Jan Bouwens

Op dit moment ondergaat de accountancyprofessie een reeks transformaties die worden aangestuurd door technologie, regelgeving en marktomstandigheden. De vraag is of NBA, AFM en de wetgever voldoende focus hebben op deze ontwikkelingen, aldus Jan Bouwens.

Discussie Column

De professie op zijn kop

Accountantskantoren investeren massaal in machine learning en artificiële intelligentie (AI). Zo kondigde PwC US in 2023 aan dat het US$ 1 miljard gaat investeren en EY US kondigde in hetzelfde jaar aan dat ze US$ 1,4 miljard gaat investeren om EY.ai op te richten. De komende vijf jaar wil KPMG US$ 2 miljard investeren in kunstmatige intelligentie en clouddiensten in al haar bedrijfslijnen wereldwijd. Deloitte kondigde aan dat het $ 2 miljard investeert "om het voordeel van de sector voor haar klanten te versnellen". Forvis Mazars en Baker Tilly investeren eveneens binnen de enorme AI-ruimte.

De mogelijke gevolgen van deze ontwikkelingen zijn naar verwachting omvangrijk. Enerzijds maakt AI het mogelijk dat iedereen binnen het kantoor specialist wordt; immers de toegang tot kennis wordt met AI enorm vergroot. Dat houdt in dat de functies van accountant en consultant in termen van kennis vervagen. Tezelfdertijd democratiseert AI de kennis van controle ook voor bedrijven die oorspronkelijk geen wettelijk verplichte, dan wel vrijwillige controles of samenstelwerk uitvoerden. Wie wint?

Gelijktijdig zetten regelgevers de professie steeds meer onder druk om de kwaliteit van hun controles te verbeteren. De kantoren op hun beurt onderzoeken hoe ze zich het beste kunnen structureren, in termen van de samenstelling van hun organisatie en bij het werven van personeel, omdat ze hebben te maken met serieuze uitdagingen bij het bemannen van hun organisaties om hun bedrijfslijnen te kunnen uitvoeren. Kleinere kantoren overwegen zelfs hoe ze het beste de eigendom kunnen organiseren, waarbij private equity in korte tijd 25 procent van deze markt heeft bemachtigd. In combinatie zullen deze ontwikkelingen naar verwachting een revolutie teweegbrengen in de wijze waarop controles en samenstelwerkzaamheden worden uitgevoerd. We moeten echter nog leren hoe de onderliggende krachten de kwaliteit van het werk van de accountant gaan beïnvloeden; positief of negatief, of helemaal niet.

AI-investeringen worden naar verluidt gedaan om accountants en adviseurs te helpen hun activiteiten uit te voeren. Of en hoe deze toepassingen de accountant gaan helpen, is nog een onbeantwoorde vraag. Ten eerste heeft het International Forum of Independent Audit Regulators geen AI-gebaseerde controles toegelaten, tenzij deze worden ondersteund door bestaande methodologie. Het is echter zeer waarschijnlijk dat de technische ontwikkelingen van invloed zullen zijn op de manier waarop audits worden uitgevoerd.

Als we naar de toetreders op de markt kijken, dan zien we wellicht een tipje van de sluier opgelicht. We zien dat een aantal private equity-firma's na hun overname diensten afnemen van separate firma's die exclusief controlewerk leveren aan de private equity-firma. Langs deze weg kan formeel worden voorkomen dat een goedkeurende verklaring hiërarchisch wordt afgedwongen. Ook kan de PE-gefinancierde firma zonder beperkingen die gelden rondom accountants het werk inrichten zo men wil, bijvoorbeeld met hulp van AI. Of hiermee de kwaliteit van het werk van de controlerend accountant beter of slechter wordt, is een vraag waarop ik het antwoord liever niet afwacht.  

Bovengenoemde ontwikkelingen roepen onbekende krachten op over hoe de professie in de toekomst zijn taak vervult, om ervoor te zorgen dat marktpartijen en de maatschappij als geheel hun beslissingen kunnen baseren op  informatie die het waard is te vertrouwen. Mijn advies in dit kader aan NBA, AFM en de wetgever is dat, gelet op de razende vaart van de ontwikkelingen, de focus moet liggen op de vernieuwing die de professie doormaakt en niet op verbetering van controles die op de traditionele wijze worden uitgevoerd.

Wat vindt u van deze column?

