Accountant moet ook bij belastingconstructies rol als poortwachter vervullen
Op de rand van het zomerreces heeft de staatssecretaris van Financiën het wetsvoorstel 'Wet implementatie EU-richtlijn meldingsplichtige grensoverschrijdende constructies' naar de Tweede Kamer gestuurd. Europa wil dat er een eind komt aan grensoverschrijdende belastingconstructies, die multinationals gebruiken om zo min mogelijk winstbelasting te behoeven betalen.
Financiële dienstverleners die dergelijke constructies bedenken en aan hun cliënten adviseren, moeten de constructies voortaan melden bij de belastingdienst in hun land. Het is de bedoeling dat Europese belastingdiensten deze informatie onderling gaan uitwisselen, om zo beter zicht te krijgen op belastingontwijking.
Interessant is de vraag welke rol de accountant hierin gaat vervullen. Het gaat dan niet om de vraag of hij of zij als intermediair wordt aangemerkt, maar om de situatie dat de accountant wordt geconfronteerd met een grensoverschrijdende constructie bij de cliënt. Het kan ook zijn dat de constructie afkomstig is van een belastingadviseur die aan het kantoor verbonden is, als onderdeel van de maatschap of als een gelieerd partner. De accountant vervult een rol als vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer en dient een publiek belang. Zegt artikel 7 van de VGBA ook niet dat de accountant die betrokken is bij of in verband wordt gebracht met niet-integer handelen van anderen, maatregelen moet treffen om dit handelen te beëindigen? In de dit jaar ingevoerde Nadere Voorschriften Non Compliance with Law en Regulations (NV NOCLAR) wordt dit nog eens nader uitgewerkt.
Dit accountantsvraagstuk is niet nieuw en werd al uitgediept in het eind vorig jaar uitgebrachte NBA discussierapport over de trustsector, getiteld 'Poortwachters'. De trustsector is bij uitstek een sector waar gewerkt wordt met grensoverschrijdende fiscale structuren. Hoewel de meeste trustkantoren niet controleplichtig zijn en geen accountant hoeven in te schakelen, is de accountant vaak indirect bij deze structuren betrokken. Hij of zij kan als financieel adviseur optreden bij de structuren die belastingadviseurs uitdenken voor de door trustkantoren beheerde doelvennootschappen, of de zakelijke partner van deze belastingadviseurs zijn.
Vanuit het publiek belang past het de accountant om zich in beide situaties een oordeel te vormen over de maatschappelijk aanvaardbaarheid van de constructies. Een fiscaal advies kan zakelijk gezien succesvol zijn voor de cliënt, maar tot reputatieschade of verlies van maatschappelijk imago voor de gehele accountantsorganisatie leiden, wanneer dit in het grijze gebied van belastingontwijking belandt.
Het genoemde discussierapport legt op dit punt twee stellingen neer, die in het licht van het wetsvoorstel van de staatssecretaris niets aan actualiteit hebben ingeboet:
Een accountant die bij de totstandkoming van een fiscale structuur wordt betrokken dient de rol van poortwachter en vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer op te pakken. Hij of zij moet de aanvaardbaarheid van de structuur beoordelen, al dan niet in overleg met een fiscaal specialist. Als wordt vastgesteld dat een cliënt gebruik maakt van een doelvennootschap en een trustkantoor, moet de accountant de dialoog aangaan over het reële doel van deze structuur.
- Elk accountantskantoor dient een commissie in te stellen die fiscale structuren en bijbehorende adviezen beoordeelt op de eigen kantoorprincipes en maatschappelijke aanvaardbaarheid. Hierbij moet rekening gehouden worden met het grijze gebied van belastingontwijking en mogelijke reputatierisico’s voor het kantoor.
De beoordelingscommissie moet verankerd zijn op het niveau van de raad van bestuur van het kantoor. Binnen een accountantskantoor moet ook duidelijk zijn wie eindverantwoordelijk is voor de advisering. Kleine kantoren kunnen gebruikmaken van een onafhankelijke externe sparringpartner of deskundige.
Beide stellingen passen uitstekend in de NBA Vernieuwingsagenda en het project Publiek Belang. Gezien onze maatschappelijke rol kan de accountant zijn of haar verantwoordelijkheid niet afschuiven op de belastingadviseur. De accountant zal zich zelf een oordeel over de constructie moeten vormen.
Betekent dit dat de accountant de hoeder van de belastingadviseur moet worden? Zeker niet, maar het past haar of hem wel om met de adviseur in discussie te gaan over fiscale adviezen die ook hem (indirect) raken. Voorleggen aan een kantoorcommissie ethiek is natuurlijk nog beter. Door het wetsvoorstel wordt één en ander nog pregnanter.