Volgens het FD schrikken ondernemers soms van de accountantskosten die komen kijken bij de verantwoording van de NOW-aanvraag. De toonzetting van de berichtgeving was tegen het zere been. Accountants werden neergezet als de "gier die het laatste stukje vlees nog even weg komt halen".

Op de sociale media reageerden accountants aangeslagen. Antoinette Dijkhuizen (4You Accountancy) voelde zich "vogelvrij" en vreest voor de goede relatie tussen accountant en opdrachtgever. Reden voor haar om minister Hoekstra van Financiën opnieuw een brief te sturen. Daniël de Groot (DRV) beet op LinkedIn stevig van zich af: "Om te veronderstellen dat dit een gevolg is van 'accountants die hun rekening onnodig opvoeren' raakt kant noch wal." Tegenover Accountancy Vanmorgen stelde Fou-Khan Tsang (Alfa) begrip te hebben voor ondernemers die het water aan de lippen staat. Maar het verwijt aan accountants is niet terecht, want die doen de NOW-toetsing in opdracht van de minister van SZW. "Feitelijk zijn wij slechts de boodschapper. Het is nu eenmaal vaak zo dat die de klos is."

Het is een complex spanningsveld: een opdracht van de overheid om de NOW-steunmaatregelen goed te controleren, zodat gemeenschapsgeld goed terechtkomt. Tegelijk zijn er nu eenmaal kosten gemoeid met een dergelijke opdracht. Accountants moeten zich houden aan hun gedragsregels en grondig, kritisch en objectief zijn. Doen zij hun werk niet goed, dan kunnen zij daar via het tuchtrecht op worden afgerekend.

Zorgen over kosten

Uit een rondgang langs de tien grootste accountantskantoren blijkt dat een aantal kantoren signaleert dat sommige ondernemers niet blij zijn met de kosten. Maar wanneer de accountant uitlegt hoe die kosten tot stand komen, is er vaak begrip. De NOW-regeling is onder grote druk tot stand gekomen en kantoren benadrukken het gevaar van fraude. Dat brengt extra werkzaamheden en dus kosten met zich mee. "Het is aan ons om dit op transparante en goede wijze uit te leggen aan de klant", stelt BDO. "En uiteraard begrijpen wij de pijn die ondernemers met betrekking tot de extra kosten voor de NOW-controle ervaren."

'Het is aan ons om dit op transparante en goede wijze uit te leggen aan de klant.'

Veel ondernemers realiseren zich niet of onvoldoende dat het opstellen van de verklaringen extra werkzaamheden met zich meebrengt, vanwege de eisen die het UWV en het ministerie van SZW aan die verklaring stellen, aldus BDO. Ook zijn tot op heden slechts enkele, meestal eenvoudige controles afgerond. "Dat maakt het inschatten van de werkzaamheden extra lastig. Dit leidt helaas soms tot onzekerheid en onduidelijkheid bij de klant, wat niet prettig is voor klanten aangezien zij sowieso al in een onzekere situatie verkeren."

Ook Baker Tilly ziet dat klanten het moeilijk hebben, maar "klachten over de specifieke kosten in verband met de NOW-controle zien we gelukkig niet veel". Mazars geeft aan dat met name ondernemers die gewoonlijk niet worden gecontroleerd zich soms zorgen maken over de kosten. Ook Accon avm ziet dat en geeft daarom vooraf "een duidelijke kostenindicatie" voor de eindafrekening van de NOW. "Ondernemers zijn kritisch op uitgaven in deze onzekere tijd, dat is heel begrijpelijk. Wij bewonderen hun doorzettingsvermogen en veerkracht. Veel ondernemers krijgen ook voor het eerst te maken met een dergelijke controle. Daarom geven we vooraf uitleg over de werkzaamheden die hiervoor nodig zijn, zodat de ondernemer weet wat er op hem afkomt. Ontdekken we tijdens de uitvoering dat er extra werk nodig is, dan trekken we direct aan de bel."

Flynth krijgt wel vragen, maar zegt dat er begrip is als ze zo goed mogelijk uitleggen welke werkzaamheden de overheid van accountants verwacht. "De hoeveelheid werkzaamheden en de daarbij behorende kosten zijn wel een tegenvaller voor de ondernemer en dat begrijpen wij ook. […] Het is prima dat een open discussie wordt gevoerd over deze kosten."

Beeldvorming

EY geeft aan dat de beeldvorming in de media "niet helpt" en dat klanten de vereisten van het controleprotocol ver vinden gaan, zeker op dit moment. "Zij vinden het met name lastig om achteraf een verantwoording op te stellen over een periode waarin zij veelal minder rapporteerden, in ieder geval minder in detail. En accountants kregen pas na zes maanden inzicht in hun werkprogramma. Dit maakt het allemaal zeer complex voor ondernemers en accountants. Als we dit alles uitleggen dan is er merkbaar meer begrip voor onze fee."

