Onafhankelijkheid

Een marktoplossing voor de onafhankelijkheid van externe accountants

Wat als we het risico van onbetrouwbare financiële rapportages of non-compliance van organisaties afwentelen op verzekeringsmaatschappijen? Verkenning van een mogelijke oplossing voor de onafhankelijkheid van de externe accountant.

Rick Floore

Accountants hebben een vertrouwensprobleem, zoals de CTA ook stelde in haar tussenrapportage. Belangrijkste punt blijft de tegenstrijdigheid tussen de geclaimde onafhankelijkheid van externe accountants en het dienen van het publiek belang, terwijl ze worden betaald door hun opdrachtgever.

De perceptie is dat daardoor de jaarrekening niet altijd diep of breed genoeg wordt geverifieerd, dat de kwaliteit van het eindoordeel te wensen overlaat of verkeerd wordt geïnterpreteerd en dat controledossiers niet de minimumnormen respecteren. Deze tegenstrijdigheid blijft nog steeds lastig uit te leggen aan het grote publiek. Mogelijke oplossingen worden bedacht in commissies, met NBA-verbetervoorstellen en wettelijke maatregelen, maar gaan vaak niet diep genoeg of pakken niet de structuur aan waarin de accountantscontroles plaatsvinden.

Er zijn geluiden om externe accountants dan maar in overheidsdienst te nemen, om de Belastingdienst verregaande controlebevoegdheden te geven of het externe toezicht te centraliseren en te versterken. De nadelen zullen een sterkere impact hebben dan de voordelen, is de verwachting. Als een oplossing wordt gezocht, moet tevens de vraag worden beantwoord waarom accountantscontroles plaatsvinden: marktpartijen hebben betrouwbare informatie nodig om geïnformeerde risico's te kunnen nemen. Banken, werknemers, leveranciers, klanten: deze partijen hebben 'recht' op betrouwbare informatie, om hun risico's te verminderen of te beheersen.

Een marktoplossing

Maar wat gebeurt er in het algemeen als risico's moeten worden genomen? De marktpartij heeft dan vier opties: Tolerate (of Take), Transfer, Terminate or Treat. Ik ga niet in op een beschrijving van deze vier opties, maar wil alleen de Transfer-optie bekijken: wat als we het risico van onbetrouwbare financiële rapportages in het bijzonder, of non-compliance van organisaties in het algemeen, kunnen afwentelen op verzekeringsmaatschappijen? Met andere woorden: wat als de markt een oplossing kan aanbieden?

'Polis en dekking zijn in beginsel afhankelijk van omzet, balans en aantal werknemers van de organisatie.'

In grote lijnen kan zo'n oplossing er als volgt uitzien.
Organisaties zijn verplicht een Governance, Reporting, Risk en Compliance (G2RC) verzekering af te sluiten bij een verzekeringsmaatschappij (zoals een verplichte WA-verzekering bij auto’s, motoren en brommers). De polis en dekking zijn in beginsel afhankelijk van omzet, balans en aantal werknemers van de organisatie. De polis beschrijft de minimumeisen waar de organisatie aan moet voldoen op het gebied van behoorlijk bestuur, financiële rapportages, eventuele inhoud van de risicoanalyse en compliance vereisten. De kosten van de polis moeten/kunnen op termijn afhankelijk zijn van een bonus/malus-systeem dat verzekeringsmaatschappijen toepassen op basis van voorgaande resultaten van controles, het risicoprofiel van de organisatie, de kwaliteit van het internal control framework en andere meetbare elementen die bijdrage aan vermindering/vermeerdering van externe controle-activiteiten.

Stakeholders moeten organisaties verantwoordelijk kunnen stellen voor verliezen die geleden worden bij geconstateerde opzettelijke of verwijtbare fraude, faillissement, materiele fouten in financiële rapportages en jaarrekeningen, onbehoorlijk bestuur, wetsovertredingen en andere vormen van vermijdelijke verliezen die door stakeholders geleden zijn. De organisaties kunnen zich op hun beurt vervoegen bij hun verzekeringsmaatschappijen (die op hun beurt opheldering kunnen vragen bij de externe accountantsorganisaties die de controlewerkzaamheden hebben uitgevoerd).  Verzekeringsmaatschappijen zijn verplicht om schadevergoedingen uit te keren volgens de dekking als beschreven in de polis. Gedupeerden kunnen banken zijn, aandeelhouders, leveranciers, klanten, werknemers, de Belastingdienst, de staat in het algemeen.

