Rupsje Nooitgenoeg is passé
Een van mijn favoriete websites is Zero Hedge. Daar kunnen economen meningen kwijt die wat moeilijker te verkopen zijn aan de traditionele media. Nog interessanter zijn de reacties van lezers.
Zo ook deze: 'We have to realize that we cannot grow indefinitely, forever, and without restraint (or consequences). It is my belief that at least some of the problems we are facing today lie in fact that, due to the structure of the system, we are only prospering when we are growing. We can prosper and thrive in a state of mere balance without constant growth. We need a new paradigm that accounts for the fact that we are living on a finite planet with finite resources that contain within them natural limits to the capacity of each individual system and the system as a whole.'
Zoals al eerder is opgemerkt, krijgen bedrijven steeds meer moeite met het realiseren van groei. Daar zijn twee redenen voor.
In de eerste plaats hebben bedrijven in de komende jaren geen 'duwtje in de rug' meer van de economie. Voor uitzenders betekent dat bijvoorbeeld dat de zogeheten multiplier achterwege blijft. Bij een economische groei van 2,5 procent zorgde die multiplier voor een omzet groei van zo'n 6 procent.
In de tweede plaats zijn het internationale bedrijfsleven en de kapitaalmarkten ingericht op basis van de groeimantra. Groei moet, groei is goed en groei is de maatstaf waarmee investeerders kijken naar de prestaties van een bedrijf. Het doet allemaal heel erg denken aan 'rupsje Nooitgenoeg', het verhaal dat ik voorlas toen mijn kinderen nog wat jonger waren.
Het is heel goed mogelijk dat dit groeiparadigma tot het verleden behoort. Het Amerikaanse bedrijf The Corporate Executive Board publiceerde een jaar of vijf geleden het rapport Stallpoints for Growth, met daarin de pijnlijke constatering dat beursgenoteerde bedrijven bij een bepaalde omvang van hun market cap (prijs van aandeel maal aantal uitstaande aandelen) plotseling een enorme terugval zien van hun omzet.
Meer dan 80 procent van de redenen voor deze terugval hebben te maken met interne factoren (verkeerde strategie, te snel verlaten van bestaande strategie, inefficiënte research & development enzovoort).
Naarmate een bedrijf groter wordt, nemen de inefficiënties toe. Stafafdelingen groeien naar verhouding sneller dan operationele onderdelen. Ook absoluut gezien wordt een jaarlijkse groei van 10 procent bij een omzet van 20 miljard euro een hele uitdaging. Een (beursgenoteerd) bedrijf krijgt dan te maken met een serieus probleem: het wordt gegijzeld door het financiële vlak van de zogeheten Balanced Scorecard. Het behalen van zo veel mogelijk winst wordt dan prioriteit nr 1. Vaak met desastreuse gevolgen.
Op het moment dat de financiële KPI's (prestatie-indicatoren) dominant worden en de andere drie vlakken van de Balanced Scorecard verdringen, is het proces van versterving aangebroken. Dit is de situatie waarin veel beursgenoteerde bedrijven die in volwassen markten opereren, terecht zijn gekomen.
Maximizing shareholder wealth is hun mantra, groei gaat boven alles en als de winst per aandeel niet uit de omzet kan worden gehaald, komt het uit kostenbesparingen. Winstmaximalisatie maakt bedrijven kapot. De 'rupsje Nooitgenoeg' mantra is voorbij.
Succesvolle bedrijven zoals de Amerikaanse prijsvechter Southwest Airlines, weten al lang dat mensen het verschil maken. Southwest laat in zijn Balanced Scorecard zien dat het door medewerkers gedomineerde 'learnings vlak' van de Scorecard uiteindelijk de aanjager is voor winstgevendheid. De luchtvaartmaatschappij heeft onderscheidend vermogen, in een moeilijke sector waar de marges al lange tijd onder druk staan, in tijden van hoogconjunctuur en laagconjunctuur.
Southwest doet, ook in tijden dat mensen moeilijk te krijgen zijn, geen concessies aan zijn aannamebeleid. De flight attendants van Southwest zijn uniek en moeten in staat zijn passagiers te vermaken en verrassen. Het bedrijf heeft daardoor een unieke en sterke bedrijfscultuur.
De les voor andere bedrijven: de bedrijfscultuur en de mensen zijn in dienstverlening het belangrijkst. Winst is een resultante hiervan. Beoordeling van werknemers zou dus meer moeten plaatsvinden op basis van bijdrage aan de cultuur en niet primair bijdrage aan de winst.