Arjan Brouwer volgde de berichtgeving over de verklaring omtrent risicobeheersing, maar is teleurgesteld over de uitkomst. Om het beoogde doel te bereiken moeten er nog belangrijke stappen worden gezet.

Discussie Column 25 januari 2024

Zijn we er toch ingetuind

"Zijn we er toch ingetuind." Met die woorden beschreef Herman Kuiphof dat wat voor voetbalminnend Nederland nog jarenlang een groot trauma zou zijn. Een trauma dat pas veertien jaar later in Hamburg een klein beetje zou worden gecompenseerd. Het geweldig spelende Nederlands elftal kon niet verliezen, maar toch gebeurde het. Dankzij één van Gerd Müllers vele lelijke doelpunten. Lelijke doelpunten waarover je makkelijk denigrerend kan doen, maar waarvan hij er zoveel maakte dat het gewoon een kwaliteit was om respect voor te hebben.

Aan deze uitspraak moest ik terugdenken, toen de berichtgeving over de verklaring omtrent risicobeheersing rond Kerst naar buiten kwam. Het begon zo mooi. Nadat accountants jarenlang werden weggehoond, als ze stelden dat het belangrijk is dat er versterkingen worden gerealiseerd in de hele rapportageketen, was daar ineens het rapport van de Universiteit Leiden op basis van in opdracht van het ministerie van Financiën uitgevoerd onderzoek. In dat rapport werd voorgesteld dat het bestuur van iedere grote rechtspersoon dient te verklaren of en in hoeverre de entiteit beschikt over effectieve en adequate risicobeheersings- en controlesystemen van operationele-, compliance- en verslaggevingsrisico's, weergegeven in een verklaring omtrent risicobeheersing. Dit is later kracht bijgezet via een door de Tweede Kamer met ruime meerderheid aangenomen motie.

Zou het dan toch gaan gebeuren? Het kon niet misgaan, toch? De voortekenen waren goed. Maar vanaf dat moment glipte het lonkende doel langzaam weg. De status quo is bewaakt zoals alleen het Italiaanse elftal dat in haar beste jaren kon via in perfectie uitgevoerd catenaccio. Waardoor er niet veel meer is gebeurd dan tijdens de 0-0-wedstrijd tussen Oost- en West-Duitsland in de groepsfase op het WK 1974. Niet mooi, wel heel effectief en met uiteindelijk de wereldtitel van West-Duitsland en een trauma voor Nederland tot gevolg. En waarop zelfs West-Duitsland in 1974 niet zal hebben gerekend, gebeurde in 2023 wel. Het is met gejuich ontvangen!

Maar wat dan? De huidige versie van de Corporate Governance Code stelt al dat het bestuur van een beursgenoteerde onderneming moet zorgen voor adequate internerisicobeheersings- en controlesystemen en het identificeren en beheersen van risico's (principe 1.2 en best practice 1.2.2), het monitoren en ten minste jaarlijks systematisch beoordelen van de opzet en de werking van de internerisicobeheersings- en controlesystemen (1.2.3). Ook moet het bestuur in het bestuursverslag al verantwoording afleggen over de uitvoering van de risicobeoordeling, de opzet en de werking van de internerisicobeheersings- en controlesystemen over het afgelopen boekjaar en eventuele belangrijke tekortkomingen daarin (1.4.2.). En tenslotte verklaart het bestuur van een beursgenoteerde onderneming in het bestuursverslag (met een duidelijke onderbouwing) al dat het verslag in voldoende mate inzicht geeft in tekortkomingen in de werking van de internerisicobeheersings- en controlesystemen en dat de voornoemde systemen een redelijke mate van zekerheid geven dat de financiële verslaggeving geen onjuistheden van materieel belang bevat (1.4.3). De voorgestelde aanpassingen voegen daar weinig aan toe.

Met bewondering voor het knap uitgevoerde tactische plan, kan ik als niet-neutrale toeschouwer (accountant) de teleurstelling over de uitkomst toch niet onderdrukken. Wat is er gebeurd met die expliciete verklaring over de effectiviteit van de risicobeheersings- en controlesystemen door alle grote rechtspersonen, waar het om te doen was? Of zie ik iets over het hoofd? Je gaat het volgens Cruijff immers pas zien als je het door hebt.

Om het beoogde doel te bereiken moeten er volgens mij nog belangrijke stappen worden gezet. Te beginnen met het van toepassing maken van de Corporate Governance Code, in ieder geval hoofdstuk 1, op alle grote rechtspersonen. De uitleg over die laatste stap heb ik tussen alle juichberichten gemist, maar dat zal ongetwijfeld aan mij liggen. Hoe dan ook. Over die laatste stap en hoe en wanneer deze wordt gerealiseerd moet snel duidelijkheid worden verschaft. De Cruijff-uitspraak "Als ik zou willen dat je het begreep, had ik het wel beter uitgelegd" mag hier immers niet opgaan.

Is dan alles geregeld? Zeker niet. Accountants hebben een belangrijke rol te pakken om te bewaken dat de door het bestuur verstrekte verklaring ook echt ergens voor staat. Daar ga ik in mijn volgende column op in.