Betere accountants

Om hun risico af te dekken nemen verzekeringsmaatschappijen alleen de betere externe accountants in de arm om hun G2RC exposure te verminderen. De verzekeringsmaatschappijen zullen druk uitvoeren op de externe accountants om de kwaliteit van de controles te verhogen en de kosten te beperken. Ter verduidelijking van wat er precies moet worden verzekerd: de verplichte polis beschrijft de dekking, de aansprakelijkheid van organisaties en hun bestuurders in het geval dat derden schade lijden door materiële fouten in de gepubliceerde en/of gecertificeerde jaarrekening, in gedeponeerde, wettelijk vereiste stukken, het in-control statement van bestuurders, materiële fouten in interim-financiële rapportages verstrekt door de organisatie aan banken, aandeelhouders en andere geldverstrekkers en alle verklaringen van de organisatie dat aan alle wettelijke vereisten is voldaan.

'Verzekeringsmaat- schappijen kunnen verhaal halen bij de externe accountants die incorrecte of onvolledige jaarrekeningen hebben goedgekeurd.'

Verwijtbare fouten van bestuurders worden niet gedekt en dat is aan de verzekeringsmaatschappijen om aan te tonen, maar slachtoffers hebben een loket waar ze verhaal kunnen halen voor hun geleden schade. Verzekeringsmaatschappijen kunnen op hun beurt verhaal halen bij de externe accountants die eventueel incorrecte of onvolledige jaarrekeningen hebben goedgekeurd. De externe accountantsorganisaties zullen hun goedkeurende verklaring goed moeten onderbouwen om een conflict met de verzekeringsmaatschappij te vermijden.

Deze oplossing heeft een aantal voordelen:

