Arjan Brouwer

Een accountantscontrole is niet verplicht, maar het gevolg van een keus van de onderneming. Dan mag er van die onderneming ook iets verwacht worden, meent Arjan Brouwer.

Discussie Column

Accountantscontrole is een keuze

Ondernemingen die de jaarrekeningcontrole als een 'moetje' zien, zijn met enige regelmaat inspiratie voor een dilemma van studenten die ik begeleid bij hun praktijkreferaat. De ondernemer begrijpt niet waarom het, gezien de aard en financiële positie (schuldenvrij) van de onderneming, nodig is dat er kosten worden gemaakt voor de toets van een derde op de te publiceren jaarrekening. Vaak zien ze überhaupt het nut niet in van de jaarrekening en publicatie ervan. Natuurlijk zou dit de accountant niet moeten beïnvloeden, maar het uitvoeren van een controle is toch echt veel effectiever (en leuker!) bij een organisatie die zelf het belang van goede verslaggeving, interne beheersing en externe controle inziet, dan bij een organisatie waar je je op zijn best noodzakelijk kwaad voelt. En dan komt al snel de vraag op, of de in de wet verankerde controleplicht ook een controlerecht voor de onderneming met zich meebrengt.

Met enig 'omdenken' kun je er ook anders naar kijken. Een accountantscontrole is helemaal niet verplicht. Iedereen kan een onderneming starten en uitbouwen zonder enige verplichting tot accountantscontrole. Pas wanneer de eigenaar de onderneming wil drijven in een rechtsvorm waarbij hij of zij niet aansprakelijk is voor de schulden van de onderneming, stelt de wet een aantal extra eisen. Met de lusten van afscheiding van het ondernemingsvermogen van het privévermogen komt een aantal lasten. De rechtspersoon moet bijvoorbeeld transparant zijn over haar financiële situatie en een jaarrekening publiceren zodat de schuldeisers, die geen verhaalsmogelijkheid meer hebben op de eigenaar, weten hoe de rechtspersoon er financieel voorstaat. En als de rechtspersoon een bepaalde omvang heeft, dan moet deze informatie worden gecontroleerd door een accountant. Het is daarbij aan het bestuur van de rechtspersoon om ervoor te zorgen dat de jaarrekening betrouwbaar is en om voor de randvoorwaarden te zorgen die controle door een accountant mogelijk maken.

Wat dat betreft is de accountantscontrole net zo verplicht als een vliegbrevet. Niet dus. Niemand is verplicht om een vliegbrevet te hebben. Wat wel verplicht is, is dat je zo'n brevet hebt als je een vliegtuig bestuurt. En dat periodiek je gezondheid en vaardigheden opnieuw worden getest. Heb je daar geen zin in? Geen probleem, niemand zal je ertoe verplichten. De consequentie is wel dat je dan niet zelfstandig een vliegtuig mag besturen. Want als maatschappij vinden we het voor de veiligheid van belang dat de bestuurder van een vliegtuig aan bepaalde eisen voldoet. En hoe groter het vliegtuig, hoe omvangrijker de eisen. Zo vindt de wetgever het ook maatschappelijk wenselijk dat de ondernemer die wel wil ondernemen en via dividenduitkering over de ondernemingswinst wil beschikken, maar niet wil opdraaien voor de schulden als het misgaat, aan een aantal eisen moet voldoen.

Voor ondernemers die af willen van de verplichting om een jaarrekening te publiceren en te laten controleren is de oplossing dus relatief simpel. Kies voor een vorm waarbij je als ondernemer zelf weer de volledige aansprakelijkheid voor de schulden draagt. Een vergelijkbare mogelijkheid geldt ook voor alle Nederlandse vennootschappen die in handen zijn van een EU-moeder. Vindt u accountantscontrole van de Nederlandse vennootschap niet zinvol, omdat alle aandelen toch in handen zijn van één aandeelhouder die alle gewenste inzichten zelf kan krijgen en omdat externe schulden beperkt zijn? De vrijstelling van artikel 2:403 BW staat tot uw beschikking. Naast wat andere vereisten, moet de EU-moeder zich alleen even aansprakelijk stellen voor de schulden. Als de ondernemer of aandeelhouder géén aansprakelijkheid wil voor die schulden, maar wil dat de schuldeisers achter het net vissen als de vennootschap in de problemen komt, dan is bijvoorbeeld de BV-vorm (zonder aansprakelijkheidsstelling van de moeder) natuurlijk beschikbaar. Maar laten we dan niet gaan zeuren over de consequenties van die keuze. Wees transparant, maak een gedegen jaarrekening, zorg voor goede interne beheersing en maak een goede accountantscontrole mogelijk.

Eenzelfde verhaal geldt voor ondernemers die kapitaal op willen halen via de gereglementeerde beurs. Ook dat heeft voordelen. Het kwaliteitsstempel van de gereglementeerde markt zorgt voor toegang tot meer kapitaal, tegen lagere kosten dan wellicht mogelijk zou zijn via de alternatieve markt, crowdfunding of een banklening. Maar ook deze lusten brengen bepaalde lasten met zich mee, zoals vereisten aan de governance, maatschappelijke verantwoordelijkheid, verdergaande transparantievereisten en controle door een accountant met een oob-vergunning.

Ook hier geldt dat dit niet verplicht is, maar het gevolg van een vrijwillig gemaakte keuze die schijnbaar per saldo voordelig was voor de onderneming. Als ondernemers dergelijke keuzes maken, dan mag er met recht iets van ze verwacht worden. There's no such thing as a free lunch.

Wat vindt u van deze column?

Reageer

Arjan Brouwer is partner bij PwC en hoogleraar externe verslaggeving aan de VU Amsterdam.

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.