in de hoorzitting van de 'Tijdelijke Commissie Onderzoek Financieel Stelsel'. "De accountant heeft op dat punt nu geen enkele bijdrage geleverd."

In de beantwoording van de vragen kwamen veel ideeën en gedachten voorbij die Muis ook in zijn weblog op Accountant.nl regelmatig de revue laat passeren.

Op de openingsvraag of accountants hebben gefaald antwoordde Muis dat accountants geen signaalfunctie hebben vervuld. Accountants hadden kritischer kunnen zijn, zowel ten aanzien van systeemrisico's als bij het doorgronden van gecontroleerde instellingen. "Accountants moeten eerst leren lopen, voordat ze beginnen te rennen", aldus Muis, doelend op het met rechte rug beoordelen van de financiële verslaggeving.

Ook de rol van toezichthouders kwam uitgebreid aan de orde. Muis verwees onder meer naar de op deze site gepubliceerde brief van DNB uit 1995, waarin de toezichthouder precies uiteen zet wat de gevaren zijn van derivaten en welke beheersingsmaatregelen noodzakelijk en verplicht zijn. "Waarom heeft men met de eigen brief in de hand niet jaarlijks gekeken naar de situatie bij de financiële instellingen? Dan was men internationaal een van de eerste geweest die er op hadden gewezen dat het mis zou kunnen gaan."

Over de rol van accountants rond het inschatten en signaleren van de (systeem)risico's van derivaten: "Als banken zelf sommige van hun eigen producten niet begrepen, hoe is het dan mogelijk dat accountants ze wel begrepen?"

Op vragen van de commissie over de druk waar accountants aan blootstaan in hun rol van controleur van een cliënt antwoordde Muis met de omstandigheid "wie betaalt, bepaalt", waardoor accountants altijd onder blijvende druk zullen blijven staan. "Dat is de consequentie van de wijze waarop wij, waarop u, het beroep heeft ge-outsourced aan het private bedrijfsleven. Want accountantskantoren horen tot het bedrijfsleven."

Een oplossing om deze druk op te heffen zou kunnen zijn om accountants te nationaliseren, aldus Muis. "De beroepsgroep schrikt daarvan, maar het zou nuttig zijn daar eens een keer over droog te zwemmen. Gewoon om eens te doordenken wat een andere opzet zou kunnen betekenen voor effectief signaleren."

Accountants moeten zich volgens Muis niet verdedigen door louter te wijzen op de regels en officiële taak. "Als toezichthouders ons in een onmogelijke constellatie plaatsen, door bijvoorbeeld Greenspan na te papegaaien om de derivatenhandel niet te reguleren, waardoor sommige financiële instellingen oncontroleerbaar worden, dan moeten we daarover gewoon onze bek opendoen."

Een grotere maatschappelijke verantwoordelijkheid en signaleringsfunctie op zich nemen dan alleen de wettelijk omschreven jaarrekeningcontrole, dat was de kern van Muis' boodschap. "Als ik praktiserend accountant zou zijn of bestuursvoorzitter van een kantoor, dan zou ik me niet zozeer zorgen maken over de regelgeving die steeds complexer wordt, maar over de vraag: Wat is nog de maatschappelijke functie van de accountant als we in deze crisis geen signalen hebben gezien? Wat kunnen we dan bij een volgende crisis verwachten? Wat is dan nog de toegevoegde waarde van wat wij doen?"