Opinie 03 september 2012

Transparantieverslag Deloitte 2011/2012

In juni van dit jaar wees ik op de nieuwe ronde transparantieverslagen. Een ronde waarvoor Deloitte traditiegetrouw de aftrap geeft. Er is voor Deloitte veel om over te verhalen: de nieuw aangestelde en plots vertrokken ceo, de claim van de VEB inzake Ahold, de stand van zaken in de kwesties Innoconcepts en Vestia en de door de AFM opgelegde boete.

Nog belangrijker dan enige openheid over en reflectie op dergelijke incidenten is natuurlijk de visie van de top van de accountantsorganisatie op de stand van zaken binnen de accountancy. Op welke wijze trekken we het vakgebied weer vlot? Hoe spelen we in op negatieve marktomstandigheden? Welke bijdrage leveren we aan innovaties binnen het vakgebied?

Welnu, heden verscheen het jongste verslag van Deloitte, dat de tijd van louter compliance-verslagen gelukkig achter zich heeft gelaten. Het verslag is overzichtelijk en informatief. Mede door een drietal op zich lezenswaardige interviews. Maar horen die wel in een dergelijk verslag? Leiden ze niet af van wat de gebruiker zou moeten lezen? Gaan ze wel over hetgeen de gebruiker wil lezen?

Want de (professioneel-)kritische gebruiker leest in andere media over de (vermeende) rol van Deloitte bij woningcorporaties als Vestia en Portaal. En dan is het op zich goed om op een aantal pagina's te kunnen lezen hoe Deloitte in algemene zin met de controleopdrachten in deze sector omgaat. Of dat Deloitte in deze sector 132 controleopdrachten heeft uitgevoerd, waarvan 18 bij een corporatie met verhoogd risicoprofiel. Maar helaas zijn de passages die specifiek over Vestia gaan weinig informatief en ontbreekt informatie over Portaal.

En ook over de afgetreden ceo van Deloitte wordt nauwelijks meer informatie aangeboden dan in het oorspronkelijke persbericht. Of het moet zijn dat in het persbericht wordt gesproken over terugtreden na overleg tussen de voormalig ceo en de Raad van Commissarissen, en het transparantieverslag (deels) iets andere woorden bevat: ‘De CEO heeft besloten dat hij, vanwege zijn voorbeeldfunctie in het belang van de organisatie, met onmiddellijke ingang moest terugtreden (...).'

Verstandig van de ceo. Maar wat het transparantieverslag onbeantwoord laat is de vraag hoe het kan dat de organisatie de ceo niet heeft beschermd tegen de gebleken fout en waarom dit niet voor maar pas na zijn aantreden is gebleken.

Met betrekking tot de actie van de VEB inzake Ahold bijt Deloitte stevig van zich af: ‘De door de VEB gezochte publiciteit en de timing daarvan (vier jaar na dato) is naar de stellige overtuiging van Deloitte Accountants B.V. ingegeven door de eigen belangen van de VEB, te weten het uitoefenen van druk om Deloitte Accountants B.V. tot een schikking te bewegen c.q. met het oog op de publieke profilering van de VEB.'

Het is fijn te constateren dat het aantal incidentmeldingen door Deloitte bij de AFM beperkt is (drie, te weten: de ceo-kwestie, Vestia, en de VEB-actie inzake de Aholdkwestie). Wel is het aantal overtredingen van de onafhankelijkheidsregels gestegen: van 7 in 2010/2011 naar 13 in 2011/2012. Dit laatste leidende tot 6 normoverdragende gesprekken en 7 schriftelijke waarschuwingen.

Ook de aantallen klachten op basis van de Deloitte klachtenregeling (6), tuchtklachten (1) en civiele procedures (1) vallen gelukkig mee, zeker gegeven het aantal van ruim 3.000 werkelijke controles. Ook vermeldenswaard is dat slechts 1 externe accountant (op een totaal van 134) de organisatie heeft verlaten nadat bleek dat deze niet aan de verwachtingen met betrekking tot de beoordeling van diens functioneren had voldaan.

Overigens heeft Deloitte in het verslagjaar 16 meldingen van ongebruikelijke transacties (inzake witwassen en/of terrorisme) verricht. Deloitte noemt dit ‘in onze beleving nog relatief laag ten opzichte van het aantal wettelijke controles en de verslechterde economische ontwikkelingen.

Opvallend is dat de ‘economische turbulentie' in het verslagjaar heeft geleid tot een stijging van het aantal wettelijke controles met een verhoogd risicoprofiel van 2 procent naar 10 procent, ofwel een vervijfvoudiging. Het verhoogde risicoprofiel is meestal een going concern risico of het hangt samen met een relatief complexe bedrijfsstructuur en/of ondernemingsactiviteiten.

Deloitte laat de door de AFM opgelegde boete niet onbesproken. Eerder heb ik bericht over het feit dat Deloitte stilzwijgend het oorspronkelijke bezwaar tegen die boete had laten varen. In het transparantieverslag lezen we waarom. Onder meer omdat de AFM-boetefunctionaris een belangrijk aantal bevindingen uit het oorspronkelijke rapport niet heeft overgenomen in het oorspronkelijke boetebesluit. Mediatechnisch gezien had men dat beter eerder actief kunnen melden. Nu was het aanleiding tot onnodig negatieve publiciteit.

Een noviteit is het dit jaar voor het eerst toegevoegde assurance-rapport van Ernst & Young dat op verzoek van de raad van commissarissen van Deloitte is opgesteld en dat ziet op het verschaffen van een redelijke mate van zekerheid ten aanzien van de data in een aantal kerntabellen. Ik twijfel er over of deze noviteit noodzakelijk is en waarde gaat toevoegen. Moeten we controleur Deloitte op dit punt nu echt laten controleren?

Wat is nu de afdronk van dit alles?

Deloitte heeft de wettelijk verplicht gestelde onderwerpen besproken en boekt op dat punt weer enige progressie ten opzichte van voorgaande jaren. Ook worden de zaken die in de pers de aandacht trokken - behoudens onder meer Portaal en Innoconcepts - aangestipt. Maar ook niet meer dan dat.
Daardoor blijft er een kloof gapen tussen de beelden die dergelijke zaken oproepen en de percepties die daardoor over het functioneren van de accountant ontstaan. In een aantal van die zaken zullen we moeten wachten tot de rechter heeft gesproken teneinde een beter oordeel over de feiten te kunnen vellen.

En waar het om juridische redenen (tot op zekere hoogte) valt te billijken dat Deloitte niet verder komt dan ‘aanstippen' als het om concrete zaken gaat, zie ik het als een gemiste kans dat Deloitte dit verslag niet aangrijpt om meer leiderschap en visie te tonen. Want als het gaat om de vraag hoe het vakgebied ook in de perceptie van media, politiek en vele (professioneel-)kritische vakgenoten weer vlot kan worden getrokken, is het zijdens Deloitte relatief stil. Zo ook over de interne bezuinigingen ten gevolge van negatieve marktomstandigheden. Of over innovaties. Of over de politieke maatregelen.

Juist als uit de cijfers blijkt dat het kwantitatief bezien allemaal wel meevalt - dat is de les die het Accounting Establishment uit dit soort rapporten zal trekken - is een kwalitatief deugdelijk en inhoudelijk weerwoord op de maatschappelijke kritiek noodzakelijk. 'Dat is niet verplicht' kan daarop het antwoord zijn. Maar toch lees ik dat liever in het transparantieverslag dan de interviews die Deloitte nu heeft opgenomen. Wellicht pakken Ernst & Young, KPMG en PwC deze handschoen nog dit jaar op...