Een jurist over accountants
Op 5 oktober 2007 promoveerde ex-fraudeofficier Henk de Graaff (onder meer Clickfonds-zaak) als jurist op een accountancyonderwerp: de juridische positie van forensisch accountants in Nederland.
Marcel Pheijffer
De Graaff, voormalig officier van justitie en vooral bekend van beursfraudeonderzoeken, is vice-president van de arrondissementsrechtbank Den Haag.
Ik ben zeer kritisch op het proefschrift van De Graaff. Een weblog is echter niet de juiste plaats om die kritiek uit te werken, zeker niet nu ik fundamentele kritiek heb. Zowel op de gevolgde methodologie, wetenschappelijkheid, diepgang en inhoud van het proefschrift.
Mijn kritiek op het proefschrift zal ik nog weleens elders ontvouwen. Maar laat ik u alvast een klein inkijkje geven in het food for thought dat De Graaff in zijn proefschrift aanreikt. Aan het eind van zijn studie komt de promovendus met zijn oplossing voor de problemen waarmee het accountantsberoep naar zijn mening kampt. Het gaat dan allang niet meer over de forensisch accountant - daar zou het proefschrift gegeven de titel en de vraagstelling - over moeten gaan. De promovendus trekt een (te) grote broek aan: 'In het navolgende zal ik niet alleen betogen, maar ook aantonen dat de thans voorliggende wetgeving geen afdoende antwoord vormt op de ontwikkelingen die het Nederlandse accountantsberoep de afgelopen decennia heeft doorgemaakt. Wat thans voorligt aan wetgeving kan hoogstens als een aanzet tot een adequate aanpak worden gezien.'
Wat zijn de problemen die de promovendus ziet? De volgende (pagina's 285-286):
- Het niet door accountants ontdekken van onregelmatigheden in de jaarrekening van internationaal opererende beursgenoteerde organisaties.
- Boekhoudkundige en financiële schandalen bij beursgenoteerde organisaties en de mogelijke betrokkenheid van accountants daarbij.
- Het ontstaan van een markt voor accountantsactiviteiten die niet tot het oorspronkelijk beroep behoren.
- Het ontstaan van het fenomeen forensische accountancy en het optreden van forensisch accountants.
- Het bij de beroepsorganisaties samenvallen van het toezicht op accountants en het behartigen van de belangen van de beroepsgroep.
- De door Hans Blokdijk gesignaleerde politieke onwil die zich uit in de grote invloed van de lobby van gecontroleerden op de Tweede Kamer en de hang van de politiek naar de standpunten van het NIVRA en NOvAA.
De Graaff heeft ook een aantal oplossingen in huis: een verambtelijking van de accountantscontrole en een wettelijk tariefsysteem. Zie hiervoor stelling 1 en 4 bij het proefschrift.
'Het inrichten én voeren van en [sic] financiële administratie als ook het opmaken en openbaar maken van een jaarrekening berusten op wettelijke voorschriften. Onder die omstandigheden is de controle op de juiste uitvoering van die voorschriften een taak van de overheid die niet mag worden overgelaten aan particulieren ook al beschikken zij over een in de wet voorgeschreven opleidingsniveau en zijn zij georganiseerd in een belangenorganisatie die een publiekrechtelijk rechtsorgaan is.'
'Nu aan de omvang van de uit te voeren controlewerkzaamheden een prijskaart hangt, is de vraag gerechtvaardigd of voor het uitvoeren van op grond van de wet voorgeschreven controles niet een wettelijk tariefsysteem zou moeten gelden. Gelet op het publieke belang dat aan de juistheid en de betrouwbaarheid van jaarrekening [sic] wordt gehecht, dient het controlerisico losgekoppeld te worden van de rekening voor de uit te voeren controle zeker nu de intensiteit van de controle mede afhankelijk is van subjectieve inschattingsfactoren.'
Ook zijn visie op de wetenschappelijkheid van de accountancydiscipline wil ik u niet onthouden (stelling 3 bij het proefschrift):
'Het antwoord op de vraag of het totaal van het curriculum van de theoretische accountantsopleiding kan worden verstaan als een wetenschap is negatief. Accountancy is niet als een wetenschappelijke discipline te beschouwen, alhoewel het opleidingsniveau zonder meer universitair is.'
Het is een stelling waar ik het als hoogleraar forensische accountancy en eindverantwoordelijke voor de accountantsopleiding van NIVRA-Nyenrode niet mee eens kan zijn. Maar ook daar zal ik later bij de bespreking van dit proefschrift (elders) nog op ingaan.
Bent u ondanks de kritiek die ik heb nieuwsgierig geworden naar het proefschrift? Koop het dan en lees het.
Titel: De juridische positie van forensisch accountants in Nederland
Auteur: mr. H.J. de Graaff
ISBN: 978-90-8559-150-4