  • Het zijn de verzekeringsmaatschappijen die de externe accountants betalen, niet de te controleren organisaties zelf, waardoor de schijn en wezen van onafhankelijkheid wordt gewaarborgd.
  • Om concurrentie te waarborgen kunnen organisaties veranderen van verzekeringsmaatschappij om hun verplichte G2RC-risico af te dekken.
  • Verzekeringsmaatschappijen bepalen de voor hen acceptabele plaats van de cursor tussen kwaliteit en kosten van accountantsonderzoek, via regelmatige tenders en beschrijving van kwaliteitseisen van controlewerkzaamheden. Accountantsrotatie kan worden bepaald door de verzekeringsmaatschappijen en de beroepsorganisatie. Verzekeringsmaatschappijen kunnen een bonus/malus-systeem invoeren om organisaties te belonen, als externe accountants kunnen leunen op beheersmaatregelen en compliance-activiteiten binnen de organisatie.
  • Accountantskantoren houden een prikkel om te investeren in innovatieve werkmethoden en instrumenten en tegelijkertijd kosten-efficiënt te blijven.
  • De beroepsgroep behoeft geen structurele verandering te ondergaan. De klant blijft betalen (maar aan de verzekeringsmaatschappij), de externe accountants worden betaald tegen een commercieel vastgesteld tarief (vastgesteld door de verzekeringsmaatschappij na een offerte procedure), het partnermodel kan blijven bestaan als kantoren dat willen, een splitsing tussen controle en advies hoeft niet plaats te vinden als verzekeringsmaatschappijen daarmee kunnen leven. De nadruk op kwaliteit blijft bestaan, evenals op kostenbeperking en efficiency. Er blijft een gezonde concurrentie bestaan tussen verzekeringsmaatschappijen onderling (zoals nu met autoverzekeringen) en tussen accountantskantoren (zoals nu). Verzekeringsmaatschappijen zullen zelf moeten beslissen over rotatie en wellicht zullen/mogen ze beslissen over meerdere accountantskantoren per organisatie, of over het toevoegen van experts voor het verifiëren van specifieke risico's.
  • Organisaties kunnen zelf bepalen hoeveel zij in beheersmaatregelen willen en kunnen investeren: investeringen in een duidelijk georganiseerd internal control framework, compliance met de laatste corporate governance standaarden, een sterke cfo en finance-afdeling met betrouwbare rapportages kunnen leiden tot lagere verzekeringspremies. Dit zal de bewustwording van het belang van (preventieve) beheersmaatregelen verhogen. Brancheorganisaties zullen organisaties helpen met het versterken van hun stelsel van beheersmaatregelen, best practices worden gedocumenteerd en beschikbaar gesteld aan derden.
  • Alhoewel deze aanpak een Europese of mondiale dimensie aan kan, kan Nederland deze ook eventueel alleen toepassen. Het heeft geen invloed op het functioneren van de markt, er wordt geen concurrentievoordeel ten opzichte van andere landen gecreëerd, internationale accountantscontroles kunnen gewoon doorgaan, internationale netwerken blijven gewoon functioneren.
  • Kennis over hoe accountantscontroles kwalitatief hoogwaardig en kostenefficiënt uit te voeren wordt sterker geconcentreerd aan de vraagkant. In plaats van deze vraag binnen alle organisaties op te lossen wordt dit gedaan bij een aantal verzekeringsmaatschappijen. Dit zal een level-playing field creëren in een markt die nu niet bestaat. (Want hoe anders kunnen de relatief hoge beloningen van partners verklaard worden voor statutaire werkzaamheden?) Ook wordt de concurrentie versterkt, zonder dat de kwaliteit verminderd wordt en ontstaan marktmogelijkheden voor gespecialiseerde, professionele organisaties die zich op specifieke risico's kunnen richten die nu niet binnen accountantsorganisaties bestaan. Verzekeringsmaatschappijen kunnen die experts rechtsreeks benaderen en onderdeel uit laten maken van de controlewerkzaamheden.
  • Toezicht op de professie kan vereenvoudigd worden, doordat de opzet structureel is verbeterd. Incidenten zullen hun weg vinden naar de gecontroleerde organisaties, die hun verzekeringspolis kunnen gebruiken. Eventueel kunnen verzekeringsmaatschappijen accountants het vuur aan de schenen leggen. De verzekeringsmaatschappijen zullen externe accountants op hun tenen laten lopen met regelmatige offerteprocedures en verplichtingen met betrekking tot kwaliteitsborging, documentatie, dossierinhoud en andere kwaliteitsverhogende maatregelen.
  • Kleinere externe accountantskantoren kunnen sneller een voet tussen de deur krijgen bij opdrachtgevers, want het aantal opdrachtgevers is beperkt. Opdrachtgevers zijn per definitie geïnteresseerd in kwalitatief hoogwaardige externe accountantskantoren die het risico voor de verzekeringsmaatschappijen kunnen verminderen. Verzekeringsmaatschappijen kunnen sneller reageren dan de huidige opdrachtgevers op oplossingen die aangeboden worden door kleinere kantoren. Kleinere accountantskantoren hebben hierdoor meer mogelijkheden om zich te onderscheiden dan op prijs, want verzekeringsmaatschappijen hebben meer kennis in huis over de afweging tussen kwaliteit en prijs. Hiermee wordt een race to the bottom vermeden.

De gecontroleerde organisaties hebben last but not least ook een aantal voordelen bij deze aanpak:

  • Op basis van de kosten van de verzekeringspolis kan een duidelijke afweging worden gemaakt om verder te investeren in preventieve interne controlemaatregelen. Verzekeringsmaatschappijen zullen organisaties helpen om deze maatregelen in te voeren (vergelijk met brandpreventie-adviezen door verzekeringsmaatschappijen en minimumeisen om voor een brandverzekeringsbonus in aanmerking te komen).
  • Organisaties kunnen met hun 'bonuskorting' aan het maatschappelijk verkeer duidelijk maken wat de kwaliteit is van hun interne controlemaatregelen en hun G2RC-prestaties.
  • Organisaties hoeven geen tenders of offerterondes meer te organiseren voor hun jaarlijkse accountantscontrole, niet meer op zoek te gaan naar een geschikt accountantskantoor, geen verborgen reclamepraatjes meer aan te horen van accountantskantoren.
  • Uiteindelijk moet deze aanpak tot lagere kosten voor externe accountantscontroles leiden, door concurrentieverbetering tussen controle-aanbieders, door duidelijker en betere afweging van kosten en opbrengsten in interne controlemaatregelen en door continue kwaliteitsverbetering, waardoor het aantal incidenten op het gebied van fraude, onverwachte faillissementen, gebreken in behoorlijk bestuur etc. zal verminderen. Ook zal de preventieve aanpak van verzekeringsmaatschappijen en te controleren organisaties positief werken op risicobeheersing.
  • Er zullen geen organisaties meer zijn die geen accountantskantoor kunnen vinden. De verzekeringsmaatschappij zal dat risico niet willen nemen en ervoor zorgen dat er altijd controle zal plaatsvinden.

