Nieuwe norm in maatschappelijk verkeer: de flitspalentheorie
Flitspalen zijn er voor de veiligheid. Verkeersdeelnemers die zich niet aan de afspraken houden riskeren een boete, voor wie keurig de maximumsnelheid aanhoudt zijn ze geen bedreiging. Velen proberen zo hard te rijden dat ze nét niet worden geflitst en de radio geeft geregeld de 'flitsplaatsen' door. Kortom, men vertoont 'calculerend gedrag' waarbij wordt ingeschat hoe groot de 'flitskans' is en hoe hoog de boete.
In het maatschappelijk verkeer lijkt flitspalengedrag de nieuwe norm te worden. Niet de waarden en normen die we als aanvaardbaar hebben benoemd bepalen ons gedrag, maar de kans dat ons gedrag wordt bestraft en de hoogte van de eventuele boete. We zien dit in diverse varianten langskomen en ook in de accountantspraktijk zijn er voorbeelden. Ik noem er twee: de deponeringsplicht en de PE-verplichting.
Uit onderzoek van Graydon blijkt dat na dertien maanden 32 procent van de ruim 241.000 deponeringsplichtige bedrijven de jaarcijfers van 2010 niet heeft gedeponeerd en dat slechts 24 procent deponeert binnen de gestelde termijn van zeven maanden.
Speelt 'flitspalengedrag' hierbij een rol? Veel ondernemingen weigeren categorisch om te publiceren. De daarvoor aangevoerde redenen zijn divers. Zo willen sommige ondernemers de concurrent niet informeren en zijn anderen bang voor ontvoering. Veel ondernemers zijn bereid om zonder blikken of blozen de boete voor niet publiceren te betalen en de overtreding zo af te kopen.
Hoe moet een accountant van een klant die niet deponeert reageren? Moet hij er op toezien dat de ondernemer daadwerkelijk publiceert? Bij een wettelijke controle kan ik me hier nog wel iets bij voorstellen, de accountantsverklaring is immers onderdeel van de te publiceren stukken. Maar hoe ligt dat bij een samenstelopdracht? De accountant beperkt zijn taak dan vaak tot 'het melden dat er een flitspaal staat' en het informeren van de klant over de gevolgen van niet publiceren.
Een ander voorbeeld is de PE-verplichting. De pakkans bij het niet naleven van de PE-verplichting is bij registeraccountants veel groter dan bij accountant-administratieconsulenten. RA's zijn verplicht hun PE-punten digitaal bij te houden en worden zo ieder jaar beoordeeld op de naleving. Het NIVRA zal - na enkele herinneringen en/of waarschuwingen - overgaan tot een procedure bij de Accountantskamer.
Voor een AA is de pakkans één keer in de zes jaar, namelijk bij de collegiale toetsing. Recent hoorde ik een AA na een positieve toetsing zeggen: "Zo, voorlopig maar even geen PE-cursussen, want ik word pas weer over zes jaar getoetst." Zien we hier de flitspalentheorie in optima forma?
We zullen helaas rekening moeten houden met een veranderend klimaat van waarden en normen. Die verandering heeft ook consequenties voor onze beroepsuitoefening. Maar daar waar we zelf de normen en waarden bepalen zullen we waar moeten maken waar we voor staan.
Daarom is het tijd voor duidelijkheid in regelgeving, voor sanctionering en een eerlijke pakkans. Helaas moet het zo, ik zou het anders niet weten.