Opinie 06 september 2009

Horizontaal Toezicht

Ik heb tijdens diverse lezingen en in geschrift meerdere malen laten blijken geen warm voorstander te zijn van het door de Belastingdienst gepropageerde Horizontaal Toezicht. Het betreft een toezichtsconcept dat is gebaseerd op vertrouwen en gelijkwaardigheid.

Deze week verzorg ik voor de VERA een cursus over Horizontaal Toezicht. Het noopte mij tot actualisering en verdieping van mijn kennis op dit gebied. Dat kan door voortschrijdend inzicht tot een positiever beeld leiden. Maar helaas: door nieuwe ontwikkelingen wordt ik steeds somberder.

Waarom? Tot voor kort was ik geen voorstander van het concept omdat de Belastingdienst onvoldoende visie en soliditeit rond het onderwerp uitstraalde. Bovendien nam ik veel scepsis waar bij medewerkers van de Belastingdienst. Daaruit trok ik de conclusie dat de Belastingdienst er nog niet aan toe was.

En het gebrek aan visie en soliditeit is mijns inziens alleen maar groter geworden. De Belastingdienst is thans bezig met het afsluiten van convenanten. Met belastingplichtigen en financieel intermediairs, zoals accountants en belastingadviseurs.

De gedachte is om met zo'n 2.000 Zeer Grote Ondernemingen en met ongeveer 11.000 Middelgrote Ondernemingen individuele convenanten af te sluiten. Voor alle andere ondernemingen wordt gepoogd deze te bereiken via convenanten die worden afgesloten met hun financieel intermediairs.

Gevolg is dat er duizenden convenanten worden afgesloten waarover stuk voor stuk moet worden onderhandeld. Met steeds andere personen aan de onderhandelingstafel en daardoor met steeds wisselende uitkomsten. Het gevolg? Welnu: een vergaarbak van convenanten met een verschillende inhoud, omvang en diepgang.

Dat stoort mij. Temeer daar rechtszekerheid vaak als doelstelling in de convenanten wordt genoemd. Onder rechtszekerheid schaar ik ook graag rechtsgelijkheid. Maar zelfs indien je dat als een geheel ander item zou zien, lijkt het mij terecht om rechtsgelijkheid als uitgangspunt van overheidsbeleid te benoemen.

Voor uw eigen oordeelsvorming verwijs ik naar een drietal convenanten - te vinden op de website van de Belastingdienst - afgesloten door de Belastingdienst met:

• PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs;
• Provincie Noord-Brabant;
• Ten Kate & Huizinga Accountants, Belastingadviseurs en Consultants.

De convenanten tellen respectievelijk 3, anderhalve en ruim 7 pagina's. Het aantal uitgangspunten: respectievelijk 10, 3 en 11. Waarbij weliswaar overeenkomsten zichtbaar zijn, maar ook markante verschillen.

De convenanten bevatten ruimhartig streefbepalingen en open einden. Bijvoorbeeld over de concrete invulling en toepassing van het materialiteitsbegrip. Qua terminolgie is van eenduidigheid en duidelijkheid geen sprake.

Zo wordt in het convenant met Ten Kate & Huizinga in een zin gesteld dat partijen 'een 100 % juiste, tijdige en volledige aangifte' nastreven, om in de volgende zin te vervolgen dat kleine, niet materiële fouten niet leiden tot verandering van het beeld dat de gehele aangifte goed genoeg is. Hoezo dan 100 % juist en volledig?

Wellicht komen het voortschrijdend inzicht, de visie en soliditeit alsnog aan de kant van de Belastingdienst. Mijns inziens bereik je dat zeker niet door het sluiten van duizenden verschillende convenanten.

De eerste honderd weblogs van Marcel Pheijffer zijn gebundeld in het boek 'Accountancy en andere zaken onder de loep'. Daarin zijn ook de opiniebijdragen van Bob Hoogenboom voor Accountant.nl. opgenomen. De bundel is uitgegeven door en verkrijgbaar bij Boom Juridische uitgevers.