Attentiepunten

De belangrijkste attentiepunten voor deze verandering:

  • De wettelijke aansprakelijkheid moet duidelijk worden beschreven en polissen moeten begrijpelijk worden opgesteld en vergelijkbaar zijn. Wellicht moet ook de wettelijke verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid van bestuurders beter gedefinieerd worden.
  • Verzekeringspolissen kunnen verschillende dekkingen geven, maar sommige dekkingen moeten behoren bij een minimumpakket (vergelijk met een WA-polis).
  • De polissen moeten in lijn zijn met de organisatiegrootte, branche en het G2RC-risico dat de organisatie loopt.
  • Er moet een overgangsperiode afgesproken worden (vijf jaar? tien jaar?). Er kan bijvoorbeeld met de kleinste organisaties worden begonnen en langzamerhand worden uitgebreid naar grotere organisaties.
  • Verzekeringsmaatschappijen moeten de tijd krijgen om de hoogte van hun premies te bepalen. Dit moet gebeuren in samenspraak met de wetgever, met afspraken over eventuele (maximale) hoogtes van betalingen aan gedupeerden. In de overgangsperiode kan afgesproken worden dat de verzekeringspremie gelijk zal zijn aan voorgaande externe accountant fees.
  • Verzekeringsmaatschappijen moeten de tijd krijgen om hun kennis op te bouwen over de accountantsmarkt, interne controlemaatregelen, risico's en financiële impact van claims etc.
  • De scope van de verzekeringspolis en de verantwoordelijkheid van bestuurders en externe accountants moet duidelijk worden gedefinieerd: kan de externe accountant iets zeggen over de continuïteit? Is niet-financiële informatie onderdeel van de controlescope?
  • De kosten van een polis voor kleine organisaties moet worden bekeken. En moet de verzekering ook gelden voor organisaties die nu niet hoeven te worden gecontroleerd?

Een oplossing om te bespreken

Verzekeringsmaatschappijen stellen dat zij alles kunnen verzekeren (zelfs de gevolgen van het weer). Het economisch verkeer en het publiek wil onafhankelijke externe accountantsorganisaties. Accountants willen zich weer als vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer kunnen profileren en zich blijven organiseren zoals zij dat willen (partnermodel, controle en advies onder één dak). De overheid is genoodzaakt de belangen van het economisch verkeer te behartigen en ziet ook de onmogelijkheid om dit met verdere regelgeving te  garanderen.

Dit alles lijkt met de hiervoor beschreven oplossing mogelijk. Tegelijkertijd zal deze oplossing geen negatieve invloed hebben op de internationale werking van markten, als alleen Nederland deze oplossing zou implementeren. De internationale netwerken van accountantsorganisaties zullen er weinig van merken dat hun Nederlandse collega's door verzekeringsmaatschappijen worden betaald voor hun controlewerkzaamheden en niet meer door hun 'klanten'.

'Organisaties hoeven niet meer op zoek te gaan naar een geschikt accountantskantoor.'

De externe accountant wil als vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer worden gezien, zonder belangenverstrengeling. Dat lijkt te lukken met deze oplossing en kan gewaarborgd blijven doordat verzekeringsmaatschappijen continue over de schouders van accountantsorganisaties mee zullen kijken, met middelen die een overheid, beroepsorganisatie of beurspolitie nooit zullen en/of kunnen krijgen. De kwaliteitsprikkel en de efficiencydrive blijven bestaan; de accountantsorganisaties willen hun commerciële relaties niet verliezen met de verzekeringsmaatschappijen. Dat is immers waardevoller en kostbaarder dan een negatieve uitspraak van de Ondernemingskamer en werkt sneller dan een zaak voor de tuchtrechter.

Al met al een oplossing die kan worden besproken. Als eerste door de verzekeringsbranche en de NBA?

Registeraccountant Rick Floore werkt als internal project manager bij EY in Parijs. Hij schrijft op persoonlijke titel.

Gerelateerd

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.