Opinie 10 februari 2011

Jaar van de waarheid

De afgelopen dagen werd in Brussel driftig gesproken over al dan niet noodzakelijke veranderingen op het gebied van accounting en auditing. 'A time for change?', zo luidde de titel van de door de Europese Commissie georganiseerde conferentie. Het gebruik van het vraagteken in die titel drukt twijfel uit. Maar de essentie van de conferentie is dat het vraagteken door een uitroepteken kan worden vervangen.

Een enkele spreker had het dan ook over 2011 als 'Jaar van de waarheid'. Stephens Hadrill van de Engelse Financial Reporting Council sprak van 'a once in a generation opportunity for change'. En dat die veranderingen er komen werd duidelijk na de geestdriftige inleiding van de verantwoordelijke Eurocommissaris Barnier. Hij komt uiterlijk in november 2011 met nieuwe regelgeving.

Hij gaf, mede naar aanleiding van de recent afgeronde consultatieronde, inzicht in de aard van de veranderingen. Zo is hij voornemens de rol die accountants spelen te verhelderen.

Ten eerste door te benadrukken dat de feitelijke opdrachtgever van de accountant niet langer het management van de onderneming mag zijn. Een situatie die zo is gegroeid, het maatschappelijk verkeer als opdrachtgever is in de huidige tijd niet meer dan een fictie.

Ten tweede dient de accountant niet langer alleen te kijken of de verslaggevingsregels juist zijn toegepast, Barnier stelt dat hij een rol moet gaan spelen als het gaat om het geven van duiding aan de financiële positie van de onderneming.

Maar zijn belangrijkste inkijkje met betrekking tot zijn voornemens zag op het onafhankelijkheidsthema. Namelijk:

• een verdere beperking van het stapelen van accountantsdiensten, met name audit en non-audit;
• verdere aanscherping regels verplichte rotatie accountant(sorganisaties);
• verplichte aanbesteding van accountantscontrole;
• een grotere rol voor het audit committee bij de benoeming van de accountant.

Verder sprak Barnier onder meer over de voorziene verlichting van de regelgeving voor de SME-praktijk, hield hij de mogelijkheid open voor joint audits (big four/non big four) en opperde hij beperkingen aan te leggen in het maximale marktaandeel van accountantsorganisaties.

Barnier ziet weliswaar de kritiek die er op deze voornemens is gekomen, maar geeft aan dat de grenzen van zelfregulering, soft law, zijn bereikt. Daarmee duidt hij het brevet van onvermogen van de sector: die zat stil toen er maatregelen moesten worden genomen.

Dat de sector dit heeft nagelaten en zelfgenoegzaam zag dat de schuld van de crisis in de schoenen van anderen werd geschoven, wreekt zich nu. Nu worden de maatregelen door anderen genomen. De politicus Barnier stelde zijn motto dienaangaande duidelijk: voorkomen is beter dan genezen.

Al met al heldere taal. Die werd ook uitgesproken door Nederlandse vertegenwoordigers zoals Hans Hoogervorst en Jules Muis. In zijn maiden speech als inkomend IASB-voorzitter gooide  Hoogervorst enkele knuppels in het hoenderhok.

Hij legde de nadruk op transparantie, ook door accountants. Hij toonde zich een fervent tegenstander van kunstmatige posten in de jaarrekening en met name ook het buiten de balans houden van verplichtingen. Transparantie - waar nodig afgedwongen door accountants - zal de kwaliteit van de verslaggeving verhogen.

En dan Jules Muis. Wellicht doet hij zelf nog verslag van zijn Brusselse belevenissen. Dat is zeker de moeite waard. Ik hou het bij zijn duiding van de rol van het accountantsberoep in de afgelopen tien jaar: the lost decade. Die duiding is de reden dat we nu spreken over de voorstellen van Barnier, weergegeven in zijn green paper.

Barnier zal de gemoederen dit jaar bezig blijven houden. Aan het einde daarvan weten we pas echt of het ook werkelijk het jaar van de waarheid is geworden. Het zou zomaar kunnen. En is het dit jaar niet, dan zal het volgend jaar zijn.

De conferentie maakt duidelijk dat er fundamentele veranderingen op komst zijn. Eindelijk wordt het accountantsbed opgeschud en opgemaakt. Met als doel de concurrentie en audit kwaliteit te verhogen. Daar zijn veel stakeholders bij gebaat.