Nietszeggende kengetallen onuitroeibaar?
Om de liquiditeit en het werkkapitaal van een organisatie te beoordelen wordt een aantal kengetallen veel gebruikt. Terecht zijn kengetallen populair; je kunt er prestaties mee meten. Het is echter wel de kunst geschikte kengetallen te kiezen. De drie meest gebruikte hebben serieuze gebreken.
Om het totale beslag van het werkkapitaal bondig weer te geven worden meestal drie kengetallen gebruikt.
Met de current ratio (vlottende activa/vlottende passiva) kan worden beoordeeld of een bedrijf aan de kortetermijnschulden kan voldoen.
De quick ratio is een variant op de current ratio. Hierbij worden voorraden voorzichtigheidshalve niet als vlottende activa beschouwd en niet meegeteld.
Bij het netto-werkkapitaal worden de vlottende passiva van de vlottende activa afgetrokken.
Je kunt de vraag stellen of deze drie wel geschikt zijn om het werkkapitaal weer te geven. Werkkapitaal is een verzamelnaam voor vele balansposten, die onderling voor wat betreft functie en ouderdomssamenstelling sterk verschillen. Het relateren van alle items aan elkaar vertroebelt dus de ouderdomssamenstelling.
Als de vlottende activa duidelijk groter zijn dan de vlottende passiva levert dat drie bevredigende kengetallen op. Maar er ontstaat desondanks een probleem als de vlottende passiva eerder wegstromen dan de vlottende activa worden ontvangen.
De drie kengetallen houden dus ten onrechte geen rekening met de ouderdom van werkkapitaal-items.
En er zijn nog twee andere beperkingen:
- De kengetallen worden berekend per balansdatum en dat is slechts een momentopname van beweeglijke grootheden. Een alternatief is om van de gemiddelde waarde in het afgelopen jaar uit te gaan, maar dat kengetal is dan al verouderd. Bovendien zit het venijn van werkkapitaal-items vaak in de pieken gedurende het jaar.
- De quick ratio heeft weinig realiteitswaarde, want in de praktijk worden veel voorraden - afhankelijk van hun omloopsnelheid - wel snel omgezet in geld.
De conclusie is daarom gerechtvaardigd deze kengetallen voor het hele werkkapitaal niet meer te gebruiken, omdat ze geen inzicht verschaffen in de snelheid waarmee het werkkapitaal omgezet wordt in geld.
Hoe kan het dan wel? Door meer informatie in plaats van sterk geconcentreerde informatie te geven. Een mogelijkheid is om kengetallen te gebruiken die het verloop van een item weergeven in plaats van de stand op een bepaalde datum, en dit te visualiseren in schema's.
Algemene kengetallen worden vervangen door kengetallen per werkkapitaal-item, zoals de gemiddelde omloop-snelheid van elke werkkapitaalpost, bijvoorbeeld debiteurendagen en voorraaddagen. Dit geeft een indicatie hoe snel (of langzaam) een balanspost - gemiddeld - wordt omgezet in liquide middelen. Omdat dit slechts een jaargemiddelde is, kan dit worden aangevuld met een grafiek met het maandelijks verloop.
Daarnaast kan van vlottende passiva, zoals debiteuren en voorraden, een ouderdomsoverzicht worden gegeven. Kengetallen voor vlottende passiva, zoals crediteurendagen, kunnen niet verhelderend werken omdat ze iets laten zien wat men al weet; men bepaalt zelf wanneer crediteuren worden betaald.
Wat is de praktijk? Welke kengetallen worden in de praktijk gebruikt? De enige gegevensbron die wij vonden, was de Verkeersschatter van Google. Deze laat zien hoe vaak zoektermen in Nederland maandelijks worden gezocht. Het resultaat:
| Werkkapitaal | 4.400 |
| Current ratio | 6.600 |
| Quick ratio | 3.600 |
| Netto werkkapitaal | 1.300 |
| Debiteurendagen | 110 |
| Voorraaddagen | 73 |
| Crediteurendagen | 36 |
Hoewel Google gegevens verzamelt voor een ander doel, kunnen wij een duidelijke conclusie trekken. De niet-effectieve kengetallen blijken vele malen populairder dan de kengetallen van onze voorkeur.
Er is dus iets mis met het gebruik van werkkapitaalkengetallen. In de opleidingen zou daarom veel meer aandacht moeten worden gegeven aan het doel (inzicht geven) en aan de juiste kengetallen voor het werkkapitaal - die eerder met management accounting te maken hebben dan met financial accounting.