NBA 09 juli 2013

Over principes en vangrails

Ik ben een groot voorstander van regelgeving die op principes is gebaseerd. Niet regels maar principes bepalen de ethiek van accountants. Het moeten naleven van regels zonder dat je weet waarom, heeft geen waarde.

De ethische principes voor accountants laten zich in twee woorden samenvatten: 'gedraag je'. Met een belangrijke toevoeging: 'opdat de maatschappij je vertrouwt'. Want het gaat niet over wat de accountant van zichzelf vindt, maar over de perceptie van die ander.

De geschiedenis leert dat de naleving van principes niet altijd een gegeven is in de perceptie van die externe belanghebbenden. Al vinden accountants zelf dat zij met het geven van adviezen bij de door hen gecontroleerde beursfondsen nog steeds tot onafhankelijke oordelen kunnen komen, de politiek (als vertegenwoordiger van de maatschappij) heeft daarover anders geoordeeld. En de NBA heeft namens diezelfde maatschappij vragen gesteld aan accountants die zich associëren met een door hen gecontroleerde voetbalclub. Hoe goed ook geregeld, je hebt mogelijk de schijn tegen in de ogen van de redelijke en geïnformeerde derde.

Het AFM-rapport over commerciële prikkels maakte een tour d' horizon van de dilemma's bij het naleven van principes. De toezichthouder die acteert namens het maatschappelijk verkeer kwam met een belangrijke observatie: als je op principes gebaseerde regelgeving hebt, dan moet je ook kunnen handhaven. En naar de mening van de AFM kon dat niet op basis van de teksten van de VGC. Dit is overigens in lijn met de ontwikkelingen in de Code of Ethics, waarvan we de meest recente versie in Nederland met de onafhankelijkheidsregels doorvoeren. Vandaar dat het ministerie van Financiën de NBA om een uitdrukkelijke actie vroeg: kom met toetsbare en handhaafbare ethische regels.

Wie niet alleen de kop van het FD-artikel maar ook het consultatiedocument over de Verordening inzake Onafhankelijkheid goed leest, ziet het bovenstaande dilemma. Herkent dat de regelgeving nog steeds is gebaseerd op principes. Maar ook dat er een paar vangrails zijn aangebracht in lijn met de principes.

De discussie over de grenzen aan giften, gastvrijheid en sponsoring is een heftige maar wel een goede. Het gaat mij niet eens om die specifieke onderwerpen, maar over het principe erachter. Want er zijn meer onderwerpen waarbij vangrails zijn geplaatst. Het raakt de kern van het ethisch handelen van de accountant: ethiek gaat ook zover dat je wel eens iets moet laten terwijl je zelf vindt dat je het netjes hebt geregeld. En accepteer je vangrails op de snelweg terwijl je van jezelf weet dat je binnen de rijstroken blijft? De nu voorgestelde vangrails zijn een uitvloeisel van de principes en niet een doel op zich. Want dat is nu net niet de bedoeling en kan ook weer averechts gedrag uitlokken.

Als u suggesties heeft om die vangrails naar een andere plek te verplaatsen, dan nodig ik u van harte uit om te reageren op het consultatiedocument.

Wel met twee suggesties om de grootste kans van slagen te hebben:

1. schrijf het op met de bril op van het maatschappelijk verkeer, en
2. ze moeten bijdragen aan toetsbaarheid en handhaafbaarheid.

U kunt uw reacties tot 2 september 2013, 09.00 uur kenbaar maken.