Judas
Met het uitbrengen van het boek 'Judas' heeft juriste Astrid Holleeder haar doodsvonnis getekend, althans dat viel de afgelopen week rond het verschijnen van het boek diverse malen op te tekenen. Haar broer Willem zal haar het verraad dat zij pleegt niet in dank afnemen. En ook op de hoofden van Sonja Holleeder en Peter R. de Vries zou een prijs staan.
Laatstgenoemde schreef in 1987 het boek 'De ontvoering van Alfred Heineken', een bestseller in het misdaadgenre. Menig accountant zal het gelezen hebben, zoals menig accountant wellicht ook 'Judas' zal gaan lezen.
Ik zal dat in ieder geval doen. Vakliteratuur. Als deskundige aangesteld door het Openbaar Ministerie mocht ik een aantal jaren geleden een aantal mogelijke witwastransacties beoordelen. Willem Holleeder zou vastgoedhandelaar Willem Endstra hebben afgeperst. Als gevolg waarvan Endstra forse bedragen heeft overgeboekt naar een andere vastgoedhandelaar: Jan-Dirk Paarlberg. Het dossier gaf mij een fascinerend inkijkje in de onderwereld. De zogeheten 'achterbank-gesprekken' van Endstra, opgenomen in geheime en beveiligde politieauto's, laten zich als een jongensboek lezen.
Zowel Astrid Holleeder als Willem Endstra tonen een verhaal waarin geweld, onderdrukking en machtsuitoefening van de kant van Willem Holleeder een grote rol spelen. Daardoor kon hij hen in de greep houden, sturen, manipuleren. Zij deden vriendelijk tegen hem, maar pleegden achter zijn rug verraad. De eerste door stiekem gesprekken met haar broer op te nemen, met de politie te spreken en door nu een boek uit te brengen. De tweede door de politie te informeren.
Beiden gaven Holleeder een Judaskus: een daad waarbij het lijkt alsof je vriendelijk bent, maar je in werkelijkheid iemand benadeelt (naar de discipel Judas Iskariot die Jezus verraadde). Een daad waarop in de onderwereld maar één sanctie staat: vergelding. Endstra heeft dat reeds ondervonden.
Binnen de accountancy gaat dat subtieler. Zij die verraad plegen door de kat de bel aan te binden, door kwalijke praktijken aan het licht te brengen, door onwenselijke zaken te benoemen, door uit de pikorde te stappen, worden al snel buitengesloten. Een voorbeeld daarvan is Abe Briloff. Hij was decennia lang het Amerikaanse 'geweten' van het accountantsberoep.
Hoewel Briloff niets meer of minder deed dan het pal staan voor de waarden, normen en principes van het accountantsvak, die door hem consequent werden uitgedragen, werd hij vaak kritisch bejegend door degenen die dergelijke principes ook zouden moeten uitdragen: de besturen van accountantsorganisaties en de beroepsorganisaties. Door hem liefkozend het Accounting Establishment genoemd.
Briloff was een frequent spreker op congressen en seminars. Een begaafd spreker die graag debatteerde. Regelmatig nam hij deel aan panels waarin ook vertegenwoordigers van de (toen nog) big eight zitting namen. Hij maakte het ze lastig: prikte door hun doel- en drogredeneringen, signaleerde het als ze van de kern van de discussie afdreven en sprak ze daarop aan. Briloff sprak 'truth to power'.
Een mooie anekdote is dat hij in een periode waarin de discussies over en binnen het vak weer eens naar een kookpunt gingen, samen met bestuurders aan een panel zou deelnemen. Omdat Briloff kwam, weigerden die bestuurders te komen. Briloff kocht vervolgens acht kleine stoeltjes, ging naar de bijeenkomst, betrad het podium en zette de acht stoeltjes neer. Vervolgens ging hij met zijn rug naar het publiek staan om het woord te richten tot de acht - lege - stoeltjes. Hilarisch.
De big eight karakteriseerden hem als een oude grammafoonplaat: 'An old record. No, a broken record.' Niet dat hij zich er iets van aantrok blijkens deze respons: 'If they say I play the old tunes, then morality, truth and virtue are out of style, because they are the tunes I play. The tunes are as old as the Old Testament.'