Opinie 14 oktober 2009

Fusie NIVRA-NOvAA: naar een 2020-proof beroep

De afgelopen weken is mij regelmatig gevraagd wat ik vond van de voorgenomen fusie van NOvAA en NIVRA. Men had de kritische bijdrage van Marcel Pheijffer getiteld 'Geen hagelslag maar klare wijn' al gelezen, met daarop een aantal reacties van zwaargewichten in de accountancybranche.

Namens de NIVRA heeft Berry Wammes zijn visie op de fusie weergegeven in twee commentaren: 'Fusie, waarom zouden we?' en 'Zeventien vragen, één antwoord'. Maar ook tijdens de live redactievergadering op de Accountancynieuwsdag waren er vragen in de zaal over de voorgenomen fusie.

Het onderwerp leeft, dat is mij duidelijk. Als ik een accountantskantoor bezoek, komt de fusie steevast op tafel. Maar ook in de wandelgangen wordt mij regelmatig gevraagd: 'Wat vind jij er nu van?'.

Wel, laat ik maar met de deur in huis vallen: Ik denk dat de fusie een aantal nieuwe ontwikkelingen met betrekking tot het accountantsberoep in werking zet.

Ik denk ook dat een fusie onontkoombaar is. Als we het nu niet doen, dan vindt het wel op een later moment plaats, al dan niet afgedwongen door de politiek. Op sentimenten uit het verleden heb ik het ook niet zo begrepen en op veel gelegenheidsargumenten als ‘we zijn als NOvAA-accountant minder goed zichtbaar' of ‘de accountant in business heeft te veel macht' evenmin.

Ook de keuze van een vestigingsplaats vind ik weinig relevant. Dat soort zaken zijn all in the game, ze horen bij het proces. Net zo goed als een fusieproces weerstanden oproept en emoties losmaakt. Wie bereid is daaroverheen te stappen, beseft ook dat een fusie mogelijkheden opent een aantal zaken met voortvarendheid aan te pakken.

Daarbij moeten we niet de denkfout maken om al die zaken die aangepakt kunnen of moeten worden ook al te willen regelen in een fusiedocument. Het fusiedocument is geen dichtgetimmerd regeerakkoord, maar een logische laatste stap in een ontwikkeling die er toch al aan zat te komen. Het enige wat het fusiedocument dient te doen is het nieuwe bestuur daarbij ondersteunen door een professioneel bureau te mandateren het beroep '2020-proof' te maken.

Het beroep '2020-proof' maken lukt veel beter als er vanuit één beroepsorganisatie wordt gewerkt. Daarbij kan prima recht worden gedaan aan de diverse belangen die er binnen de beroepsgroep zijn.

Nu zullen er vast lezers zijn die zich afvragen wat die agenda voor 2020 dan is. Wel, laat ik een aantal onderwerpen noemen:

De opleiding. We steggelen er al jaren met elkaar over. Hoe richten we de accountantsopleiding in? Nieuwe ontwikkelingen met betrekking tot IT vragen al jaren om een structurele aanpassing van de opleiding. Die aanpassingen zijn hard nodig, willen we in de auditmarkt überhaupt recht van spreken hebben. Maar ook op het terrein van adequate ondersteuning van de mkb-ondernemer is aanpassing van het onderwijs hard nodig, en ook de toenemende aandacht voor MVO en duurzaamheid zullen om nieuwe expertise van de accountant vragen. Nu proberen we dat allemaal in één opleiding te stoppen, met als gevolg dat we studenten opleiden die uiteindelijk onvoldoende zijn toegerust voor hun taak. Dat zal dus echt anders moeten.

Soorten accountants. Waarschijnlijk zijn er lezers die gruwelen bij het idee dat er straks meer soorten accountants zijn. Maar wie een beetje de ontwikkelingen volgt zal merken dat dit onontkoombaar is. De accountant die alles weet bestaat niet. Net zo min als de medicus die alles kan. We zullen dus accountants krijgen die zich gespecialiseerd hebben in het midden- en kleinbedrijf, fusie en overname, credit rating, audit, interne controle, interne financiën etc. Die diversiteit zorgt ervoor dat het beroep kleurrijker wordt en maatschappelijk aanvaardbaar blijft.

De regelgeving. Regelgeving is geworden tot een continu proces. Dat betekent dat er veel zaken moeten worden afgestemd tussen politiek, Europa, IFAC, beleidsmakers en bestuurders. Dat vraagt om veel interactie en slagvaardigheid.

De maatschappelijke relevantie. De vraag wat de accountant toevoegt, zal opnieuw moeten worden gedefinieerd. Digitalisering zorgt ervoor dat de accountant steeds minder bij het primaire proces is betrokken. Ontwikkelingen met betrekking tot semantiek en ICT zorgen er ook voor dat de auditfunctie steeds meer een automatisch proces wordt. We zullen moeten nadenken waar we waarde kunnen toevoegen in die sterk geautomatiseerde processen. Tegelijkertijd zal er een tendens ontstaan dat de maatschappij aan de accountant vraagt om zich uit te spreken over zaken als doelmatigheid en doeltreffendheid. We zullen met elkaar naar nieuwe ankerpunten moeten zoeken als het om dit soort zaken gaat.

Beïnvloeden maatschappelijke opinie. Als het accountantsberoep in één ding is geslaagd de afgelopen vijftig jaar, dan is dat wel in het stilzwijgen rondom maatschappelijke relevante thema's. Dat zal anders moeten. De beroepsorganisatie zal zich moeten uitspreken over zaken als beloningen, falende bestuurders, diversiteitsbeleid etc. Waarom? Omdat het beroep bestaat bij de gratie van het vertrouwen van het maatschappelijke verkeer. Communicatie met datzelfde maatschappelijke verkeer en het innemen van meetbare publieke standpunten horen daarbij. Doen we dat niet, dan kan het maatschappelijk verkeer ons niet narekenen en verliezen  we uiteindelijk ons primaat.

Wie bovenstaande agenda tot zich neemt beseft dat het voortgaan van NOvAA en NIVRA als zelfstandige beroepsorganisaties de slagvaardigheid niet ten goede komt. Alleen al de continue afstemming leidt al snel tot een stroperig proces, we blijven dan te veel met onszelf bezig. Met als gevolg dat we bij belangrijke politieke en maatschappelijke ontwikkelingen het nakijken hebben.

Kortom: de fusie is een onontkoombaar proces dat best een beetje pijn zal doen. En aanleiding zal geven tot weemoed. Natuurlijk dienen de beide besturen kritische vragen te beantwoorden, daar hebben de leden recht op. Maar laten we niet de fout maken om massaal tegen te stemmen. Die nee-stem zal zich uiteindelijk als een boemerang tegen ons keren.

Besef daarbij dat het fusieproces het beste kan worden bezien vanuit het perspectief van een zandloper. Nu komen een aantal zaken en processen weliswaar erg dicht bij elkaar en lijkt het allemaal wat gekunsteld. Wie echter verder kijkt zal ook zien dat er weer een hoop ruimte ontstaat voor nieuwe inzichten.