Maatschappelijk Verantwoorde Accountancy (deel II)
In mijn vorige blog stipte ik het onderwerp Maatschappelijk Verantwoorde Accountancy aan en refereerde aan een opinie van onze voorzitter Ruud Dekkers. Wij zeggen hetzelfde over het nemen van verantwoordelijkheid. We bedoelen echter vermoedelijk niet geheel hetzelfde.
Als onderdeel van het nemen van verantwoordelijkheid zie ik niet direct de drift tot het ontwikkelen van allerhande nieuwe assurance-producten. Het ontwikkelen van dergelijke producten is wat mij betreft pas aan de orde als het accountantsberoep eerst datgene goed doet waaraan zij het bestaansrecht ontleent, namelijk het deugdelijk uitvoeren van wettelijke controleopdrachten.
Bestaansrecht omdat er sprake is van een wettelijk monopolie op die controletaak. Daarmee heeft het accountantsberoep vertrouwen gekregen dat niet mag worden beschaamd. En ten aanzien van juist deze taak is het vertrouwen wel degelijk beschaamd. Zowel gedurende de periode met grote boekhoudschandalen als tijdens de aanloop naar de huidige crisissituatie.
Inmiddels wordt steeds duidelijker - juist ook door (inter)nationale parlementaire onderzoekscommissies, toezichthouders en onderzoeksjournalistiek - dat ook het accountantsberoep enige blaam treft als het gaat om de economische crisis.
Een beroep dat ten aanzien van het wettelijk monopolie en de wettelijke controle kritiek krijgt moet deze serieus nemen. Ook indien het om percepties gaat en deze niet met voor een grote meerderheid acceptabele argumenten kunnen worden weersproken.
Het past het accountantsberoep - de beroepsorganisaties en de leiders van de accountantskantoren voorop - juist nu 'uit de kast te komen' (kabinetsval of niet, een kritisch rapport van De Wit of niet). Visie te tonen. Daadkracht uit te stralen. En veranderingsbereid te zijn. Kortom: Maatschappelijk Verantwoorde Accountancy te bedrijven.
De eerste stap daarin is het ter discussie stellen van het organisatiemodel van de accountantskantoren. En met name de perverse prikkels daarin, alsmede de governance-structuren. Het is tijd om de bijl aan de wortel te zetten.
Overigens voor alle duidelijkheid: ik ben niet tegen commercie, ook niet voor en door accountants. Wijlen André Bindenga heeft eerder uiteengezet dat het door accountants dienen van het maatschappelijk belang, gepaard kan gaan met het in een bedrijfsmatige vorm gieten van het accountantsberoep. Hij sprak daarover op de Accountantsdag in 1987. Het thema van die dag? Juist ja: 'Professie en commercie'.
Waar ben ik dan wel tegen? Commercie ten koste van de professie. En dat is de staat waar het hedendaagse accountantsberoep zich - ondanks de hervormingen en het toezicht na de boekhoudschandalen aan het begin van deze eeuw - in bevindt.
In die staat ben je een wettelijk monopolie niet waardig. Ik neig dan ook steeds meer naar afschaffing van het wettelijk monopolie en de controleplicht in de huidige vorm. Dan nog kan er accountantscontrole blijven bestaan en kunnen accountants veel waarde toevoegen. Voor stakeholders die dat wensen.
Accountants dienen hun toegevoegde waarde dan echter veel meer te bewijzen en te verdienen dan in de huidige situatie. Vele pretenties kunnen dan overboord en de mooie woorden - bijvoorbeeld over audit quality - moeten dan echt worden waargemaakt. Concurreren op kwaliteit, niets mis mee toch?
Kortom: het huidige model stevent af op een faillissement. Door aansprakelijkstelling na falen. Het verhaal van de tien kleine negertjes tekent zich al een tijdje af. Je kunt aansprakelijkheid best verminderen - zoals de accountantskantoren lijken te willen - maar lever dan ook je monopolie in.
Ben ik somber? Welnee, ik ben een optimist. Het tij is vast nog te keren. Ik draafde even door. Natuurlijk is het Accounting Establishment in staat ook zelfstandig het tij te keren. Door de professie weer duidelijker voorop te stellen. Maatschappelijk Verantwoorde Accountancy.
Graag verwijs ik in dit verband naar een voortreffelijke analyse van Arthur Wyatt, oud-topman van Arthur Andersen. Wellicht moet je eerst dood zijn om op te kunnen staan. Kort na de teloorgang van Arthur Andersen gaf hij een befaamde lezing getiteld: Accounting professionalism - they just don't get it!.
Als insider ontrafelt Wyatt de erosie van het accountantsvak. De laatste dertig jaar verworden van professie tot commerciële business: 'In essence, the cultures of the firms had gradually changed from a central emphasis on delivering professional services in a professional manner to an emphasis on growing revenues and profitabilty.'
Ik deel ieder woord in de gehele bijdrage van Wyatt. Voor het Accounting Establishment zullen zijn woorden harder aankomen dan de mijne. Ik word door hen gezien als buitenstaander die nog nooit een wettelijke controleopdracht heeft uitgevoerd.
Dat laatste is waar (maar is het ook relevant?), maar kan van Wyatt niet worden gezegd. Juist daarom is zijn verhaal een must read.