'Als we dit alles uitleggen dan is er merkbaar meer begrip voor onze fee.'

De NOW-controles die PwC en KPMG uitvoeren zitten veelal in het segment van de grote bedrijven. Van de meer dan honderdduizend aanvragen voor NOW 1, worden er slechts zo'n driehonderd gecontroleerd door KPMG, stelt het kantoor. Dat gaat "in bijna alle gevallen" vanuit de rol als huisaccountant. "KPMG heeft bij het bepalen van de tarieven rekening gehouden met haar maatschappelijke rol. De financiële impact van dit werk op de totale resultaten van KPMG is dan ook beperkt."

PwC laat weten voor wat betreft de NOW 1 tweehonderd ondernemingen te controleren, die voor circa 366 miljoen euro subsidie hebben aangevraagd. Bij de NOW-controle kijkt PwC op verzoek van het ministerie wel "diepgaander en anders van aard" naar NOW-aspecten dan bij een reguliere jaarrekeningencontrole. "Daarbij komt dat er vanuit het ministerie gedetailleerde, soms complexe en verregaande instructies voor onze controle zijn meegegeven. Zo zijn NOW-opdrachten als hoger risico geclassificeerd en zijn daardoor aanvullende kwaliteitsmaatregelen nodig, waaronder de inzet van verschillende specialistische en ervaren collega's."

Deloitte kijkt alleen voor haar eigen reeds bestaande cliënten of de aanvragen terecht en juist zijn gedaan. "Door de check op juiste toepassing van NOW alleen voor onze eigen klanten te doen, weten we hoe hun processen in elkaar zitten en kunnen we vooraf een goede inschatting maken van de kosten. Wij zijn in continu overleg met onze klanten over de verwachting van de te maken kosten. De omvang van het door de accountants te verrichten werk is gedefinieerd door de keuzes die de overheid heeft gemaakt."

Derdenverklaring

Onder de 125 duizend euro subsidie volstaat een derdenverklaring, een product dat bijvoorbeeld ook een boekhouder mag afleveren. Accountantskantoren geven ook aan hun klanten daarover in te lichten, maar klanten kiezen dan vaak toch voor hun eigen accountant. Accon avm: "Hierover zijn alle ondernemers proactief geïnformeerd. We laten altijd de keuze aan de ondernemer. In de praktijk blijkt de meest efficiënte weg juist via het vertrouwde accountantskantoor, omdat dat het bedrijf én de financiële administratie door en door kent. Dat maakt een controle uitvoeren minder tijdrovend."

EY sluit zich daarbij aan: "We informeren klanten hier natuurlijk over, maar veelal willen dergelijke ondernemers juist dat wij dit oppakken. Wij kennen de klant als geen ander en kunnen relatief eenvoudig een derdenverklaring opstellen." BDO zegt ook "veelvuldig" in het contact met de klant aan te halen dat administratiekantoren of fiscalisten goedkoper zouden kunnen zijn en de keuze aan de klant te laten wanneer een derdenverklaring voldoet.

Flynth is er van overtuigd dat de werkzaamheden "efficiënter, en dus goedkoper, uitgevoerd kunnen worden door iemand met kennis van de onderneming dan iemand zonder deze kennis. En wij denken dat accountants voor deze werkzaamheden ook beter zijn opgeleid."

Samen met jaarrekening

Accountantskantoren proberen waar mogelijk, in lijn met het advies van de NBA, de werkzaamheden voor de NOW-controle te laten samenvallen met de reguliere controle van de jaarrekening, om zo kosten en tijd te drukken. EY merkt op dat de materialiteit van de jaarrekening in de meeste gevallen (veel) hoger is dan voor de NOW-verantwoording. "Wel trachten we de meer complexe vraagstukken vóór die periode helder te hebben, dat (zoals eerder gesteld) nog niet alle definities en interpretaties helder zijn, helpt hier niet. En daarnaast is er het vraagstuk van capaciteit bij ondernemingen en onszelf, waardoor het niet altijd mogelijk is om de controles simultaan uit te voeren."

Flynth, Mazars en BDO geven aan dat het advies van de NBA niet altijd opgaat, vooral in het mkb. "De deadline voor de derdenverklaring is al op 24 maart. Dan zijn veel jaarrekeningen in het mkb nog niet afgerond", stelt Flynth. "Ook vraagt de NOW-controle extra en andere werkzaamheden, omdat de verantwoordingsperiode afwijkt van die van een reguliere jaarrekeningcontrole."

'De kwaliteit van onze werkzaamheden moet onbetwist zijn en zou niet onder tijdsdruk plaats moeten vinden.'

