Wat is je rol als accountant in onzekere tijden als deze, waarin heel veel onbekend is? Voor houvast zorgen, aldus Arjan Brouwer.

Discussie Column 20 maart 2020

Achteraf kijk je een koe…

Arjan Brouwer

Als ik dit schrijf zit ik aan de eettafel. Ik werk thuis. De colleges op de VU gaan niet door en we zetten in korte tijd een alternatief programma in elkaar. Ik krijg foto's doorgestuurd van collega's die in de supermarkten voor lege schappen staan. De AEX index is in een week tijd met meer dan dertig procent gedaald.

Al een aantal weken brengen we guidance uit voor ondernemingen die moeten inspelen op de ontwikkelingen en voor collega's die bezig zijn met jaarrekeningcontroles. Bijvoorbeeld dat over het algemeen geen sprake is van een gebeurtenis na balansdatum die iets zegt over de toestand op balansdatum. Dat vermelding in de toelichting van deze gebeurtenissen en in het bestuursverslag van de risico’s, onzekerheden en mogelijke effecten wel passend zal zijn. Dat in veel gevallen in het eerste kwartaal van 2020 sprake is van een triggering event voor een impairment test. En hoe ga je om met het verkrijgen van controle informatie ten aanzien van de Chinese activiteiten? Want dit issue begint toch wel een behoorlijk grote impact te krijgen in China. Correctie: China en Italië. Correctie: China, Italië en Brabant. Correctie: de hele wereld... De ontwikkelingen volgen elkaar zo snel op dat het bijna niet meer bij te houden is. Inzichten en vraagstukken veranderen met het uur. Ook deze column is misschien al weer achterhaald wanneer hij wordt geplaatst. Wie had er een paar weken geleden kunnen voorspellen dat er in Nederlandse supermarkten gevochten zou worden om WC-papier?

Het kabinet verzamelt informatie, raadpleegt experts, weegt informatie en neemt besluiten. Dat moet ze doen zonder volledige zekerheid over de gevolgen die keuzes zullen hebben. Maar ze moet besluiten nemen, want het is niet in het maatschappelijk belang om te wachten tot er volledige zekerheid is. Het lijkt wel een beetje op de situatie van een accountant die een controleverklaring afgeeft bij de jaarrekening van een onderneming die te maken heeft met een complexe, veranderende omgeving. Je zult het nooit helemaal zeker weten, maar verzamelt genoeg informatie om tijdig tot een passend oordeel te komen.

Hoe zal het over een halfjaar zijn? Zullen de 'experts' en politici dan weer over elkaar heen duikelen om te vertellen wat het kabinet verkeerd heeft gedaan? En zullen ze dan vertellen dat de regering volledig overtrokken heeft gereageerd en de economie onnodig schade heeft toegebracht, of zullen ze vertellen dat de regering veel te laks is geweest en het te lang op zijn beloop heeft gelaten waardoor het virus zich verder heeft verspreid dan nodig? Natuurlijk kan ook het verhaal verteld worden dat de mensen die de besluiten moesten nemen dat naar beste eer en geweten zorgvuldig hebben gedaan, op basis van de informatie die ze op dat moment hadden. Maar ja, dat is natuurlijk niet echt interessant, daar haal je het nieuws niet mee.

Het voordeel dat de stuurlui aan wal, die geen verantwoordelijkheid hoeven of willen nemen, hebben is dat het achteraf een stuk makkelijker is om risico's en scenario's in te schatten en te bepalen welke keuzes wanneer gemaakt hadden moeten worden. Voorspellen is nu eenmaal makkelijker wanneer het om het verleden gaat dan wanneer het om de toekomst gaat. Het zal ook niet lang duren voordat de eersten zich zullen melden die het allemaal al lang hadden zien aankomen. Die al jaren geleden hadden voorspeld dat de wereld geteisterd zou worden door een gezondheidscrisis, of die in januari al vonden dat het land op slot moest.

En de accountant? Ook deze crisis raakt de financiële positie, en dus de jaarrekening, van ondernemingen. Er zullen in 2020 impairments geboekt gaan worden, er zullen mogelijk bedrijven failliet gaan. Ook bedrijven waar de accountant in februari 2020 nog een goedkeurende verklaring heeft verstrekt. Hadden accountants dit risico niet al veel eerder moeten onderkennen? Waarom zit er eigenlijk geen viroloog in ieder controleteam? Wat is je rol als accountant in onzekere tijden als deze, waarin je maar één ding weet, namelijk dat heel veel onbekend is. Mijn vader leerde mij vroeger dat je achteraf een koe in zijn kont kijkt. De toekomst voorspellen zal ons niet lukken, maar ik denk dat accountants op veel manieren voor houvast kunnen zorgen in onzekere tijden. Voor ondernemers door ze te helpen gebruik te maken van de geboden regelingen, door scherp naar de organisatie te kijken en de ondernemer met raad en daad bij te staan. Maar ook door bij te dragen aan goede informatieverschaffing. Juist wanneer zaken onzeker zijn is informatie van groot belang. Informatie over feiten, maar ook informatie over onzekerheden en dilemma's. Dilemma's en onzekerheden die ondernemingen ervaren in deze tijden, maar ook de dilemma's en onzekerheden die wij zelf ervaren.

Die openheid kan eraan bijdragen dat mensen accepteren dat we in een wereld leven waarin niet ieder risico te voorspellen of uit te sluiten is. Dat ze erop vertrouwen dat alle partijen ondanks alle onzekerheden hun best doen om de juiste keuzes te maken op basis van de informatie die ze hebben en daarover transparant te zijn. Dat de voorspelbare criticasters de uitspraak van mijn vader ook kennen en zich terughoudend op zullen stellen. Het zou zomaar kunnen. Er zijn de afgelopen weken wel meer dingen gebeurd die ik nooit voor mogelijk had gehouden.