Peter Steeman

Het kost Edgar Karssing weinig moeite om een brug te slaan tussen Adam Smith (1723-1790) en de accountant. Artikel 20 van de VGBA is een oproep aan de accountant om onpartijdig te zijn en Adam Smith geeft daarvoor de onderbouwing, stelt hij. "In de VGBA staat dat de accountant een onderzoekende geest en een professionele oordeelsvorming heeft en zich daarnaast ook baseert op wat een objectieve redelijke en geïnformeerde buitenstaander aanvaardbaar en toereikend acht. Adam Smith is vooral bekend van zijn boek Wealth of nations, maar hij schreef ook The theory of moral sentiments", aldus Karssing. "Daarin formuleert hij heel mooi hoe ons geweten ontstaat. We leren vanuit het perspectief van anderen naar onszelf te kijken omdat we sociale wezens zijn. We willen aardig worden gevonden. Zo ontwikkelt ons geweten zich tot een onpartijdige toeschouwer. Datzelfde verwachten we van de accountant. Als je kijkt vanuit het perspectief van de onpartijdige buitenstaander, kun je ethiek bedrijven."

Jezelf verplaatsen in een ander vraagt om inlevingsvermogen en verbeeldingskracht, stelt Karssing.  "Dat is hard werken. Probeer je bijvoorbeeld maar eens als man te verplaatsen in een barende vrouw."

Workshop

Dat opzetten van meerdere brillen was het doel van de workshop die Karssing gaf tijdens de recente CSRD-werkconferentie. Daarin besprak hij een dilemma dat afkomstig was uit de DilemmApp: wat doe je als cfo van een Nederlands bedrijf, wanneer je onder druk wordt gezet om afstand te nemen van je diversiteits- en inclusiebeleid, omdat anders een Amerikaans overheidscontract aan je neus voorbij gaat? Als bedrijf heb je eigen waarden, maar wat gebeurt daarmee als je onder druk wordt gezet?

Deelnemers moesten zich in groepjes verplaatsen in de stakeholders. Er was ook een groep aangewezen die de rol van onpartijdige toeschouwer vervulde en naar alle standpunten luisterde. Karssing: "Dat leverde heel interessante inzichten op. Bijvoorbeeld dat ook een opdrachtgever die DEI afwijst, hecht aan integriteit en betrouwbaarheid en je dus waardevoller bent als bedrijf wanneer je vasthoudt aan je principes. De groep die het perspectief van de medewerkers moest verwoorden, deed dat heel krachtig. We staan voor gelijkheid, eerlijkheid, solidariteit en vrijheid en willen daarom niet van het DEI-beleid afwijken."

Raak je, als je je in alle stakeholders verdiept, niet steeds meer verstrikt in de argumenten? Karssing: "Daarom is er naast een inlevingsfase ook een oordeelsfase, waarin je op basis van alle argumenten tot een vervolgstap komt." Het aangeleverde dilemma bood de keuze uit vier opties: stoppen met het diversiteitsbeleid, er niet meer over rapporteren maar wel doorgaan met het diversiteitsbeleid, alleen stoppen als de Amerikaanse overheid het contract daadwerkelijk dreigt in te trekken, of geen zaken doen met partijen die je verbieden een diversiteitsbeleid te voeren.

'De felheid van onze eigen passies werpt ons voortdurend terug op ons eigen standpunt.'

Anders dan bij de gebruikers van de DilemmApp, waar de meerderheid koos voor de laatste optie, waren in de workshop de meningen meer verdeeld. De uitkomst was voor Karssing niet het belangrijkste doel. 'De workshop was vooral een uitnodiging om te oefenen met het perspectief van de onpartijdige buitenstaander. Als we tot een oordeel moeten komen, zijn we feilbaar. Wat dichtbij is - ons eigen belang - lijkt groot. Andermans belang lijkt daarmee vergeleken klein. Smith spreekt van “de felheid van onze eigen passies die ons voortdurend terugwerpt op ons eigen standpunt, waar alles wordt uitvergroot door eigenliefde."

Cadeau

Karssing is om die reden enthousiast over de DilemmApp. "Die nodigt uit tot het opzetten van verschillende brillen. Als je de uitslag leest, kom je er achter dat jouw keuze misschien toch niet zo voor de hand liggend was. Daarom is het ook goed om ze regelmatig met collega’s te bespreken. Wat vinden we hier nu eigenlijk van? Een andere belangrijke functie van de DilemmApp is dat je dilemma’s opmerkt; die lopen niet rond met een rode vlag. Door er over te lezen, word je je bewust van de morele kwesties. De DilemmApp is een cadeau voor de beroepsgroep."

'Het is goed om je in te leven in de ander. Je wordt er minder stellig van.'

"Ik moest wel even een drempel over", bekent Mira Faas, onderzoeker bij The Diversity Company na afloop van de workshop. "Mijn hart ligt bij het onderwerp inclusie en diversiteit. Dan schuurt het even, als je je moet inleven in het standpunt van een aandeelhouder die misschien vooral gefocust is op beleggingsrendement. Dat was tegelijkertijd de kracht van de workshop. Het begon heel filosofisch, maar werd vervolgens steeds praktischer. Ik denk dat zo’n oefening de accountant enorm helpt. Ik ben zelf openbaar accountant geweest. Nu ik als accountant in business aan de andere kant van de tafel zit, valt mij op dat die zich soms wat formeel opstelt. Daarom is het goed om je in te leven in de ander. Je wordt er minder stellig van."

Anja Bast, directeur Vaktechniek bij Flynth, is enthousiast over haar deelname aan de workshop. "De manier waarop Karssing ons meenam in zijn uitleg over de onpartijdige toeschouwer en het toepasbaar maakte, vond ik fascinerend. Ik zat zelf in het groepje dat zich moest inleven in het standpunt van de Amerikaanse overheid. We waren er snel uit. Dit ging over autonomie, trouw zijn aan je kiezers. Het was interessant om te zien hoe ieder groepje met argumenten kwam om iets wel of niet te doen. In je werk als accountant doe je dat continu, maar in deze vorm kende ik het niet. Hiermee moeten meer accountants kennis maken."