Reageer

Jan Bouwens is hoogleraar accounting UvA en research fellow University of Cambridge.

Gerelateerd

4 reacties

Alexander Vissers

Beste Jan, ten aanzien van de structuur van AFM-vergunninghouders met of zonder PE investeerders zie ik geen verschil met andere vergunninghouders, ook daar worden aandelen in de "ultimate parent" gehouden door niet-accountants (belastingadviseurs, consultants etc.) en het personeel en diensten worden geleverd aan de controlerende vergunninghouder die geen eigen personeel en zo goed als geen vermogen heeft. De EU (art 3 Richtlijn 2006/43/EG zoals gewijzigd door Richtlijn 2014/56/EU stelt alleen eisen aan het auditkantoor: meer dan 50% stemrechten in handen auditkantoren of auditors en meerderheid leden bestuur wettelijk auditor. De Wta heeft dit "aangepast" - "zeggenschap""beleidsbepalers"(niet conform) overgenomen en ook nog eens cryptisch in het AFM register ingeschreven. Het leveren van diensten en personeel vanuit het netwerk aan de vergunninghouder is eerder regel dan uitzondering.
Alle werkzaamheden die accountants verrichten en die niet wettelijk voorgeschreven zijn en niet in de rechten van derden ingrijpen buiten hun wil (vrijwillige opdrachten) kunnen teruggeven worden aan het privaatrecht, daar past Private Equity goed bij. Dan het International forum of independent regulators kan niets wel of niet toelaten hooguit adviseren. Blijft eigenlijk dat ik alleen je advies waarin je stelt dat niet gefocust moet worden op de verbetering van controles die op de traditionele manier worden uitgevoerd kan onderschrijven.

Jan Bouwens

Beste Alexander. Dank voor je reactie. De toetreders die mij voor ogen staan zijn de PE firms. Als ik het over het beroep heb dan doel ik op vooraleerst op controle (of rapportering en processen voldoen aan de wetten, industrienormen en afspraken vastgelegd inzake de governance. Ik denk ook aan assurance omtrent de mate waarin men kan bouwen op de uitspraken van de betrokken organisatie. @Geert. Inderdaad zouden de investeringen tekort kunnen schieten ten opzichte van toetreders. Maar dat doet weinig af aan de snelheid die ik in beeld breng. Wel goed dat je erop wijst want ook dat is een reële mogelijkheid. Zo werden de prijs forecasts van makelaars voor de prijzen van huizen Boston 10 jaar geleden in een binnen 3 maanden tijd overbodig door het werk van een drietal dataspecialisten.

Geert de Jonge

Het klinkt allemaal heel indrukwekkend. Investeringen van miljarden in AI. Maar bekijk het eens in relatie met het aantal medewerkers en verdeeld over een aantal jaren. Hoeveel wordt er dan geïnvesteerd per medewerker per jaar? Die uitkomst is een keer veel minder indrukwekkend. Ondertussen zit de rest van de wereld niet stil.

Alexander Vissers

Beste Jan, interessante observaties. De voorlaatste paragraaf "Als we naar toetreders kijken, (zijn er toetreders?) ......afwacht" begrijp ik niet. En zoals altijd als het over "het beroep" gaat, blijft onduidelijk welk beroep bedoeld wordt, dit natuurlijk ook omdat in de kantoren meerdere beroepen zich verenigen. "Duurzaamheid" zou wel eens een hele snelle dood kunnen sterven of al zijn gestorven nog voordat de CSRD goed en wel is ingevoerd. Een accountant is in de eerste plaats een beroepsmatige getuige deskundige die onafhankelijkheid en deskundigheid toevoegt en voldoende (extern) bewijs verzamelt. Daar kan AI niet zo heel erg veel in betekenen. Noch de wetgever, noch de NBA noch de AFM hebben veel te zeggen over het beroep van wettelijk auditor en de wettelijke controle van de jaarrekening. Deze zijn verregaand, en voor OOB nagenoeg volledig, geharmoniseerd. En voor verbetering van de controles die op traditionele wijze worden uitgevoerd bestaat ten eerste geen aanleiding en ten tweede kunnen noch de NBA noch de AFM noch de wetgever iets aan de kwaliteit veranderen omdat ze nu eenmaal geen controles uitvoeren. En wat de kwaliteit betreft, de markt is de beste regulator.

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.