Het kantoor voegt daaraan toe dat de tijdsdruk die er op de controles ligt tot problemen kan leiden en pleit ervoor de deadline voor de NOW 1-verantwoording te verschuiven. "De kwaliteit van onze werkzaamheden moet onbetwist zijn en zou niet onder tijdsdruk plaats moeten vinden. […] Wij moeten ervoor waken dat dit tot kwaliteitsrisico's gaat leiden en maken ons zorgen dat wij ondernemers moeten teleurstellen. Wij doen dan ook een dringend beroep op de overheid om maatregelen te treffen om de risico's van tijdsdruk weg te nemen en de deadline voor de gevraagde verklaringen te verschuiven naar het tweede halfjaar van 2021." De NBA heeft net een brief met een dergelijk verzoek gezonden aan de minister van SZW.

Accon avm laat weten de combinatie van de werkzaamheden zoveel mogelijk toe te passen, maar dat is niet altijd haalbaar in verband met deadlines van de NOW. En niet alle ondernemers willen wachten op de jaarrekening om duidelijkheid te krijgen over hun daadwerkelijke subsidiebedrag. "In veel gevallen vindt de accountantscontrole om die redenen separaat plaats."

Tuchtzaken

De meeste kantoren zeggen geen "golf aan tuchtzaken" te vrezen rondom de NOW-verantwoording, waar de voorzitter van de Accountantskamer onlangs voor waarschuwde. EY zegt dat het zou kunnen gebeuren, maar wijst erop dat ondernemers geen misbruik moeten maken van het tuchtrecht. "Wij zetten ons maximaal in om de werkzaamheden goed te verrichten. Mocht achteraf blijken dat NOW ten onrechte is aangevraagd, dan kan ik mij voorstellen dat een klant teleurgesteld is. Maar dat mag geen reden zijn om naar de Accountantskamer te stappen."

Ook Mazars zegt zich geen zorgen te maken over tuchtzaken, maar denkt wel dat "maximale duidelijkheid over interpretatie van regelgeving" belangrijk is in het voorkomen van tuchtzaken.

Flynth onderkent dat de belangen groot zijn, en dat de regeling heel snel is opgesteld, waardoor er ruis en interpretatieverschillen ontstaan. "Bij de uitoefening van het accountantsberoep behoort echter dat wij aangesproken kunnen worden op ons werk via een tuchtrechtprocedure. Dat geldt niet alleen bij de werkzaamheden ten aanzien van de NOW-verantwoording. Als wij ons werk goed doen, zoals de maatschappij altijd van ons mag verwachten, dan zien wij geen aanleiding voor meer tuchtrechtzaken."

BDO sluit zich daarbij aan: "Onze prioriteit is het uitvoeren van kwalitatief goede NOW-controles voor onze klanten. We zien geen aanleiding  om nu te vrezen voor een golf aan tuchtzaken."

Maatschappelijke verantwoordelijkheid

Alle kantoren geven aan dat zij hun maatschappelijke verantwoordelijkheid in dit dossier graag oppakken en hun best te doen dit voor klanten zo goed mogelijk op te lossen. EY vindt dat de kritiek in het FD-artikel daardoor vrij hard aankomt. EY: "De uitingen, zoals de uitspraak dat accountants de rekening onnodig opvoeren of woorden zoals 'aasgieren' en graaiende accountants, vinden wij vreselijk. Eerlijk gezegd stuit het ons zeer tegen de borst. Wij doen onze uiterste best om de werkzaamheden die ons door de overheid opgedragen zijn uit te voeren. Het gaat om miljarden aan gemeenschapsgeld en helaas zijn er altijd partijen die hier misbruik van willen maken." Het kantoor benadrukt dat de NOW-werkzaamheden extra zijn en de werkdruk voor de medewerkers daarmee nog hoger wordt, terwijl die zelf ook last hebben van de coronacrisis. “Dit houden zij vol omdat ze een passie hebben om klanten te willen helpen en onze maatschappelijke taak uit te voeren."

'Wij doen onze uiterste best om de werkzaamheden die ons door de overheid opgedragen zijn uit te voeren.'

Mazars voegt toe dat er ook nog een taak ligt voor de overheid om duidelijker te zijn: "Een probleem waar we ons zorgen over maken is de onduidelijkheid die nog bestaat op diverse onderwerpen uit de regeling, alsmede de gedurende de wedstrijd wijzigende inzichten en interpretaties van het ministerie van SZW. Dit leidt tot inefficiëntie in uitvoer en planning, wat de beheersing van de controlekosten niet ten goede komt."

Erik Moens, bestuurder en Kwaliteitsbepaler van Baker Tilly, vat het sentiment van de kantoren samen: "Ik zou willen dat iedereen inziet dat wij ons werk doen op basis van regelgeving en in het maatschappelijk belang."

• Standpunt NBA over NOW-regeling en accountantswerkzaamheden
• FD-artikel 'Accountant neemt flinke hap uit coronasteun voor ondernemer'
• FD-commentaar 'Geen dikke rekening voor controle coronasteun'